Aleja Pracy we Wrocławiu

---

Położenie

Aleja Pracy stanowi ważny element komunikacyjny osiedla Grabiszyn. Ta wewnętrzna oś łączy w sobie ukośnie przebiegającą od północnego zachodu ulicę Grabiszyńską z aleją Hallera, która kieruje się na zachód. W północnej części aleja skrzyżowana jest z ulicą Inżynierską. Na tym skrzyżowaniu w 2010 roku stworzone zostało rondo, które od 2013 roku nosi imię Jerzego WoźniakaJerzego Woźniaka, będącego zasłużonym kombatantem.

W centralnym odcinku aleja krzyżuje się z ulicą Makową, która pełni rolę głównej osi zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej w osiedlu Grabiszyn. Warto wspomnieć, że w czasach przed 1945 rokiem osiedle to nosiło nazwę Eichborngarten. Kontynuacją alei Pracy w kierunku południowym jest ulica Odkrywców, która biegnie wśród domów jednorodzinnych w pobliżu Grabiszynka. Całkowita długość alei Pracy osiąga 516 m, co czyni ją istotnym punktem w lokalnej sieci komunikacyjnej.

Nazwa

Obecna nazwa alei Pracy we Wrocławiu została nadana po zakończeniu II wojny światowej i nawiązuje do nazw kilku sąsiednich ulic, które z kolei noszą nazwy związane z różnymi zawodami, takimi jak: ulicy Inżynierskiej, Magazynowej, Budowlanej, Księgowej, Kreślarskiej oraz Spawaczy. Warto również wspomnieć o nieistniejącym już placu Techników.

Początkowo aleja ta nosiła niemiecką nazwę Roonstraße, której nadano na cześć Albrechta Theodora Emila von Roona, znanego ministra wojny Prus, generalnego feldmarszałka oraz reformatora pruskiej armii, żyjącego w latach 1803-1879.

Dnia 19 października 2001 roku Rada Miejska Wrocławia podjęła decyzję o zmianie nazwy alei Pracy na aleję Ojca Adama Wiktora. Wniosek w tej sprawie został wcześniej zgłoszony przez część mieszkańców ulicy, którzy postulowali tę zmianę.

Adam Wiktor był jezuitą oraz proboszczem kościoła św. Klemensa Dworzaka w czasie stanu wojennego, co czyni go osobą znaczącą dla lokalnej społeczności. Decyzja o zmianie nazwy spotkała się jednak z oporem niektórych mieszkańców oraz Komisji Nazewnictwa Ulic Towarzystwa Miłośników Wrocławia. Ostatecznie zmiana ta została uchylona przez wojewodę dolnośląskiego z przyczyn formalnych.

Historia

Aleja Pracy ma bogatą historię, sięgającą czasów, gdy wzdłuż zachowań mniej uczęszczanych i mało zabudowanych, utworzona była trasa, prowadząca od Grabiszyna w kierunku południowym. Jest to obszar, gdzie w XIX wieku istniała droga wygonowa, prowadząca przez malownicze pola i łąki.

Po włączeniu Grabiszyna do granic Wrocławia w 1911 roku, zaczęła się intensywna realizacja zabudowy mieszkaniowej. Budowa pierwszego domu miała miejsce pomiędzy 1912 a 1913 rokiem, a kolejne powstawały do 1939 roku. Warto zauważyć, że południowa część alei została przeznaczona na budownictwo socjalne, które miało służyć mniej zamożnym mieszkańcom miasta.

W latach do 1937 roku powstało łącznie seven domów socjalnych, których fundacje były zarządzane przez urzędników magistratu. Najstarszy budynek był usytuowany pod numerami 36-40 i należał do fundacji Gotthelfa, natomiast od północy znajdowały się budynki z mieszkaniami w zarządzie fundacji Wiesnera i Schürtzmanna, mieszczące się pod numerami 30-34.

Domy znajdujące się po przeciwnej stronie alei, z numerami 27 oraz 29, były związane z fundacją doktora Ludwiga Friedmanna, a numery 31 i 33 przynależały do fundacji Kempnera. Z kolei budynki oznaczone numerami 37-43 były własnością Gminy Synagogalnej oraz żydowskiej fundacji Östreicherów.

W połowie lat dwudziestych zainicjowano również prace budowlane związane z ewangelickim kościołem parafialnym Trójcy Świętej. Ostatecznie jednak zakończono budowę jedynie parafialnego domu spotkań, który obejmował salę gimnastyczną. Dalsze rozwinięcie infrastruktury zaowocowało powstaniem szkoły ludowej oraz budynków mieszkalnych wybudowanych przez spółdzielnię Schlesienbau G.m.b.H. w latach trzydziestych.

Niestety, w wyniku II wojny światowej, zabudowa północnej części alei uległa całkowitemu zniszczeniu. Po wojnie jednak podjęto próby odbudowy tej części, co zaowocowało częściowym odtworzeniem pierwotnej zabudowy. Ostatnim nowym obiektem, jaki powstał przy alei Pracy, był blok mieszkalny Osiedla Corte Verona, którego projekt zrealizowano w 2006 roku.

Zabudowa

Ocalona od zniszczeń wojennych architektura, która znajduje się w południowej części alei Pracy, stanowi interesujący przegląd modernistycznego stylu mieszkalnego, który rozwijał się od drugiej dekady XX wieku aż do lat trzydziestych. Jest to również przykład kompleksu budynków, które oferowały małe, dostępne mieszkania socjalne, zaprojektowane dla najuboższych przez różnych architektów.

W tej wyjątkowej zabudowie najstarszym budynkiem jest dom fundacji Gotthelfa, który został wzniesiony w latach 1913-14 na podstawie projektu miejskiego radcy budowlanego Maksa Berga. Był to obiekt z 36 skromnymi mieszkaniami, które spełniały wymogi tzw. minimum socjalnego. Rozkład mieszkań obejmował kuchnię ze spiżarnią, pokój mieszkalny oraz toaletę. Dodatkowo w piwnicach znajdowały się pralnie oraz wspólne łazienki, co było istotną wygodą dla lokatorów. Budynek, nowoczesny jak na swoje czasy, częściowo nawiązywał do lokalnej architektury śląskiej, a jego konstrukcja z żelbetu była innowacją w ówczesnym budownictwie mieszkaniowym.

Kolejny interesujący obiekt to zbudowany w latach 1934-35 dom fundacji Wiesnera i Schürtzmanna, zaprojektowany przez Richarda Konwiarza. Mieścił on jedno- oraz dwupokojowe mieszkania, a także wspólne łazienki i toalety, co czyniło go miejscem zamieszkania dla najbiedniejszych mieszkańców Wrocławia. Przykuwa uwagę jego oszczędna, modernistyczna forma, obejmująca dwuspadowy dach oraz elewację wykonaną z czerwonej cegły.

Na drugim końcu ulicy znajdują się obiekty podobne pod względem formy. Wśród nich jest dom fundacji Friedmanna oraz dom fundacji Kempnera, zbudowany w pierwszej połowie lat dwudziestych według projektu Karla Klimma. Należy również wspomnieć o obiekcie należącym do gminy żydowskiej i fundacji Östreicherów, który powstał w latach 1935-37; dziełem jego twórców byli Richard i Paul Ehrlichowie oraz Moritz Haddy.

Warto również zwrócić uwagę na ewangelicki kościół, zbudowany w roku 1928 na podstawie projektu architektów Paula Kleina i Georga Wolffa. Obiekt ten reprezentuje nurt „ceglanego modernizmu”, wyróżniający się w ówczesnej architekturze mieszkaniowej. Hala, pokryta dwuspadowym dachem, pierwotnie miała pełnić funkcję sali gimnastycznej dla domu parafialnego; w planach była również budowa większej świątyni, jednak te zamierzenia nie zostały zrealizowane. Po 1945 roku budynek stał się kościołem katolickim pod wezwaniem św. Klemensa Dworzaka.

---

Oceń: Aleja Pracy we Wrocławiu

---