Ulica Kapitulna we Wrocławiu

---

Historia

Historia obszaru, na którym znajduje się ulica Kapitulna, jest silnie powiązana z dziejami katedry wrocławskiej oraz otaczającej jej zabudowy, której początki można datować na rok 1000. Katedra była usytuowana na wschodnim krańcu miasta na Ostrowie Tumskim, a wzdłuż omawianego terenu biegły fortyfikacje chroniące gród.

Wytyczenie samej ulicy miało miejsce w XIV wieku lub nieco wcześniej. W tamtych czasach działki usytuowane wzdłuż niej podlegały jurysdykcji kapituły katedralnej. W XVI wieku, po zachodniej stronie ulicy, znajdowały się murowane budynki, takie jak dziekania, wikariaty, winiarnia oraz dom zakrystianów. Z kolei po stronie wschodniej można było zobaczyć budynki szkieletowe, które obejmowały dom subkustosza oraz szkołę, a następnie piekarnię oraz dom penitencjarzy.

Aż do 1769 roku ulica była ślepą drogą. W tym czasie zniszczono zabudowanie na jednej z posesji po północnej stronie, co umożliwiło utworzenie połączenia z ulicą Kanonia oraz wzniesienie bramy wałowej. W ten sposób droga na północ od ulicy Kanonia, będąca przedłużeniem ulicy Kapitulnej, stała się głównym traktatem, prowadzącym do później urządzonego ogrodu botanicznego.

Na początku XIX wieku wyburzono winiarnię, a na jej miejscu postawiono budynek, który został przekształcony w Szpital św. Elżbiety, później przemianowany na szpital św. Macieja. W latach 1870–1875 wzniesiono również kamienicę oraz kompleks warsztatów C. Buhla, który obejmował pracownię malarską firmy Buhl&Pohs.

Po zniszczeniach, jakie miały miejsce podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku, obnawianie obszaru przebiegało w kolejnych etapach, przekształcając ten rejon, jednak jego bogata historia wciąż żyje poprzez zachowane elementy architektoniczne oraz społeczne, stanowiące świadectwo dawnych czasów.

Nazwa

Ulica Kapitulna we Wrocławiu ma bogatą historię, której nazewnictwo zmieniało się znacznie na przestrzeni lat. Do 1824 roku była bezimienna, następnie przyjęła różne formy, z których każda miała swoje znaczenie.

W latach 1824-1900 ulica nosiła nazwę Kleine Domstrasse, co nawiązywało do otoczenia katedralnego. Po 1900 roku zmieniono nazwę na Kapitelweg, która przetrwała do 1945 roku. Od tego momentu obowiązuje współczesna nazwa Kapitulna, nadana przez Zarząd Miejski Wrocławia w 1946 roku.

Wcześniejsze nazwy ulicy były ściśle powiązane z katedrą, która znajduje się w jej bliskim sąsiedztwie. Nie tylko sama ulica, ale także pobliskie miejsce, jak Most Tumskiego, zyskały swoje nazwy nawiązujące do katedralnego kontekstu.

Ulica Kapitulna ma także złożone połączenia z innymi ważnymi miejscami na Ostrowie Tumskim, który w XIX wieku był określany jako Dominsel. Warto dodać, że do 1900 roku ilość nazw mogła powodować pewne zamieszanie, ale po tej dacie nazwa Świętego Idziego została przypisana wyłącznie jednej z ulic, co pomogło w zaawansowanej orientacji lokalnej.

Układ drogowy

Do ulicy Kapitulnej we Wrocławiu przynależy droga gminna o długości 94 metrów. Układ drogowy w tym obszarze charakteryzuje się połączeniem z innymi istotnymi ulicami i placami.

Wśród ważnych połączeń drogi znajdują się:

• ulica Kanonia,
• ulica Świętego Idzieg,
• plac Katedralny.

Obecnie zarówno ulica Kapitulna, jak i sąsiednie ulice zostały przystosowane głównie do ruchu pieszego. Dopuszczono do nich jedynie dojazd do obiektów dla użytkowników oraz pojazdy specjalne i dostawcze. Dodatkowo, ciąg pieszy znajdujący się na północ od ulicy Kanonia, który stanowi kontynuację osiową ulicy Kapitulnej i odgrywa rolę głównej osi w ogrodzie botanicznym, został przekształcony w ciąg pieszo-rowerowy o szerokości nie mniejszej niż 6 metrów, z nawierzchnią kamienną.

Zabudowa i zagospodarowanie

Początek tej malowniczej ulicy ulokowany jest na skrzyżowaniu z ulicą Kanonia. Warto zwrócić uwagę, że po północnej stronie znajduje się teren Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, a także budynek administracyjny Instytutu Botaniki Uniwersytetu Wrocławskiego, który dodaje uroku tej okolicy. Z kolei wschodnia pierzeja ulicy jest reprezentowana przez budynek znajdujący się przy ulicy Kanonia 9 oraz mur, który oddziela podwórze tej posesji od ulicy.

Dalej, w kierunku zachodnim, odnajdziemy budynek usytuowany przy placu Katedralnym 18, który jest dawną plebania katedralną oraz obecnie siedzibą wicekustosza kapituły katedralnej i kuratora Ostrowa Tumskiego. Warto zauważyć, że pierzeję zachodnią tworzy budynek przylegający do dawnej kanonii, znajdujący się na rogu ulicy Kanonia oraz budynek przy ulicy Kapitulnej 4, które są częścią Domu Generalnego Zgromadzenia Sióstr Bożego Serca Jezusa. Warto dodać, że wcześniej znajdował się tu szpital Świętego Macieja, a także mur okalający posesję.

Za ww. budynkami znajduje się skrzyżowanie z ulicą Świętego Idziego, a tuż dalej znajduje się budynek przy placu Katedralnym 19, gdzie zlokalizowana jest Wrocławska Księgarnia Archidiecezjalna. Końcowym punktem ulicy jest skrzyżowanie z placem Katedralnym, które wyróżnia się niewielkim placykiem przy księgarni. Warto zwrócić uwagę, że naprzeciwko tego skrzyżowania usytuowana jest archikatedra św. Jana Chrzciciela, która stanowi ważny punkt na mapie Wrocławia.

Ochrona i zabytki

Obszar, na którym usytuowana jest ulica Kapitulna, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Ostrowa Tumskiego oraz wysp: Piaskowej, Bielarskiej, Słodowej i Tumskiej. Zespół ten został wpisany do rejestru zabytków pod numerem rej.: 195 z dnia 15.02.1962 r., a także pod numerem A/678/213 z dnia 12.05.1967 r. Innym sposobem ochrony tych terenów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, które obejmuje szerszy obszar niż wcześniej wspomniany zespół urbanistyczny, uzyskując status pomnika historii.

Również miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wskazuje, że ta część Wrocławia znajduje się w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej. Obszar ten posiada najwyższe wartości krajobrazowe. Co więcej, miasto przyłączyło ten teren do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, co ma na celu ochronę kulturowego krajobrazu oraz zapewnienie odpowiedniego utrzymania i kształtowania przestrzeni z historycznym charakterem.

W zakresie kształtowania nawierzchni drogowych istnieją określone ograniczenia, które zobowiązują do stosowania nawierzchni z kostki kamiennej lub klinkierowej. Takie rozwiązania mają na celu zachowanie historycznych nawierzchni zabytkowych. W bezpośrednim sąsiedztwie ulicy oraz w jej obrębie znajdują się liczne zabytki, które przytoczone zostały w poniższej tabeli.

Numer	Obiekt	Data powstania	Numer rejestru	Fotografia
ul. Kanonia
n.d.	Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego kończący oś widokową ulicy Kapitulnej w kierunku północnym	założony w 1811 r., projekt z 1857 r., lata 1883-1886, 1914 r., lata 1926-1928, 1929 r., odbudowa w 1948 r. (1811 r.)	nr A/2374/2094 z 5.02.1974	_
6/8	budynek administracyjny Instytutu Botaniki Uniwersytetu Wrocławskiego, wcześniej Muzeum Botaniczne znajdujący się na skrzyżowaniu ulicy Kapitulnej oraz ulicy Kanonia.	1888 r. (1886 r.)	A/1399/530/Wm z 22.12.1993	_
9	budynek budynek przed jego nielegalnym wyburzeniem na skrzyżowaniu ulicy Kapitulnej z ulicą Kanonia (wschodnia pierzeja tej ulicy)	_	ochrona w mpzp	_
ul. Kapitulna
4	kanonia, dziekania katedralna, obecnie Dom Generalny Zgromadzenia Sióstr Bożego Serca Jezusa wschodnia pierzeja ulicy Kapitulnej	XVIII w., około 1880 r., zniszczony w 1945 r., rozebrany w 1948 r. (pozostały mury obwodowe), odbudowa w latach 1974-1981 (XVIII wiek)	A/2689/292 z 30.12.1970	_
pl. Katedralny
18	plebania, probostwo katedry św. Jana Chrzciciela oraz mieszkania wikariuszy, obecnie siedziba wicekustosza kapituły katedralnej i kuratora Ostrowa Tumskiego elewacja zachodnia budynku wchodzi w skład wschodniej pierzei ulicy Kapitulnej	XVIII w., początek XIX w., odbudowa w latach 1949–1956, XX/XXI w. (początek XIX wieku)	A/2900/58 z 25.01.1962	_
n.d.	Archikatedra św. Jana Chrzciciela kończąca oś widokową ulicy Kapitulnej w kierunku południowym	wzmocniona około 1000 r., lata 1149-1198, 1244-1272, XIV w., 1416 r., 1580 r., odbudowa w latach 1669-1671, przebudowa w latach 1671-1732, lata 1873–1875., początek XX w., zniszczona w 1945 r., odbudowana w latach 1946–1951 (XIII-XIX w., po 1945)	A/5352/2 z 25.11.1947 oraz 42 z 26.10.1961	_

Oprócz wspomnianych form ochrony, istotne są także działania zmierzające do zachowania ogrodu ozdobno-warzywnego przy klasztorze. Ważne jest, aby architektoniczne detale oraz sam układ ogrodu były odpowiednio objęte ochroną. Dodatkowo, postulowane jest wpisanie do ewidencji zabytków reliktów zabudowy oraz piwnicy znajdującej się na podwórzu posesji.

Wrocławskie krasnale

Wrocław, znany ze swojej bogatej kultury i urokliwych atrakcji, przechowuje w sobie liczne tajemnice, w tym urosłe krasnale, które są częścią miejskiego krajobrazu. Przy ulicy Kapitulnej oraz w jej najbliższym otoczeniu zamontowano dwie charakterystyczne figurki tych sympatycznych stworzeń.

Nazwa	Miejsce	Sąsiedztwo	Zdjęcie
Trisomek	Ulica Kapitulna 4	Obok Klubu Środowiskowego „Pozytywka” dla dzieci z zespołem Downa Siedziba Generalna Zgromadzenia Sióstr Bożego Serca Jezusa	_
Wrocławiak	Pole Katedralne 19	W pobliżu Księgarni Archidiecezjalnej Na skrzyżowaniu z Ulicą Kapitulną	_

---

Oceń: Ulica Kapitulna we Wrocławiu

---