Centrum Historii Zajezdnia

---

Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”

Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, który prowadzi muzeum, został utworzony w 2007 roku jako instytucja kultury finansowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Z biegiem lat, w 2009 roku, przekształcił się w wrocławską instytucję samorządową. Od 21 marca 2016 roku Ośrodek funkcjonuje jako jednostka współprowadzona zarówno przez MKiDN, jak i miasto Wrocław.

Początkowe działania Ośrodka koncentrowały się na organizowaniu wystaw objazdowych, w tym innowacyjnego projektu „pociąg do historii”, który podróżował po różnych miejscowościach Dolnego Śląska. Organizowano również pokazy, lekcje żywej historii oraz spotkania skierowane do lokalnych społeczności.

W 2016 roku Ośrodek zyskał nową siedzibę w byłym budynku administracyjnym zajezdni nr VII. Oprócz funkcjonowania Centrum Historii Zajezdnia, instytucja wspólnie z Stowarzyszeniem Pamięci Zesłańców Sybiru współprowadzi Sanktuarium Golgoty Wschodu, które znajduje się przy ul. Wittiga. Ośrodek wydaje również kwartalnik „Pamięć i Przyszłość”, Wrocławski Rocznik Samorządowy oraz Wrocławski Rocznik Historii Mówionej.

Do końca stycznia 2023 roku dyrektorem Ośrodka był Marek Mutor. Po jego awansie na wicedyrektora ds. rozwoju Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, obowiązki dyrektora tymczasowo pełnił dr Andrzej Jerie, który został powołany na stałe na to stanowisko w lipcu 2023 roku.

Rada programowa złożona z dwunastu członków, na czele której stoi Krzysztof Turkowski, pełni rolę doradczą oraz opiniodawczą w instytucji. Ośrodek jest także członkiem m.in. Sieci Ziem Zachodnich i Północnych.

Budynek

Centrum Historii Zajezdnia mieści się w budynku z końca XIX wieku, który był częścią zajezdni Städtische Straßenbahn Breslau (obecnie znanej jako Wrocławskie Tramwaje Miejskie). Adres tego obiektu to ul. Grabiszyńska 184 (dawna Gräbschener Straße).

Budynek, wykonany z czerwonej cegły, jest reprezentatywnym przykładem stylu industrialnego z tamtego okresu. Przeżył on II wojnę światową oraz oblężenie Wrocławia, chociaż został częściowo uszkodzony. Po zakończeniu wojny, obiekt został przekształcony w zajezdnię autobusową Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego we Wrocławiu. Z czasem nadano mu numer VII.

Decyzja o wyborze tego budynku na siedzibę muzeum wynika z jego historycznego znaczenia, będącego pomnikiem wydarzeń związanych z solidarnością w sierpniu 1980 roku w Polsce. Ważnym momentem było zawiązanie się tam Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, które miało miejsce 26 sierpnia. Strajk okupacyjny trwał do 1 września, gromadząc wielu mieszkańców Wrocławia. 29 sierpnia odbyła się msza święta dla strajkujących, której przewodniczył znany duszpasterz – ks. Stanisław Orzechowski, a wzięło w niej udział około 20 tysięcy wrocławian.

Budynek pełnił funkcję zajezdni MPK Wrocław aż do 2015 roku, po czym przeszedł gruntowny remont, na który przeznaczono >36 mln złotych. Remont był współfinansowany z funduszy norweskich oraz funduszy EOG. Muzeum zostało otwarte 16 września 2016 roku.

Obiekt zajmuje powierzchnię wynoszącą 1800 m², w tym znajdują się pomieszczenia sanitarno-gastronomiczne. Otoczony jest 2,3 ha terenu, na którym znajduje się niewielka infrastruktura oraz parking. Zajezdnia przylega do dawnego budynku administracyjnego nr VII, który obecnie jest siedzibą Ośrodka Pamięć i Przyszłość.

Na placu przed budynkiem ustawiony jest zegar, który wcześniej znajdował się przy przejściu podziemnym na skrzyżowaniu ul. Świdnickiej i ul. Kazimierza Wielkiego. W 2020 roku, pod zegarem, postawiono krasnala Zajezdniaka z transparentem „Solidarność” oraz miniaturą autobusu Jelcz 043, aby upamiętnić protesty, które miały miejsce w zajezdni nr VII w sierpniu 1980 roku.

Wystawy stała i czasowe

W Centrum Historii Zajezdnia znajduje się niezwykle interesująca wystawa stała pod tytułem „Wrocław 1945–2016”, która jest podzielona na osiem rozdziałów.

Rozpoczyna się ona w okresie II Rzeczypospolitej, a kończy na współczesnym Wrocławiu. Eksponaty obrazują jakość i etapy rozwoju miasta po zakończeniu II wojny światowej oraz proces jego odbudowy. Cała ekspozycja ma miejsce w należycie odrestaurowanej hali zajezdni, podzielonej na dwa poziomy.

W dolnej części wystawy szczególna uwaga poświęcona jest działalności antykomunistycznej oraz niepodległościowej. W ekspozycji znalazły się multimedialne elementy wzbogacające opowieść, takie jak dotykowe ekrany, ciekawe projekcje oraz nagrania dźwięków.

Na wystawie można zobaczyć scenografię przedstawiającą m.in. przedwojenną ulicę Lwowa, warszawski kanał czy sklep mięsny z lat 80. XX wieku. Ciekawym uzupełnieniem są oryginalne eksponaty, w tym kiosk RUCH-u z ubiegłego stulecia oraz wagon bydlęcy. W sumie, na wystawie znajduje się ponad 500 oryginalnych eksponatów, oraz reprodukcje dokumentów i fotografii, które dopełniają historię Wrocławia.

Oprócz stałej wystawy, Centrum posiada również przestrzeń dedykowaną wystawom czasowym, które odbywają się w salach „Pamięć” i „Przyszłość”, mogących połączyć się w jeden kompleks o powierzchni wynoszącej 399 m². Ponadto, foyer budynku również pełni funkcje wystawiennicze.

W letnim okresie, mniejsze wystawy są prezentowane na zewnątrz muzeum. W podziemiach budynku znajduje się sala kinowa, która jest wykorzystywana do różnego rodzaju celów dydaktycznych oraz organizacji wydarzeń. W wakacje przed muzeum odbywa się coroczny koncert „wROCK for FREEDOM” oraz pokazy kina plenerowego, co czyni to miejsce żywym centrum kulturalnym.

Zbiory

Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, który zarządza Centrum Historii Zajezdnia, pełni istotną rolę w zbieraniu i dokumentowaniu dziedzictwa kulturowego. Prowadzi on Centrum Dokumentacyjne, które koncentruje się na gromadzeniu różnorodnych materiałów, takich jak fotografie, dokumenty archiwalne i różnego rodzaju pisma.

W szczególności, do kluczowych zadań tej instytucji należy nagrywanie relacji ze świadkami historii, co realizowane jest poprzez zastosowanie metody zwanej oral history. Dzięki temu możliwe jest uchwycenie osobistych doświadczeń i wspomnień, które stanowią nieoceniony zasób dla przyszłych pokoleń.

Wśród najbardziej znanych zbiorów znajdują się kolekcje Niezależnej Agencji Wydawniczej Dementi oraz cenne pamiątki związane z kardynałem Bolesławem Kominkiem, które zostały przekazane przez jego siostrzeńca, księdza Alojzego Swobodę. Dzięki hojności prywatnych darczyńców, zasoby Centrum Dokumentacyjnego nadal się rozwijają, co przyczynia się do wzbogacania lokalnej i narodowej pamięci historycznej.

Zwiedzanie

Muzeum, które przyciąga wielu zwiedzających, jest dostępne dla gości od wtorku do niedzieli, jednak w trakcie wakacji oraz roku szkolnego godziny otwarcia mogą się różnić. Dla osób pragnących zgłębić historię, istnieje opcja zwiedzania z przewodnikiem, dostępna w trzech językach: polskim, angielskim oraz niemieckim.

W celu ułatwienia młodzieży związanej ze środowiskiem edukacyjnym, instytucja przygotowała specjalną ofertę dla grup szkolnych, obejmującą zarówno lekcje muzealne, jak i warsztaty, które rozwijają wiedzę oraz umiejętności uczestników.

Warto również podkreślić, że obiekt oraz parking są przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, co zapewnia wszystkim gościom komfort wizyty. Do muzeum można wygodnie dojechać:

• tramwajami linii nr 4,
• tramwajami linii nr 5,
• tramwajami linii nr 11,
• tramwajami linii nr 14,
• autobusami linii nr 126,
• autobusami linii nr 134,
• autobusami linii nr 602.

---

Oceń: Centrum Historii Zajezdnia

---