Stare Jatki we Wrocławiu

---

Historia

Pierwsze informacje o Starych Jatkach wskazują, że była to urokliwa uliczka, która powstała na skutek lokalnych transformacji strukturalnoprawnych dokonanych z woli księcia Bolesława Rogatki w 1242 roku. Książę, chcąc poprawić sytuację handlową w mieście, wykupił karczmy od zakonników i przekazał je wójtowi, z zamiarem dalszego rozwoju handlu. Rada miejska, dostrzegając potencjał tego miejsca, wykupiła od niego prawa do prowadzenia jatek, co wywołało sprzeciw ze strony jego następników.

Decyzja Rogatki spotkała się z oporem, a spór o prawa do handlu na jatkach toczył się przez wiele lat, aż do 1261 roku. To właśnie wtedy spór zakończył się na korzyść mieszczan, co zagwarantowało im право do handlu mięsem na tym terenie. Dzięki temu mieszkańcy Wrocławia mogli utworzyć własny cech rzeźniczy, a także zarządzać 38 oborami przy ul. Rzeźniczej oraz korzystać z rzeźni zlokalizowanej nad Odrą. W 1272 roku wprowadzono nowe regulacje prawne, które określiły zasady prowadzenia handlu, a Wrocław zyskał nowe prawo mili.

Nazwa „Stare Ławy Mięsne” pojawia się w dokumentach po raz pierwszy w 1375 roku. Warto dodać, że w tym samym czasie istniał równolegle drugi ciąg kramów mięsnych, który znajdował się pomiędzy ulicami Łaciarską a Kotlarską, prowadząc do Nowego Targu we Wrocławiu. Ten odrębny zespół kramów zyskał miano „Nowych Jatek” lub „Małych Jatek”, dostarczając mieszkańcom jeszcze większej różnorodności w handlu mięsem.

Na przełomie XIX wieku wyraźnie zmieniała się funkcja ulicy, gdyż pierwotny charakter rzeźniczy ustępował miejsca nowym warsztatom rzemieślniczym oraz drobnym sklepikom. Do 1843 roku jatki były jeszcze w rękach cechu rzeźników, jednak sytuacja zmieniała się z roku na rok. W 1898 roku tylko połowa kramów nadal zajmowała się handlem mięsem. Na początku II wojny światowej, w 1939 roku, w całej ulicy pozostało zaledwie dwóch rzeźników: Ernst Heide przy numerze 21 oraz mistrz masarski Gustav Moese z numerem 24, co świadczyło o dalszym okrojeniu tradycyjnego rzemiosła w tym miejscu.

Architektura jatek

Ulica, znana dziś jako Stare Jatki, była pierwotnie złożona z 42 drewnianych, jednokondygnacyjnych budynków. W roku 1350 ich liczba wzrosła do 48; po 24 kramy znajdowały się po każdej stronie tej urokliwej uliczki. W XVI wieku dokonano istotnej zmiany, kiedy to dwa z kramów zostały połączone, co spowodowało, że odtąd notowano ich 47. Parcele miały zaledwie 3 metry szerokości i były głębokie na około 10 metrów.

W XIV stuleciu drewniane budy ustąpiły miejsca murowanym kamienicom, których parter zajmowały kramy. Uliczka była z obu stron zamknięta ostrołucznymi bramami, które nadawały jej charakterystyczny wygląd. Na środku ulicy przebiegał, przetrwały do dziś, kamienny rynsztok, będący świadkiem wielu historycznych wydarzeń.

Na przełomie XV i XVI wieku mieszkańcy Starych Jatek uzyskali zgodę na rozbudowę swoich kramów, co z kolei przyczyniło się do wzrostu wysokości budynków. Wiele z nich zyskało nowe piętra, a niektóre kamienice osiągnęły wysokość pięciu kondygnacji. Mieszkańcami tych budynków byli głównie rzeźnicy, czeladnicy oraz ich służba.

W tym samym okresie, pomiędzy numerem 10 a 11, powstało wąskie przejście, które łączyło Jatki z ulicą Malarską. Zmiany te wskazywały na dynamiczny rozwój tego miejsca. Niestety, w XIX wieku doszło do wyburzenia południowej pierzei. W jej miejsce, w 1823 roku, wzniesiono gmach Gimnazjum św. Elżbiety.

Po 1945 roku

W wyniku zniszczeń, jakich doświadczyły Stare Jatki podczas II wojny światowej, ocalało jedynie 12 kamienic. Odbudowa tych historycznych budynków rozpoczęła się w 1951 roku, a prace zaczęto od kamienicy numer 24, przy której znajdowała się charakterystyczna łukowa brama prowadząca od ul. Odrzańskiej. Przy parterze budowli utworzono niewielkie sklepiki, natomiast wyższe kondygnacje przekształcono w mieszkania. Nowo zaprojektowane klatki schodowe powstały od strony ul. Malarskiej, by służyć kilku kamienicom jednocześnie.

Jedynie kamienice o numerach 1 i 2 przetrwały w niemal niezmienionym kształcie z reliktami dawnego układu pomieszczeń, drewnianymi stropami oraz zachowanymi kolorowymi polichromiami z motywem liści akantu. Zapisały one historię cechu rzeźników, który w dawnych czasach miał tu swoją siedzibę. Obecnie w tych zabytkowych murach znajduje się Okręgowy Wrocławski Związek Artystów Plastyków.

Na przełomie XX wieku Stare Jatki stały się ośrodkiem artystycznym, gdzie powstały pracownie oraz galerie sztuki; pierwsza z nich otworzyła swoje podwoje w 1992 roku. W 1997 roku, dla uczczenia historycznej roli Jatek, przy wejściu do uliczki postawiono pomnik, znany jako „Ku czci Zwierząt Rzeźnych”. Dnia 1 sierpnia 2005 roku Stare Jatki uświetniono także wrocławskim krasnalem, nazwanym „Rzeźnikiem”. W późniejszych latach kolejny krasnal, „Krasnal z piłką”, znalazł swoje miejsce w Galerii „Domus”.

Literatura przedmiotu

W literaturze przedmiotu można znaleźć istotne informacje dotyczące Starych Jatek we Wrocławiu, w tym dzieło autorstwa RafałR. Eysymontt RafałR.. Książka nosi tytuł Jatki przy ulicy Malarskiej we Wrocławiu i została wydana przez Studio „Sense II” w 2000 roku. Pozycja ta posiada numer ISBN 83-87451-70-3 oraz OCLC 930728172. Należy jednak zauważyć, że w książce brak jest numerów stron, co może utrudniać jej wykorzystanie w bardziej szczegółowych badaniach.

---

Oceń: Stare Jatki we Wrocławiu

---