Ulica Kiełbaśnicza we Wrocławiu

---

Historia

Ulica Kiełbaśnicza ma swoje korzenie sięgające około 1242 roku. Jej wschodnia pierzeja, usytuowana z tyłu zachodniej zabudowy Rynku, była częścią dużych posesji patrycjuszowskich. Wschodnia część ulicy także stanowiła część zatylną posesji, które przylegały do ulicy Rzeźniczej. Na tym odcinku znajdowały się głównie oficyny dla posesji znajdujących się przy innych, równoległych ulicach oraz placach, co sprawiło, że przez długi czas ulica ta nie nosiła żadnej nazwy.

Zabudowa murowana pojawiła się przy ulicy już pod koniec XIII wieku, na posesjach o numerach 5 i 7. Natomiast pod numerem 20 znajdowała się kamienica, która była jedną z największych w całym mieście. Południowa część ulicy, równoległa do Rynku, rozciągała się od dzisiejszej ulicy Ruskiej i placu Solnego do ulicy Świętego Mikołaja, a zamieszkiwana była głównie przez zamożniejsze warstwy społeczne oraz rajców.

Wczesne lata XIII wieku to czas, gdy rozpoczęto budowę kościoła św. Elżbiety, który przylegał do ulicy Kiełbaśniczej ze swoją zachodnią elewacją. Projekt ten, ze względu na swoje znaczenie religijne, wszedł w skład posiadłości krzyżowców z czerwoną gwiazdą już od 1253 roku. Ulica biegła w kierunku miejskich murów obronnych, które otaczały Wrocław od północnej strony wzdłuż rzeki Odry.

W 1368 roku, na osi ulicy Kiełbaśniczej, przebito w tych murach furtę, znaną jako furtę młyńską, naprzeciwko owej ulicy, obok Kępy Mieszczańskiej, gdzie znajdowały się młyny oraz inne urządzenia przemysłowe. W roku 1581 do furtki dobudowano wieżę z przejazdem, jednak na początku XIX wieku futra ta została rozebrana.

Podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku, w trakcie działań wojennych, część zabudowy ulicy została poważnie uszkodzona. Mimo tego przetrwały niektóre budynki, a inne zostały odbudowane, potwierdzając historyczną świetność tejże ulicy. W 1966 roku, na odcinku od skrzyżowania ulicy Kiełbaśniczej i Grodzkiej, zrealizowano budowę nowej ulicy Nowy Świat, prowadzącej do ulicy Kazimierza Wielkiego.

Nazwy

Ulica Kiełbaśnicza we Wrocławiu ma bogatą i złożoną historię, odzwierciedlającą zmieniające się czasy oraz ewolucję miasta.

Do najbardziej znamiennych nazw, które nosiła, zalicza się:

• „poprzeczna ulicy Ruskiej”, „poprzeczna jak się idzie od Św. Elżbiety na ul. Ruską”, „jak się idzie od placu Solnego do kościoła”,
• Pańska (Herrenstrasse) – odcinek od ulicy Ruskiej do ulicy Świętego Mikołaja, obowiązująca od 1420 roku do 1824 roku,
• Przy Furcie Młyńskiej, do XVI wieku,
• Młyńska (Mühlgasse) od XVI wieku do XVIII wieku,
• Kiełbaśnicza (Wurstgasse) – od 1522 roku do XVIII wieku, nazwa ta była używana sporadycznie,
• Windgasse, od XVIII wieku do 1824 roku,
• Książęca (część), od połowy XVIII wieku,
• fragments of the street in the area of St. Elizabeth’s Church:
• „przy kościele”,
• „przy cmentarzu Św. Elżbiety”,
• Wietrzna,
• Parafialna.
• Herrenstrasse (Pańska) dla całości od 1824 roku do 1945 r.,
• Pańska, 1945-1946 r.,
• Kiełbaśnicza, od 1945 r..

Nazwa Herrenstrasse (Pańska) była używana dla części ulicy od 1420 roku, a dla całej ulicy od 1924 roku. Wynikało to z faktu, że w tym rejonie osiedlali się rajcy oraz przedstawiciele zamożnych warstw społecznych, co zaowocowało powstaniem okazałych domów patrycjatu miejskiego. Natomiast określenie Przy Furcie Młyńskiej odnosiło się do furty w północnych murach miejskich, prowadzącej do młynów, a kolejna nazwa, Młyńska (Mühlgasse), nawiązywała do znajdujących się naprzeciwko młynów.

Obecnie, w rejonie, gdzie wcześniej działały młyny, znajduje się elektrownia wodna Wrocław I. Współczesna nazwa ulicy została zatwierdzona przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 94 z 20 grudnia 1945 roku, nawiązuje do występującej sporadycznie od XVI wieku do XVIII wieku nazwy Wurstgasse, która pochodzi od pobliskich jatek i rzeźni.

Układ drogowy

Ulica Kiełbaśnicza w Wrocławiu ma przypisaną drogę gminną o długości 364 metrów, na której dominującym ruchem jest ruch pieszy. Wyjątek stanowi północny odcinek, który jest klasą dojazdową prowadzącą do ulic Łaziennej oraz Malarskiej i łączy się z ulicami Nowy Świat i Grodzką.

Wokół Kiełbaśniczej znajdują się różne ulice oraz place, które wpływają na układ drogowy. Oto najważniejsze lokalizacje powiązane z tym obszarem:

• skrzyżowanie z placem Solnym,
• skrzyżowanie z ulicą Ruską,
• pasaż: Pasaż pod błękitnym słońcem,
• skrzyżowanie: ulica Świętego Mikołaja,
• skrzyżowanie: ulica Świętej Elżbiety,
• deptak: Stare Jatki,
• skrzyżowanie: ulica Łazienna,
• skrzyżowanie: ulica Malarska,
• skrzyżowanie: ulica Grodzka,
• ulica Nowy Świat,
• most dojazdowy do Elektrowni Wodnej Wrocław I oraz Most dojazdowy w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej.

Zabudowa i zagospodarowanie

Ulica Kiełbaśnicza w Wrocławiu cechuje się zabudową pierzejową, wyraźnie widoczną po obu stronach. Warto jednak zwrócić uwagę na fragment pomiędzy ulicami: św. Mikołaja i św. Elżbiety, gdzie wokół kościoła garnizonowego pw. św. Elżbiety zachowano plac przykościelny, który ma powierzchnię około 0,53 ha, a także obowiązuje tam zakaz zabudowy oraz ruchu kołowego.

Zabudowa ulicy obejmuje nie tylko liczne obiekty zabytkowe, które są zachowane bądź odbudowane, ale także nowoczesne budynki, które stanowią uzupełnienie dla historycznego otoczenia. Wiele z tych nowoczesnych konstrukcji dostosowanych jest do potrzeb lokali usługowych oraz gastronomicznych. Właśnie te szczególne wymogi zostały uwzględnione podczas przeprowadzania remontów oraz przebudów istniejących już budowli, co przyczyniło się do powstania miejsc, które pełnią rolę centrotwórczą oraz stwarzają przestrzeń dla lokalnych przedsiębiorstw.

Wzdłuż ulicy Kiełbaśniczej znajduje się również osiem hoteli, w tym: Art Hotel, Hotel Patio, Hotel Prima Best Western oraz Dwór Polski. Między zabytkowymi budynkami kościoła pw. św. Elżbiety, który dominuje wysokością w kompozycji zabytkowej, a współczesną zabudową, tworzona jest interesująca architektonicznie przestrzeń, łącząca historię z nowoczesnością.

Ochrona i zabytki

Ulica Kiełbaśnicza, znajdująca się w sercu Wrocławia, jest częścią obszaru podlegającego szczególnej ochronie w ramach kompleksu urbanistycznego Starego Miasta. Przyjęto go do rejestru zabytków pod numerem 196 w dniu 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r. Warto podkreślić, że ochrona odnosi się również do terenów leżących przy Rynku, których granicami są ulice Kiełbaśnicza, św. Mikołaja i plac Solny. Zachodni blok budynków, w tym oficyny oraz przejścia wewnętrzne, został objęty ochroną z numerem A/1574/348/Wm z 21.01.1977 r., a jego podziemna strefa znajduje się pod numerem A/1577/409/Wm z 9.03.1981 r.

Jedną z form bảo vệ tej historycznej dzielnicy jest ustanowienie historycznego centrum miasta, które obejmuje szerszy zakres obszaru niż wskazany kompleks urbanistyczny. Nowy zespół uzyskał status pomnika historii, co dodatkowo podkreśla jego znaczenie. Dodatkowo, miasto Wrocław włączyło ten obszar do Parku Kulturowego 'Stare Miasto’, co ma na celu ochronę i zachowanie krajobrazu kulturowego oraz historia najstarszej części miasta.

Wszystkie działania związane z nową zabudową muszą być zgodne z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, a ich realizacja możliwa jest jedynie po sporządzeniu szczegółowych planów rewaloryzacji. Niezwykle ważne jest również zachowanie panoramicznych widoków oraz osi widokowych, jak ta na Kościół św. Elżbiety. Dodatkowo, istnieją postulaty do odtworzenia dawnej ulicy Garbary w formie ciągu pieszego, wzdłuż ulicy Kiełbaśniczej do ulicy Odrzańskiej, z nawierzchnią wykonaną z materiałów kamiennych.

W najbliższym sąsiedztwie z ulicą Kiełbaśniczą można znaleźć wiele znaczących zabytków, które podlegają ochronie. W poniższej tabeli zebrano informacje o tych obiektach:

Lokalizacja obiektu	Data powstania, nr rejestru	Zdjęcie
Pierzeja wschodnia
Kamienica z lokalami usługowymi pl. Solny 5	około 1870 r., 1927 r., po 1945 r. (rekonstrukcja)  1900-1927 A/2081/521/Wm z dn. 28.06.1993 r.	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Kiełbaśnicza 1a	GEZ	_
Kamienica, obecnie Hotel Dwór Polski ul. Kiełbaśnicza 2	XIV w., 1 poł. XIX w., około 2000 r.  poł. XIX w. A/2707/261 z dn. 30.12.1970	_
Kamienica, obecnie budynek biurowo-handlowy Pasaż pod Błękitnym Słońcem ul. Kiełbaśnicza 3-4	XV w., XVIII w., około 2000 r.  XVIII w. A/2327/62 z dn. 25.01.1962	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Kiełbaśnicza 5	XVIII w., lata 1986-1988  XVIII w. A/4022/63 z dn. 25.01.1962	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Kiełbaśnicza 6	XVI w., XVIII w., lata 1986-1988  XVIII w. A/1569/64 z dn. 25.01.1962	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Kiełbaśnicza 7	około 1900 r., 1975 r., 1987 r. gez, mpzp	_
Kamienica, obecnie budynek usługowo-administracyjno-mieszkalny ul. Kiełbaśnicza 7a (ul. św. Mikołaja 77)	XIV w., XVI w., XVIII w., 1860 r., remont 1976 r., około 2000 r. XIV w., 1860 r. A/1572/562/Wm z dn. 03.06.1996	_
Kościół farny pw. św. Elżbiety, obecnie kościół garnizonowy pw. św. Elżbiety ul. św. Elżbiety	początek XIV w., lata 1384-1387, poł. XV w., lata 1531-1535, 1598 r., lata 1856-1857 (renowacja)  XII-XV w. A/1300/25 z dn. 23.10.1961 (z 26.11.1947 i z 23.10.1962)	_
Gimnazjum św. Elżbiety, obecnie budynek biurowy ul. św. Elżbiety 4 (ewangelickie)	1560 r., 1835 r., lata 1873-1883, 1903 r.  1835, 1873, 1883 r. A/992 z dn. 25.01.2007	_
Kamieniczka w zespole kramów „Stare Jatki” ul. Malarska 1-2	XIV w., XVIII w., lata 1969–1970 (odbudowa i remont), około 2010 r. (remont)  XVII–XVIII w., po 1945 r. 122-128 z 6.12.1949 oraz A/1610/91 z dn. 12.02.1962	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Kiełbaśnicza 12	około 1860-1880 r., lata 70-80. XX w.; gez, mpzp	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Kiełbaśnicza 13	około 1880 r., około 1980 r.; gez, mpzp	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Kiełbaśnicza 14	XVIII w., początek XIX w., lata 70. XX w.  XVIII w. A/1570/65 z dn. 25.01.1962	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Kiełbaśnicza 15	XVI w., lata 70. XX w.  XVI w. A/1591/66 z dn. 06.02.1962	_
Kamienica, obecnie biura i pracownie (INTEGER S.A.) ul. Garbary 1	około 1870 r., około 1970 r., około 2000 r. gez, mpzp	_
Zamknięcie osi widokowej w kierunku północnym
Zespół budowlany Elektrowni Wodnej Południowej, ul. Nowy Świat 46 Hala maszynowni z przybudówką od strony dolnej wody w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej Rozdzielnia w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej Most dojazdowy w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej Ogrodzenie ze stalową bramą w zespole budowlanym Elektrowni Wodnej Południowej	lata 1922–1924 (projekt M. Berg, L. Moshamer), lata 2014–2015 (remont, przebudowa)  1922–1924 A/1473/524/Wm z dn. 10.08.1993 r.	_
Pierzeja zachodnia
Kamienica, obecnie Hotel PRIMA BEST WESTERN z restauracją ul. Kiełbaśnicza 16	XV w. (piwnice), 1871 r., około 2000 r.  XV–XX w. A/1502/514/Wm z dn. 24.03.1993	_
Kamienica, obecnie Hotel PRIMA BEST WESTERN z restauracją ul. Kiełbaśnicza 17-18	lata 1853-1855, około 2000 r.  XV–XX w. A/1502/514/Wm z dn. 24.03.1993	_
Kamienica, obecnie Hotel PRIMA BEST WESTERN z restauracją ul. Kiełbaśnicza 19	około 1880 r., około 2000 r.  XV–XX w. A/1502/514/Wm z dn. 24.03.1993	_
Kamienica, obecnie ART HOTEL – RESTAURACJA ul. Kiełbaśnicza 20	XV w., XVI w., XVIII w., 1820 r., około 2000 r.  XV, XVI w. A/4021/67 z dn. 06.02.1962	_
Kamienica, obecnie ART HOTEL – HOTEL ul. Kiełbaśnicza 21-22	około 1890 r., około 2000 r. gez, mpzp	_
Kamienica, obecnie Academus Pub & Apartments ul. Kiełbaśnicza 23	około 1870 r., lata 1997–1999 gez, mpzp
Kamienica, obecnie HOTEL PATIO z restauracją i sklepami ul. Kiełbaśnicza 24	około 1880 r., około 2000−2005 r. gez, mpzp	_
Kamienica, obecnie HOTEL PATIO – hotel ul. Kiełbaśnicza 25	około 1880 r., około 2000−2005 r. gez, mpzp	_
Fragment elewacji domu handlowego Bielschowsky, obecnie fragment wmurowany w obiekt Wratislavia Center i Hotel Dorint ul. Kiełbaśnicza 27	około 1900 r., 2001 r. gez, mpzp	_
Kamienica, obecnie budynek biurowy ul. Kiełbaśnicza 28	XVI w., XVIII w., 1889 r.  XV, XVII-XIX w. A/5264/398/Wm z dn. 02.02.1979	_
Kamienica – siedziba redakcji gazety „Breslauer Morgenzeitung”, obecnie budynek mieszkalny ul. Kiełbaśnicza 29	XIV, XVI, XVIII w., 1963 r. (odbudowa, remont)  XVIII w. A/1571/68 z dn. 30.12.1970	_
Kamienica „Pod Guttenbergiem”, obecnie budynek biurowy ul. Kiełbaśnicza 30	około 1890 r., około 1963 r. (odbudowa) gez, mpzp	_
Kamienica firmy Beier & Olowinsky, obecnie budynek mieszkalno-usługowy ul. Kiełbaśnicza 31	około 1900 r. gez, mpzp	_
Kamienica „Pod Trzema Murzynami”, obecnie siedziba banku Millenium ul. Kiełbaśnicza 32 (ul. Ruska 1)	2 poł. XVIII w., około 1880 r., około 1910 r.  XVIII w. A/5254/254 z dn. 30.12.1970	_

Wrocławskie krasnale

Wrocław, znany z wielu atrakcji, zachwyca również swoimi unikalnymi krasnalami, które stały się nieodłączną częścią miejskiego krajobrazu. Te małe figurki o różnorodnych charakterach zdobią rożne miejsca, a w szczególności ulicę Kiełbaśniczą, gdzie można spotkać kilka z nich.

• Tatuator (Tattooer) przy ulicy Kiełbaśniczej 7,
• Podróżnik (Explorer) znajdujący się pod adresem ulica Kiełbaśnicza 20, obok Art Hotelu,
• Chrapek (Snorer) umiejscowiony na ulicy Kiełbaśniczej 24-25, przy wejściu do Hotelu Patio.

---

Oceń: Ulica Kiełbaśnicza we Wrocławiu

---