Ulica Grunwaldzka we Wrocławiu

---

Położenie

Ulica Grunwaldzka, znajdująca się we Wrocławiu, przebiega przez osiedle Plac Grunwaldzki. Jedynie w ostatnim odcinku, od ulicy Odona Bujwida do placu Grunwaldzkiego, ulica ta wyznacza granicę między tym obszarem a sąsiednim osiedlem Ołbin. To miejsce dawniej należało do dzielnicy Śródmieście.

Charakter pasma zabudowy wokół ulicy Grunwaldzkiej zalicza się do śródmiejskiej zabudowy, charakteryzującej się intensywnym użytkowaniem terenu oraz wysoką gęstością zaludnienia. Do istotnych cech tej architektury należą blok urbanistyczny w formie kwartału zabudowy, a także ciągłe pierzeje wzdłuż dróg oraz placów. Na tym terenie występuje wiele ważnych obiektów publicznych oraz komercyjnych, co przyczynia się do jego wyjątkowego charakteru.

Obszar ten wyróżnia się również doskonałym dostępem do infrastruktury transportowej. Wzdłuż głównych przecznic, takich jak ulica Piastowska, ulica Henryka Sienkiewicza oraz plac Grunwaldzki, znajdują się przystanki tramwajowe oraz autobusowe, obsługujące wrocławską komunikację miejską. Ulica Grunwaldzka kończy się w okolicach mostu Szczytnickiego, który stanowi istotną przeprawę nad bocznym ramieniem rzeki Odra – Starą Odrą.

Historia

Przed 1945 r.

W miejscu dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej niegdyś przebiegała wiejska ścieżka, która w późniejszym czasie została przekształcona w aleję topolową. Powstała ona w 1789 roku z inicjatywy księcia Fryderyka Ludwika von Hohenlohe-Ingelfingen. Droga ta łączyła plac Katedralny, a konkretnie most przy grobli fortecznej, z wsią Szczytniki, biegnąc obok folwarku Rybaki oraz prowadząc do pałacu w Szczytnikach Starych, a także do Parku Szczytnickiego. Wzdłuż tej drogi znajdowała się osada Rybaki, która powstała w 1700 roku i początkowo była własnością klasztoru Św. Wincentego.

Nazwa tej miejscowości pochodzi od imienia jej fundatora, prowizora klasztoru, Chryzostoma Fischera, co w języku niemieckim przekształciło się na Fischerau, co oznacza łąkę Fiszera. W 1810 roku miejscowość przeszła w ręce prywatne, a według danych z 1868 roku mieszkało tam 20 rodzin. Obszar ten włączono do Wrocławia, a wcześniejsze połączenie z ulicą Szczytnicką wyniesione zostało na odrębną ulicę – Kleine Fürstenstrasse w roku 1869. Wówczas to w 1883 roku przedłużono ulicę Henryka Sienkiewicza do Grunwaldzkiej, a w 1893 roku ulicę Mikołaja Reja, gdzie również miało miejsce dalsze przedłużenie w kierunku południowym do ulicy Marii Curie-Skłodowskiej.

W roku 1890 przez Starą Odrę zbudowano Most Szczytnicki, który został poszerzony w 1934 roku. Na początku XX wieku powstało także połączenie z Zalesiem, co współcześnie stanowi początkowy kawałek alei Ludomira Różyckiego. Długi czas, zabudowa przy ulicy miała charakter półwiejski, jednak wkrótce, zwłaszcza w okresie rozwoju wczesnego XX wieku, zaczęły powstawać rezydencje letnie. Atrakcyjność tej lokalizacji wzrosła, szczególnie wraz z powstaniem dzielnicy naukowej z uniwersytetami.

Pojawiły się tu liczne inwestycje, jak ogród rozrywkowy z początku XIX wieku w pobliżu ulicy Łukasza Górnickiego, znany jako Ogród Perukarzy, a także kawiarnia Brigittenthal. W drugiej połowie XIX wieku powstały ważne obiekty, w tym willa zaprojektowana przez Hermanna Friedricha Waessmanna oraz inne budynki, w tym szkoła projektu Richarda Plüdermanna i pierzeja południowa z kościołem pw. św. Piotra Kanizjusza.

Warto zaznaczyć, że tereny należące do Ołbina zostały przyłączone do miasta w 1808 roku, a obszar po wsi Rybaki włączono do Wrocławia w 1868 roku.

1945 r.

W wyniku II wojny światowej, w 1945 roku, Wrocław został otoczony przez wojska radzieckie i przekształcony w fortecę, przez co miasto znalazło się w stanie oblężenia. Niemcy, chcąc umożliwić ruch lotniczy, zdecydowali się na wyburzenie zabudowy przy osi obecnego placu Grunwaldzkiego, przekształconego na lądowisko. W marcu 1945 roku zniszczono wiele budynków na odcinku dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej, a w tym kościół pw. św. Piotra Kanizjusza oraz związany z nim skwer z figurą św. Jana Nepomucena. Mimo że zniszczenia te były mniejsze w porównaniu z innymi dzielnicami, to niektóre domy, takie jak nr 1, 18-26, 23, 40 i 42, też zostały zniszczone.

Po 1945 r.

W rezultacie wojennych zniszczeń, w późniejszych latach zostały wstrzymane i odbudowane nowe tereny. Przed 1970 rokiem zbudowano dom na działce nr 40, a w 1970 oddano do użytku budynek mieszkalny przy ulicy Grunwaldzkiej 88 i Henryka Sienkiewicza 131. Potem w latach 80. i 90. wprowadzono wiele nowych budynków, na przykład budynek pod nr 35 z lat 1990-1991.

W obrębie terenu pomiędzy ulicą Grunwaldzką, Piastowską, Odona Bujwida oraz placem Grunwaldzkim zrealizowano kampus uczelniany, w skład którego weszły akademiki z lat 50. XX wieku jak i budynki dydaktyczne dla ówczesnej Akademii Rolniczej, która obecnie funkcjonuje jako Uniwersytet Przyrodniczy. Po katastrofie budowlanej, która miała miejsce podczas robót, budowa została wstrzymana, lecz wznowienie projektów miało miejsce w 1968 roku.

W latach 90. XX wieku, tereny te stały się miejscem dla różnych wydarzeń, a w późniejszym okresie wybudowano Centrum Naukowo-Dydaktyczne Uniwersytetu Przyrodniczego oraz budynki takie jak Kredka i Ołówek. W budynku położonym przy ulicy Grunwaldzkiej 88 mieszkał Władysław Frasyniuk, działacz Solidarności, gdzie odbywały się manifestacje. Pośród licznych inwestycji komunikacyjnych zrealizowano także haczyk górny odcinka w 2006 roku oraz inne modernizacje związane z infrastrukturą drogową i pieszo-rowerową, które miały miejsce w ostatnich latach.

Nazwy

W trakcie swojej długiej historii, ulica miała kilka różnych nazw, które odzwierciedlają zmiany zachodzące w regionie. Wśród tych nazw znajdują się:

• Fürstenstrasse, obowiązująca od 1869 roku do 1945 roku,
• używana po 1945 roku ulica Grunwaldzka, na lewym brzegu Starej Odry,
• aleja Ludomira Różyckiego, znajdująca się na prawym brzegu Starej Odry.

Pierwotna, niemiecka nazwa Fürstenstrasse, tłumaczona na język polski jako ulica książęca, wskazuje na historyczny charakter tego miejsca. Obecna nazwa, ulica Grunwaldzka, została przyznana przez Zarząd Miejski i oficjalnie ogłoszona w okólniku nr 45 dnia 20 grudnia 1945 roku.

Układ drogowy

Ulica Grunwaldzka we Wrocławiu rozciąga się na dwóch głównych odcinkach. Pierwszy odcinek zaczyna się przy skrzyżowaniu z ulicami Łukasza Górnickiego, Benedyktyńską, Ładną oraz Miłą, a kończy przy skrzyżowaniu z ulicą Odona Bujwida. Drugi odcinek biegnie od skrzyżowania z ulicą Odona Bujwida i Henryka Sienkiewicza aż do placu Grunwaldzkiego, docierając również do wybrzeża Ludwika Pasteura oraz Mostu Szczytnickiego, który stanowi ważną przeprawę nad Starą Odrą.

Ulica ta jest kluczowym elementem układu drogowego miasta, łącząc się z wieloma innymi ulicami, co znacząco wpływa na komunikację w tym rejonie:

Typ powiązania	Nazwa drogi	Numer drogi	Zdjęcie	Uwagi
kontynuacja	ulica Benedyktyńska	105112D	_	po lewej stronie
skrzyżowanie	ulica Łukasza Górnickiego	105148D	_	na wprost
	ulica Ładna	105192D	_	brak
	ulica Miła	105205D	_	na wprost
skrzyżowanie	ulica Mikołaja Reja	105251D	_	w prawo
skrzyżowanie sygnalizacja świetlna	ulica Piastowska zbiorcza torowisko tramwajowe (główny korytarz tramwajowy)	105236D	_	na wprost
skrzyżowanie	ulica Oskara Minkowskiego	105206D	_	brak
skrzyżowanie	ulica Wilhelma Roentgena	105253D	_	brak
skrzyżowanie	ulica Edwarda Suchardy	105279D	_	brak
skrzyżowanie	ulica Odona Bujwida	105122D	_	brak
przerwany bieg ulicy, połączenie drogowe z ulicą Odona Bujwida			_	_
kontynuacja	ulica Henryka Sienkiewicza zbiorcza torowisko tramwajowe (główny korytarz tramwajowy)	105330D	_	brak
skrzyżowanie	ulica Odona Bujwida	105122D	_	brak
skrzyżowanie	ulica Ksawerego Liskego	105190D	_	brak
skrzyżowanie sygnalizacja świetlna	Plac Grunwaldzki zbiorcza / główna torowisko tramwajowe (główny korytarz tramwajowy)	105354D	_	na wprost (ul. Grunwaldzka w prawo)
	wybrzeże Ludwika Pasteura lokalna	105232D	_	brak
kontynuacja	Most Szczytnicki główna torowisko tramwajowe	_	_	_

Droga

Ulica Grunwaldzka, jako droga publiczna, została zaliczona do kategorii dróg gminnych. Przypisano jej oznaczenie numeru 105150D (numer ewidencyjny drogi G1051500264011), a jej łączna długość wynosi 1.223 m. Widząc różnorodność układu drogi, warto zauważyć, że na odcinku od Łukasza Górnickiego do Odona Bujwida jest ona jednojezdniowa, z ruchem dwukierunkowym. Wyjątek stanowi jednak odcinek między Mikołaja Reja a wyjazdem z Pasażu Grunwaldzkiego przed ulicą Piastowską, gdzie ruch odbywa się jednokierunkowo, w kierunku od Piastowskiej do Mikołaja Reja.

Na fragmencie od Odona Bujwida do placu Grunwaldzkiego występują dwie jezdnie, obie przeznaczone na ruch w obu kierunkach, podzielone specjalnie wydzielonym torowiskiem tramwajowym. Różnice w wysokości terenu, przez który przebiega ulica, wynoszą średnio od 116,6 do 117,6 m n.p.m. na pierwszym odcinku, oraz od 117,0 do 120,4 m n.p.m. na drugim.

Warto dodać, że wielu miejscach nawierzchnię ulicy pokrywa granitowa kostka brukowa, chociaż istnieją odstępstwa. Dotyczy to m.in. końcowego odcinka dwujezdniowego, fragmentu zachodniego od Piastowskiej, a także niektórych przejść dla pieszych i skrzyżowań, gdzie zastosowano inną nawierzchnię – z masy bitumicznej. Odcinki drogi między Łukasza Górnickiego a Piastowską oraz Piastowską a Odona Bujwida znajdują się w strefie o ograniczonej prędkości do 30 km/h.

W obrębie tych odcinków ulica jest również dostosowana do ruchu rowerowego. Na fragmencie pomiędzy Mikołaja Reja a Pasażem Grunwaldzkim wyznaczono kontrapas. Z kolei na końcowym, dwujezdniowym odcinku po stronie północnej stworzono wydzieloną drogę dla rowerów. Te trasy rowerowe są powiązane ze zbiorczą drogą rowerową przy ulicy Piastowskiej, jak również z głównymi rowerostradami skomunikowanymi wzdłuż osi placu Grunwaldzkiego oraz ulicą Henryka Sienkiewicza. Umożliwiają one również dojazd do Mostu Szczytnickiego oraz korzystanie z alternatywnych, tzw. greenwayów biegnących wzdłuż Starej Odry.

Co do komunikacji miejskiej, ta prowadzona jest jedynie na końcowym odcinku ulicy Grunwaldzkiej, od Odona Bujwida do placu Grunwaldzkiego. W tym miejscu wyznaczone zostały linie tramwajowe, a przystanki tramwajowe zlokalizowane są przy skrzyżowaniu ulic Grunwaldzkiej, Odona Bujwida i Henryka Sienkiewicza, nazywając je „Grunwaldzka”.

Ulica Grunwaldzka ma status drogi położonej na kilku działkach gruntowych. Powierzchnie poszczególnych odcinków to: od Łukasza Górnickiego do Mikołaja Reja – 4.382 m², od Mikołaja Reja do Piastowskiej – 3.876 m², od Piastowskiej do Odona Bujwida – 8.677 m² oraz od Odona Bujwida do placu Grunwaldzkiego – 6.536 m² i 1.739 m², co łącznie daje 8.275 m². Całkowita powierzchnia zajmowana przez tę ulicę wynosi 25.210 m².

Zabudowa i zagospodarowanie

Wprowadzenie do zabudowy i zagospodarowania

Ulica Grunwaldzka, będąca ważnym szlakiem miejskim we Wrocławiu, charakteryzuje się różnorodnością zabudowy, która odzwierciedla przeżywaną historię i zmieniające się potrzeby mieszkańców. Na początku ulicy, od strony południowej, zlokalizowane są regularne pierzeje, które nadają przestrzeni określoną kompozycję urbanistyczną. Te eleganckie budynki, zachowane z okresu przedwojennego, są otoczone współczesnymi strukturami, które harmonijnie wpasowują się w kontekst. Szczególną uwagę zwraca odcinek ulicy od ulicy Ładnej do Mikołaja Reja, gdzie dominują budynki historyczne wzdłuż całej południowej strony.

Na północy, zabudowa sięga od ulicy Łukasza Górnickiego do ulicy Odona Bujwida, tworząc silny charakter tej części ulicy. W miarę przesuwania się ku końcowi Grunwaldzkiej, między ulicą Odona Bujwida a placem Grunwaldzkim, układ architektoniczny staje się coraz bardziej zróżnicowany, co tworzy ciekawe połączenie stylów. Znajdujące się tam obiekty publiczne oraz komercyjne wzmacniają funkcję ulicy jako przestrzeni miejskiej.

Obszary dysharmonii

Pomimo harmonijnego układu urbanistycznego, istnieją również miejsca wzdłuż ulicy, które zakłócają ogólną estetykę i funkcjonalność. Na skrzyżowaniu Grunwaldzkiej i Piastowskiej zlokalizowano nieruchomość, na której działalność gospodarcza związana jest z obsługą pojazdów mechanicznych. Wskazuje to na potrzebę rewitalizacji tych terenów, zmierzającą w stronę usług centrotwórczych, mieszkalnictwa i innych form zabudowy. Zaprojektowanie dominanty architektonicznej w tym miejscu mogłoby znacznie poprawić estetykę przestrzeni miejskiej oraz wzbogacić jej funkcje.

Kolejnym przykładem dysharmonii jest obszar wschodniej części Grunwaldzkiej, w sąsiedztwie domów akademickich „Kredka” i „Ołówek”, gdzie występują obiekty takie jak stacja paliw oraz popularny bar fast food.

Wybrane obiekty współczesne

Komisariat Policji Wrocław-Śródmieście

Zlokalizowany przy ulicy Grunwaldzkiej 6, Komisariat Policji Wrocław-Śródmieście to obiekt o sześciu kondygnacjach i powierzchni zabudowy wynoszącej 380 m². Budynek ten wpisuje się w klasyfikację jako biurowy i jest w zarządzie Skarbu Państwa.

Budynek mieszkalny przy ulicy Grunwaldzkiej 35 i 35a

Usytuowany w południowej pierzei, ten nowoczesny budynek mieszkalny powstał w latach 1990-1991. Autorstwa A. Bożek-Nowickiej, obiekt ten posiada sześć kondygnacji nadziemnych oraz powierzchnię zabudowy 274 m².

Pasaż Grunwaldzki

Pasaż Grunwaldzki, znajdujący się przy placu Grunwaldzkim 22, to imponujący budynek handlowo-usługowy, który pełni również funkcje kulturalne. Oferując około 200 lokali, z parkingiem na 1.700 miejsc, ten obiekt stanowi istotny punkt w strukturze ulicy oraz mieści się w kategorii budynków architektonicznych wyznaczających dominanty.

Obiekty dydaktyczno-naukowe Uniwersytetu Przyrodniczego

Obiekty Uniwersytetu Przyrodniczego, zlokalizowane pod numerami 53 oraz 55, są przykładem nowoczesnej architektury dydaktycznej. Budynek przy ul. 55 ma pięć kondygnacji z powierzchnią użytkową wynoszącą 7.784 m², wypełniając funkcje edukacyjne oraz badawcze.

Domy akademickie Stodoły

Budynki te, z lat 50. XX wieku, zyskały miano „Stodoły”. Charakteryzują się czteroma kondygnacjami oraz rzędami podwórzy, gdzie przestrzeń została w dużym stopniu wykorzystana na potrzeby studentów. Ich rozbudowa doprowadziła do zwiększenia liczby miejsc noclegowych.

Budynek przy ulicy Grunwaldzkiej 67

Obiekt, w którym niegdyś znajdował się klub Alibi, był miejscem spotkań licznych artystów oraz fanów kultury. Od momentu jego zamknięcia, powstał tutaj nowy klub Akademia Baza Cooltury oraz sklep Carrefour Express, co wzbogaca oferta tej lokalizacji.

Budynek mieszkalny przy ulicy Grunwaldzkiej 88 i Henryka Sienkiewicza 131

Zapewniający sześć kondygnacji, ten unikalny obiekt mieszkalny zaprojektowany przez Jadwigę Grabowską-Hawrylak jest przykładem architektury lat 70. XX wieku, zdobywając sympatię mieszkańców i znacznie wpływając na wygląd okolicy.

Domy akademickie Kredka i Ołówek

Ikoniczne budynki o charakterystycznym, zwężającym się ku górze kształcie, zbudowane są w technice monolitycznej. Zapewniają studentom noclegi w funkcjonalnie zaprojektowanej przestrzeni, dopełniając przy tym obraz Grunwaldzkiej.

Dom akademicki Zodiak

Umiejscowiony przy ulicy Grunwaldzkiej 106a, Zodiak to dziewięciokondygnacyjny budynek, który powstał jako część kompleksu akademickiego, wspierając życie studenckie w tej okolicy.

Zieleń i obiekty rekreacji

Wzdłuż ulicy Grunwaldzkiej zieleń jest w ograniczonej formie, jednak znajduje się tam wiele mniejszych skwerów oraz przyulicznych stref rekreacyjnych. Poniżej prezentujemy kilka kluczowych obiektów zieleni:

• wnętrze międzyblokowe Ładna-Grunwaldzka-Reja z programem rewitalizacji,
• dawny ogród przy szpitalu Bethlehem, który obecnie stanowi enklawę zieleni,
• fragmenty przedogrodów w osiedlach, które w latach 20. XX wieku zrealizowano z postulatami modernistycznymi,
• wnętrza z zielenią na wyżej wymienionym osiedlu,
• odcinek ulicy Grunwaldzkiej w kierunku północnym z liniowymi formami zieleni,
• starannie zaprojektowany skwer sprzed lat 70., tworzący małą architekturę,
• zieleń na ulicy Odona Bujwida z liniowymi formami zieleni,
• zieleń nadrzeczna wzdłuż Starej Odry, w tym parki i place zabaw.

Obiekty rekreacyjne natomiast to: boisko przy szkole na ulicy Mikołaja Reja, przestrzenie do zabawy w obrębie Grunwaldzkiej oraz piłkarskie boisko akademickie.

Ochrona i zabytki

Układ urbanistyczny

Ulica Grunwaldzka ma fundamentalne znaczenie w przeszłości urbanistycznej Wrocławia, przechodząc przez dwa kluczowe obszary, które są objęte ochroną. Pierwszym z tych obszarów jest fragment zaczynający się na początku ulicy, ciągnący się aż do ulicy Odona Bujwida oraz w kierunku południowym, w stronę placu Grunwaldzkiego. Ta strefa, znana jako osiedle Plac Grunwaldzki, należy do centrum miasta. Ochronie podlega historyczny układ urbanistyczny tego obszaru, który rozwijał się stopniowo od początku XIX wieku aż do lat 70. XX wieku. Granice tej strefy wyznaczają ulice Stefana Wyszyńskiego, Henryka Sienkiewicza, a także koryta rzek, takie jak Stara Odra oraz rzeka Odra (Odra Główna). Celem ochrony jest zachowanie tego cennego układu, który nosi identyfikator INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4435, a jego stan zachowania oceniany jest na poziomie 4 – dobry, lub 5 – bardzo dobry.

Drugi obszar ochrony znajduje się po północnej stronie ulicy Grunwaldzkiej, rozciągając się od ulicy Odona Bujwida do Starej Odry. Ten fragment również jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków jako historyczny układ urbanistyczny Przedmieścia Piaskowego, które stanowi część Śródmieścia Wrocławia. Założenie urbanistyczne tego obszaru jest datowane od XVIII wieku do 1945 roku. Ochrona została oznaczona jako inna, z identyfikatorem INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4375, a jego stan zachowania także oceniany jest na 4 – dobry lub 5 – bardzo dobry.

Zabytki

Wzdłuż ulicy oraz w jej bliskim sąsiedztwie znajduje się szereg cennych zabytków, które stanowią świadectwo historycznego dziedzictwa Wrocławia:

Numer strony	Obiekt, adres	Data powstania, typ ochrony, nr rejestracyjny, INSPIRE_ID	Zdjęcie
Fragment od ulicy Łukasza Górnickiego do ulicy Mikołaja Reja
Północna	Kamienica, obecnie Katedra Fizjoterapii oraz laboratoria Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu ul. Grunwaldzka 2	około 1910 r. gez, typ ochrony: inny	_
Południowa	Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Grunwaldzka 3-5	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 4	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 7	około 1890 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Pozycja 1 w zespole obiektów Kamienica ul. Grunwaldzka 8	około 1910 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Pozycja 2 w zespole obiektów Oficyna, obecnie budynek mieszkalny ul. Grunwaldzka 8a	około 1890 r. gez, typ ochrony: inny	_
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 9	około 1890 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Pozycja 1 w zespole obiektów Kamienica ul. Grunwaldzka 10	około 1910 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Pozycja 2 w zespole obiektów Oficyna, obecnie budynek mieszkalny ul. Grunwaldzka 10a	około 1890 r. gez, typ ochrony: inny	_
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 11	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Pozycja 1 w zespole obiektów Kamienica ul. Grunwaldzka 12	około 1900 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Pozycja 2 w zespole obiektów Kamienica ul. Grunwaldzka 12a	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 13	około 1880 r., około 1965 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 14-16	około 1895 r. (1893 r.) rejestr zabytków: A/6237 z dnia 12.04.2023 r. (INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.488605)	_
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 15	około 1880 r., około 1965 r. gez, typ ochrony: inny	_
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 17	około 1885 r. gez, typ ochrony: inny	_
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 19	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 21 (ul. Mikołaja Reja 10)	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
Fragment od ulicy Mikołaja Reja do ulicy Piastowskiej
Południowa	Szkoła elementarna, obecnie Gimnazjum nr 13 imienia Unii Europejskiej ul. Mikołaja Reja 3	1885 r. (projekt Richard Plüddemann), lata 1890–1892 (realizacja) gez, typ ochrony: mpzp (INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.169130)	_
Południowa	Ogrodzenie terenu szkoły elementarnej, obecnie Gimnazjum nr 13 imienia Unii Europejskiej ul. Mikołaja Reja 3	lata 1890–1892 gez, typ ochrony: mpzp (INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.169130)	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 28	około 1890 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 30	około 1890 r. gez, typ ochrony: inny	_
Południowa	Kamienica ul. Grunwaldzka 31	około 1890 r. gez, typ ochrony: mpzp	_
Południowa	Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Grunwaldzka 33	około 1890 r. gez, typ ochrony: mpzp
Północna	Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Grunwaldzka 38	około 1880 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 40	około 1860 r. gez, typ ochrony: inny
Północna	Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Piastowska 20 (ul. Grunwaldzka 44)	około 1900 r. gez, typ ochrony: inny	_
Fragment od ulicy Piastowskiej do ulicy Odona Bujwida
Północna	Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Piastowska 19	około 1900 r., 1975 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym przyziemiem ul. Grunwaldzka 46-48	około 1900 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 54-56-58-58a	około 1930 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 60	około 1929 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 62	około 1929 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 64	około 1929 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Budynek mieszkalny ul. Grunwaldzka 66	Lata 30. XX wieku gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 68-70-72-74	Lata 1928–1929 gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 76-78-80	Lata 1928–1929 gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 82-84	około 1929 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 86	około 1890 r. gez, typ ochrony: inny	_
Fragment od ulicy Odona Bujwida do placu Grunwaldzkiego
Południowa	Uniwersytet Wrocławski – Domy studenckie „Ołówek” oraz „Kredka” plac Grunwaldzki 30 (ul. Grunwaldzka 69)	Lata 1981–1991 (lata 1982–1991) gez, typ ochrony: inny (INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.170725)	_
Północna	Kamienica, obecnie budynek usługowy (siedziby firm) ul. Grunwaldzka 90	około 1910 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 92	około 1915 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Pozycja 1 w zespole obiektów Willa Isidora Alexandra – siedziba Katolickiego Stowarzyszenia UNITAS, obecnie restauracja ul. Grunwaldzka 98 (willa z gankiem; siedziba – Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej)	1872 r., 1894 r., 1901 r. – rozbudowa (1878 r.) rejestr zabytków: A/1406/552/Wm z dnia 12.06.1995 r. (INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.93665, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.165078)	_
Północna	Pozycja 2 w zespole obiektów Oficyna z łącznikiem, obecnie budynek administracyjno-gospodarczy ul. Grunwaldzka 98 (garaż; stajnia i garaż)	1928 r. (1878 r.) rejestr zabytków: A/1406/552/Wm z dnia 12.06.1995 r. (INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BK.93667; łącznik INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_BL.25512)	_
Północna	Pozycja 3 w zespole obiektów Fragment ogrodzenia posesji przy willi ul. Grunwaldzka 98	XIX/XX wiek gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Kamienica ul. Grunwaldzka 100	około 1915 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Prywatna klinika dla kobiet dra L. Fraenkela, obecnie budynek mieszkalny ul. Grunwaldzka 102	około 1915 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Sanatorium Frau von Hegemann, obecnie Dom Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Matki Bożej Nieustającej Pomocy ul. Grunwaldzka 104	około 1915 r. gez, typ ochrony: inny	_
Północna	Dom starców, obecnie akademik „Labirynt” Uniwersytetu Przyrodniczego ul. Sopocka 23	1929 r. (projekt Fritz Behrendt) gez, typ ochrony: inny	_
Kontynuacja ulicy
Wschodnia	Most Książęcy (Fürsten Brücke), obecnie Most Szczytnicki	1890 r., lata 1933–1934 – poszerzony obustronnie, lata 2006–2008 – modernizacja i remont (lata 1888 – 1890) gez, typ ochrony: mpzp (INSPIRE_ID: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BL.24241)	_

Dobro kultury współczesnej

Przy ul. Grunwaldzkiej usytuowany jest budynek, który choć posadowiony został w czasach powojennych, nie został formalnie uznany za zabytek, to jednak został doceniony za swoje znaczenie kulturowe i artystyczne. Obiekt ten zdobył status dobra kultury współczesnej, co oznacza, że uznaje się go za istotny wkład współczesnych pokoleń. Jego ochrona została określona na mocy przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a Gmina Wrocław, spełniając swoje obowiązki, sporządziła listę nieruchomości zasługujących na ochronę, co zostało uwzględnione w dokumentach planistycznych z lat 2010 i 2018. Zespoł obiektów obejmuje budynek naukowo-dydaktyczny zlokalizowany przy pl. Grunwaldzkim 24 oraz ul. Grunwaldzkiej 53-55, w którym swoją siedzibę ma Wydział Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji.

Demografia

Obszar, przez który przebiega ulica, to statystyczne rejony o zróżnicowanym stopniu densyfikacji ludności. Nie należy jednakże zapominać, że różne czynniki, takie jak obecność kampusów uczelnianych w rejonach nr 934280 i 934170, mają istotny wpływ na te dane. Te obszary przeważnie zamieszkiwane są przez studentów, co znacząco obniża ogólną liczba ludności, ujętą w statystykach, które dotyczą jedynie osób zameldowanych. [Dane statystyczne] są aktualne na dzień 31 grudnia 2022 roku.

Numer rejonu statystycznego	Liczba mieszkańców zameldowanych	Gęstość zaludnienia [osób/km²]	Lokalizacja
934260	942	11.210	od ulicy Ładnej do ulicy Piastowskiej, strona południowa
934200	808	24.839	od ulicy Łukasza Górnickiego do ulicy Mikołaja Reja, strona północna
934210	1.153	27.275	od ulicy Mikołaja Reja do ulicy Piastowskiej, strona północna
934280	1	11	od ulicy Piastowskiej do Mostu Szczytnickiego, strona południowa
934220	695	27.511	od ulicy Piastowskiej do ulicy Oskara Minkowskiego, strona północna
934230	388	26.940	od ulicy Oskara Minkowskiego do ulicy Wilhelma Roentgena, strona północna
934240	699	27.770	od ulicy Wilhelma Roentgena do ulicy Odona Bujwida, strona północna
934160	680	5.095	od ulicy Odona Bujwida do ulicy Grunwaldzkiej 102, strona północna
934170	61	1.727	od ulicy Grunwaldzkiej 102 do Starej Odry, strona północna

W związku z powyższym, możemy zauważyć, że podczas analizy demograficznej obszaru, istotne jest uwzględnienie specyfiki zamieszkania oraz periodów wzmożonego napływu ludności, co obecnie zauważa się w rejonach związanych z edukacją wyższą. Właściwe zrozumienie tych zjawisk jest niezbędne dla dalszego planowania urbanistycznego oraz rozwoju infrastruktury miejskiej.

Baza TERYT, EMUiA

Dane zawarte w zbiorach statystycznych przedstawiają szczegółowy opis ulicy Grunwaldzkiej, bazując na informacjach Głównego Urzędu Statystycznego. W analizowanej bazie TERYT można znaleźć następujące kluczowe informacje:

• województwo: dolnośląskie (02),
• powiat: Wrocław (0264),
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Śródmieście (0264069) delegatura,
• miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Śródmieście (0986952),
• kategoria/rodzaj: ulica,
• nazwa ulicy: ul. Grunwaldzka (06260).

Informacje te są niezbędne dla każdej osoby zainteresowanej strukturą i organizacją danych geograficznych we Wrocławiu.

Znaczenie drogi i przestrzeni publicznych

Ulica Grunwaldzka, jako jedna z istotnych arterii Wrocławia, współcześnie składa się z dwóch wyraźnie oddzielonych odcinków. Te dwa segmenty, które łączą się za pośrednictwem innego ciągu komunikacyjnego, posiadają odmienny charakter oraz znaczenie zarówno na planie miejskim, jak i lokalnym. Pierwsza część, rozciągająca się od ulicy Łukasza Górnickiego do ulicy Odona Bujwida, pełni rolę typowej ulicy osiedlowej, natomiast drugi odcinek, który zaczyna się od ulicy Odona Bujwida i prowadzi aż do placu Grunwaldzkiego oraz Mostu Szczytnickiego, stanowi istotny fragment drogi zbiorczej. Ten segment jest również częścią tzw. Trasy Mieszczańskiej, co dodatkowo podkreśla jego znaczenie w sieci komunikacyjnej miasta.

W odniesieniu do przestrzeni publicznych, istnieją analogiczne różnice w znaczeniu pomiędzy tymi odcinkami. Pierwszy z nich to przestrzeń publiczna o charakterze lokalnym, która jest powiązana z otaczającymi ją niewielkimi ulicami, jak ulica Ładna, ulica Mikołaja Reja oraz ulica Odona Bujwida. Z kolei drugi odcinek należy ocenić jako przestrzeń o znaczeniu ogólnomiejskim, równocześnie nawiązując do sąsiednich przestrzeni o podobnym charakterze, takich jak ulica Piastowska, ulica Henryka Sienkiewicza oraz plac Grunwaldzki. Niezwykle ważne w tym kontekście są także ciągi pieszo-rowerowe, które biegną wzdłuż Starej Odry, pełniąc funkcję łączników pomiędzy osiedlami oraz szlaków rowerowych i pieszych w danym rejonie.

Dodatkowo, teren przy Starej Odrze, zwłaszcza w okolicach Mostu Szczytnickiego, projektowany jest jako obszar wielofunkcyjny, uwzględniający politykę zarządzania wodami w mieście. Stara Odra pełni także funkcję śródlądowej drogi wodnej – szlaku bocznego dla Odrzańskiej Drogi Wodnej, która biegnie przez Wrocław. W kontekście tego szlaku planowane jest stworzenie oraz utrzymanie przystani rzecznej w rejonie Mostu Szczytnickiego, co z pewnością przyczyni się do uatrakcyjnienia tej części miasta.

Ulica Grunwaldzka wyróżnia się także obecnością charakterystycznych budynków, takich jak akademickie domy „Kredka” i „Ołówek”, umiejscowione zarówno przy samej ulicy, jak i przy placu Grunwaldzkim. Te obiekty stanowią architektoniczną dominantę i są kluczowe w tworzeniu kompozycji urbanistycznej, która wyznacza oś widokową od strony Mostu Szczytnickiego. Z perspektywy placu Grunwaldzkiego zespół domów akademickich zyskuje szczególne wzmocnienie wizualne. Razem z zespołem mieszkalno-usługowym zaprojektowanym przez Jadwigę Grabowską-Hawrylak w latach 70. XX wieku, ulokowanym po zachodniej części placu, tworzą ramy dla osi placu Grunwaldzkiego, co z kolei przyczynia się do kreowania wielkomiejskiego charakteru tego obszaru.

---

Oceń: Ulica Grunwaldzka we Wrocławiu

---