Plac Powstańców Warszawy we Wrocławiu

---

Historia

Obecny plac, znany z bogatej historii, miał swoje korzenie w terenie między korytami rzek: Odry (Oder) i Oławy (Ohle). Rzeka Oława, ona właśnie, niegdyś zasilała fosę miejską, oddzielając ten obszar od Przedmieścia Oławskiego. Zachodni bok tego trójkątnego terenu tworzyły fortyfikacje związane z tzw. Nowym Miastem. Warto dodać, że miejskie umocnienia w tym regionie zostały zniszczone w 1807 roku, bądź 1806 roku, a niedługo później, w 1808 roku, obszar Przedmieścia Oławskiego został włączony do Wrocławia.

W tym okresie powstała Promenada Staromiejska, która biegła przez dzisiejszy Park Juliusza Słowackiego, a także przez Wzgórze Polskie, które zajmowało miejsce po dawnym bastionie znanym jako Bastion Ceglarski i Brama Ceglarska.

W drugiej połowie XIX wieku obszar ten przeszedł znaczące zmiany dzięki szeregu inwestycji, które znacząco wpłynęły na jego charakter:

• 1865 r.: wzniesienie gazowni miejskiej (1864 r., gazownia nr 2),
• 1872-1875 r.: budowa mostu znanego jako most Lessinga, Lessingbrücke (aktualnie w tym miejscu znajduje się nowa przeprawa – Most Pokoju),
• 1876 r.: regulacja ujścia Oławy, co polegało na przeniesieniu nieco wyżej biegu Odry oraz zasypaniu koryta biegnącego od fosy, z tego procesu pozostała jedynie Zatoka Gondol, Gondelhafen (w zależności od lat: 1884 r., a w 1886 r. uporządkowanie zatoki; lata 80. XIX wieku),
• 1877 r.: wzniesienie miejskiej sali gimnastycznej,
• 1883-1886 r.: rozpoczęcie budowy Starej Rejencji (Regierung der Provinz Schlesien) według projektu Karla Friedricha Endella (obecnie znajduje się tam Muzeum Narodowe),
• 1886 r.: projekt J. Lösenera parku jako rozbudowy Promenady Staromiejskiej (Promenaden) w miejscu zasypanej fosy,
• 1887 r.: utworzenie parku, który obecnie nosi nazwę Park Juliusza Słowackiego.

Przemiany w zagospodarowaniu tego terenu miały miejsce również w XX wieku:

• 1902 r.: projekt Richarda Plüddemanna, który zakładał nowy most oraz ratusz,
• 1907 r.: zamknięcie gazowni, które miało miejsce w związku z budową nowej większej gazowni na Tarnogaju (co mogło mieć miejsce również w 1906 r.),
• 1910 r.: zakończenie budowy mostu znanego wówczas jako Cesarski, Kaiserbrücke, który był w budowie od lutego 1908 r. do września 1910 r. (obecnie Most Grunwaldzki),
• 1919-1921 r.: projekt Maksa Berga, który obejmował budowę pierwszego w Wrocławiu wieżowca o ekspresjonistycznej architekturze, w różnych wersjach planowano budynek o wysokości od 20 do 40 pięter, w którym miały się mieścić m.in. ratusz oraz Muzeum Rzemiosł Artystycznych,
• 1927 r.: konkurs ogłoszony przez zarząd miejski na zaprojektowanie gmachu Urzędu Miejskiego oraz budynku straży pożarnej,
• 1928 r.: projekt przygotowany przez H. Altohoffa i A. Müllera na Technisches House,
• 1935-1937 r.: projekt Nowej Rejencji (pracował nad nim Felix Bräuler w współpracy z G. Kühnem, H. Böhmem oraz R. Koniwarzem),
• 1936-1939 r.: budowa budynku Nowej Rejencji (Neue Regierung) (około 1939-1945).

Nazwy placu

Plac Powstańców Warszawy we Wrocławiu ma bogatą historię, w której zmieniały się jego nazwy na przestrzeni lat. Oto lista nazw, które nosił przez ten czas:

• Holz Platz,
• Lessingplatz (do 1945 r.),
• Jana Ursyna Niemcewicza (do 15.11.1945 r.),
• Wojewódzki (15.11.1945 r. – 7.11.1946 r.),
• Wojewody Stanisława Piaskowskiego (7.11.1946 r. – 11.12.1951 r.),
• Wojewódzki (ponownie: 11.12.1951 r. – 7.08.1957 r.),
• Powstańców Warszawy (od 7.08.1957 r.).

Układ komunikacyjny

Plac Powstańców Warszawy stanowi istotny element układu komunikacyjnego Wrocławia, obejmując ulice klasy głównej oraz lokalnej. Główne ciągi komunikacyjne rozciągają się od Placu Społecznego i Alei Juliusza Słowackiego, prowadząc do ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego, a następnie do Mostu Pokoju, co łącznie tworzy odcinek o długości 234 metrów. Dodatkowo, przed budynkiem Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego zlokalizowana jest ulica lokalna, która prowadzi od Placu Społecznego (oraz Mostu Grunwaldzkiego) w długości 198 metrów.

Na skrzyżowaniu ulicy przylegającej do placu z ulicą Jana Ewangelisty Purkyniego zainstalowana jest sygnalizacja świetlna, co znacząco podnosi bezpieczeństwo w tym rejonie. Ponadto, przez cały obszar placu przebiega torowisko tramwajowe, które łączy różne części miasta. W bezpośrednim sąsiedztwie placu znajduje się również przystanek tramwajowy o nazwie „Urząd Wojewódzki”, co sprzyja łatwej komunikacji mieszkańców oraz turystów.

Układ urbanistyczny

Na północnej stronie placu znajduje się imponujący gmach Starej Rejencji, który obecnie pełni funkcję Muzeum Narodowe. Kolejnym istotnym punktem jest monumentalny budynek Nowej Rejencji Wrocławskiej, zlokalizowany w północno-wschodniej części, w którym swoje siedziby znalazł Dolnośląski Urząd Wojewódzki. Tuż za tymi obiektami rozciąga się koryto rzeki Odra, co sprawia, że okolica zyskuje na malowniczości.

Na południu placu znajduje się Plac Społeczny, który jest ważnym węzłem komunikacyjnym, przez który przebiega droga krajowa nr 98. W ramach tego układu zbudowano dwie estakady drogowe oraz ciąg przejść podziemnych dla pieszych oznaczonych numerami 2, 3 i 4. Warto dodać, że przejście podziemne nr 1, które miało być zrealizowane przy Placu Powstańców Warszawy, nie zostało zbudowane. Po stronie zachodniej placu z kolei rozciąga się Park Juliusza Słowackiego oraz Promenada Staromiejska, które stanowią oazę zieleni w tej miejskiej przestrzeni.

Zgodnie z różnymi koncepcjami urbanistycznymi, które opracowała Rada Miasta Wrocławia, obecny układ ulic oraz zabudowy w rejonie placu Powstańców Warszawy – zwłaszcza wokół placu Społecznego i placu Generała Walerego Wróblewskiego – ma ulec znaczącej zmianie. Planowane są nie tylko nowe inwestycje o charakterze mieszkalno-usługowym, ale także dostosowanie niewykorzystanych dotychczas terenów oraz przekształcenie istniejącego układu ulic, w tym przekształcenie głównych arterii w ulice podziemne. Takie rozwiązania mają na celu poprawę funkcjonalności oraz estetyki tej części Wrocławia.

Obiekty zabytkowe

W bezpośrednim sąsiedztwie placu Powstańców Warszawy w Wrocławiu znajduje się historyczny budynek Starej Rejencji, który obecnie pełni funkcję Muzeum Narodowego. Powstał on w latach 1883-1886 i został formalnie uznany za zabytek, wpisując się do rejestru zabytków dnia 24 lipca 1976 roku pod numerem innym niż numer ewidencyjny: A/5258/325/Wm. Z pierwotnym założeniem do użytkowania biurowego oraz mieszkalnego dla Rejencji Wrocławskiej, budynek ten został ostatecznie ukończony w 1886 roku. Jego architektura jest dziełem Karla Friedricha Edella.

Usytuowany przy Promenadzie Staromiejskiej, budynek ten harmonizuje z innymi monumentalnymi gmachami, tworząc efektowną panoramę miasta. W swej konstrukcji nawiązuje do XVI-wiecznych niemieckich wzorców pałacowych, przy jednoczesnym odwołaniu do stylu renesansowego. Jego stylistyka odzwierciedla narodowe poszukiwania niemieckiego stylu, szczególnie po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku.

Dla osób zainteresowanych tą tematyką, dostępny jest osobny artykuł dotyczący Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Kolejnym interesującym obiektem w obrębie tego placu jest Nowa Rejencja Wrocławska, w której obecnie znajduje się Dolnośląski Urząd Wojewódzki. Budynek ten jest również zarejestrowany w ewidencji gminnej oraz wojewódzkiej. Prezentuje neoklasycystyczny styl architektoniczny, zawierający trzy kondygnacje nadziemne oraz monumentalny portyk. Styl budynku odwołuje się do architektury okresu III Rzeszy, nasuwając skojarzenia z Nową Kancelarią Rzeszy z Berlina. Za projekt odpowiadał Felix Bräuler we współpracy z G. Kühnem oraz H. Böhmem, a także Richardem Koniwarzem.

Więcej informacji na temat tego gmachu można znaleźć w osobnym artykule o Budynku Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu.

W dokumentach ewidencyjnych znajduje się również Park Juliusza Słowackiego, który sąsiaduje z placem. Jest to dodatkowe miejsce o dużym znaczeniu, zarówno rekreacyjnym, jak i kulturowym.

Osoby zainteresowane tym parkiem mogą znaleźć więcej informacji w osobnym artykule na temat Parku Juliusza Słowackiego we Wrocławiu.

---

Oceń: Plac Powstańców Warszawy we Wrocławiu

---