Rynek Ratusz to niezwykle istotna ulica w sercu Wrocławia, która przebiega bezpośrednio w obrębie Rynku. Ta malownicza lokalizacja rozciąga się od Ratusza i otacza zespoły zabudowy śródrynkowej, tworząc tzw. tret, a całe zdarzenie ma miejsce na Starym Mieście, które stanowi ważny element osiedla Stare Miasto.
Wszystkie adresy zabudowy tej ulicy, które mają swoje wejścia od strony Rynku, są przypisane do ulicy Rynek Ratusz, podczas gdy punkty okalające Rynek są z kolei przypisane bezpośrednio do samego Rynku. Z perspektywy roku 2020, Rynek Ratusz to jeden z trzech obiektów we Wrocławiu, które mają wyróżnik nazwy będący rodzajem ulicy w bazie TERYT nazywanej "rynek".
Co więcej, warto zwrócić uwagę na historyczne znaczenie tej ulicy, ponieważ wszystkie budynki znajdujące się przy Rynek Ratusz są wpisane do rejestru zabytków, co potwierdza ich wartość oraz zachowane dziedzictwo kulturowe Wrocławia.
Nazwy
W historii ulicy, która jest blisko związana z rynkiem Ratusza, występowały różne nazwy, odzwierciedlające jej zmieniający się charakter i kontekst kulturowy. Oto kluczowe nazwy, jakie nosiła w swojej przeszłości:
- Am Rathause,
- Przy Ratuszu, do roku 1978,
- rynek Ratusz, od roku 1978.
Warto wspomnieć, że pojawiły się również propozycje nadania odmiennych nazw dla konkretnych fragmentów ulicy, z których niektóre dotyczyły stron samego rynku. Choć projekt ten nie został zrealizowany, pomysły te były interesujące:
- Przy Pręgierzu,
- Rymarzy,
- Przy Wadze,
- Przy Ratuszu.
Układ drogowy
W obrębie wrocławskiego Rynku znajduje się droga, która otacza zespół zabudowy śródrynkowej. Sublokacja ta nie wyodrębnia się w żaden sposób z przestrzeni placu, za to na niektórych odcinkach, na przykład w zachodniej części rynku, można zobaczyć ją w postaci starannie ułożonej nawierzchni kamiennej.
Ulica ta w swej konstrukcji łączy w sobie otwarty plac, który jest dedykowany do ruchu pieszego oraz z bezpośrednim dostępem do wrocławskiego Rynku. Z jednej strony prowadzi do przestrzeni otwartej, natomiast z drugiej zintegrowana jest z przejściami do wnętrza zespołu zabudowy śródrynkowej. Należy zaznaczyć, że jedynie połączenie z Sukiennicami od strony wschodniej pozostaje otwarte i niezabudowane, podczas gdy pozostałe przejścia są zintegrowane z przejazdami bramowymi.
| Przejście | Budynek | Rodzaj | Fotografia |
|---|---|---|---|
| Południowa strona zabudowy śródrynkowej | |||
| Zaułek Jerzego Grotowskiego | Sukiennice 11 | Przejście bramowe | – |
| Zachodnia strona zabudowy śródrynkowej | |||
| Ulica Sukiennice | Rynek Ratusz 3-4 / Sukiennice 9-9a | Przejazd i przejścia bramowe | – |
| Przejście Żelaźnicze | Rynek Ratusz 4-5 / Przejście Żelaźnicze 1 | Przejście bramowe | – |
| Przejście Garncarskie | Rynek Ratusz 5-6 | Przejazd bramowy | – |
| Północna strona zabudowy śródrynkowej | |||
| Zaułek Jerzego Grotowskiego | Rynek Ratusz 13 | Przejście bramowe | – |
| Wschodnia strona zabudowy śródrynkowej | |||
| Przejście Garncarskie | Rynek Ratusz 25 | Przejście bramowe | – |
| Przejście Żelaźnicze | Rynek Ratusz 27 | Przejście bramowe | – |
| Sukiennice | Nie dotyczy | Ulica | – |
Zabudowa i zagospodarowanie
Cały obszar zabudowy przy tej ulicy jest skupiony w kontekście zespołu zabudowy śródrynkowej. Wszystkie budynki mieszczące się w tym rejonie to zabytki podlegające ochronie w rejestrze zabytków. Powierzchnia objęta rynkiem Ratusz wynosi około 1,1 hektara. Budynki, które mają dostęp z Rynek, są adresowane do rynku Ratusz. Z drugiej strony ulicy znajdują się różne segmenty rynku, które tworzą plac otoczony zabudową, i te obiekty również posiadają przypisane adresy do rynku Rynek.
Jak już wspomniano, zabudowa skupia się po jednej stronie ulicy i obejmuje w większości budynki, które pełnią funkcje usługowe i handlowe, zazwyczaj na parterze, ale także często na wyższych piętrach. Funkcje mieszkalne są dozwolone jedynie na kondygnacjach wyżej niż parter. Samo przejście wzdłuż zabudowanej pierzei ulicy częściowo wykorzystywane jest do organizacji letnich ogródków kawiarnianych, które stanowią przedłużenie sal konsumpcyjnych obiektów gastronomicznych, przez co nie jest dostępne dla ruchu pieszego, z wyjątkiem dojść do poszczególnych budynków.
Na rynku Ratusz znajdują się kluczowe obiekty i instytucje, w tym:
- rynek Ratusz 1: restauracja Pod Fredrą,
- rynek Ratusz 2: browar Spiż,
- rynek Ratusz 7-9: Urząd Miejski Wrocławia,
- rynek Ratusz 10: klub PRL,
- rynek Ratusz 11-12: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Wrocławski,
- rynek Ratusz 24-27: restauracja Bierhalle (wcześniej Klub Związków Twórczych),
- rynek Ratusz 27a: bar wegański Vega, najstarsza w Polsce restauracja wegańska (od 1987 r.).
Ulica jest usytuowana w obszarze, który ma wysokość bezwzględną między 119,0 a 120,5 m n.p.m. W tym miejscu znajduje się rejon statystyczny nr 933110, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 5454 osoby na km², z 564 osobami zameldowanymi na dzień 31 grudnia 2019 roku.
Ochrona konserwatorska i zabytki
Obszar, na którym znajduje się rynek Ratusz, jest objęty szczegółową ochroną w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta, które datowane jest na XIII–XIX wiek. To terytorium zostało wpisane do rejestru zabytków pod nr rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r. Innym istotnym aspektem jest ustanowienie historycznego centrum miasta, które obejmuje szerszy zasięg, co podkreśla jego znaczenie jako pomnika historii. Miasto włączyło ten obszar do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, który ma na celu ochronę oraz odpowiednie kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego najstarszej części Wrocławia.
Ochrona obejmuje również przejścia ważne dla struktury urbanistycznej, takie jak „Przejście Sukiennice”, „Przejście Żelaźnicze”, „Przejście Garncarskie” oraz „Przejście Pokutnicze”, które łączą ul. Więzienną z ul. Św. Doroty (obecnie Zaułek Jerzego Grotowskiego). Ratusz oraz cały blok śródrynkowy są istotnymi obiektami, które pełnią rolę centralnej dominacji architektonicznej o najwyższym prestiżu i znaczeniu.
Dodatkowo, dla wybranych budynków w obszarze rynku wprowadzono zakaz zmiany funkcji. Dotyczy to przede wszystkim budynków przeznaczonych na funkcje kulturalne, takich jak „Ośrodek Kultury i Sztuki”. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Kultury i Sztuki, ochrona ta obejmuje zabytkowe kamienice przy rynku Ratusz nr 24, 25, 26 oraz 27.
W otoczeniu rynku znajdują się również następujące zabytki i inne obiekty historyczne:
| Obiekt i lokalizacja | Data powstania i nr rejestru | Zdjęcie |
|---|---|---|
| Strona północno-wschodnia | ||
| Ratusz Staromiejski, obecnie m.in. siedziba Muzeum Miejskiego Wrocławia, Muzeum Sztuki Mieszczańskiej, restauracja Ratusz | wzmiankowany w 1299 r., rozbudowy: XIV wiek, początek XV wieku, ok. 1470-1510 r. (modernizacja i rozbudowa), XVI wiek (przebudowa i modernizacja wnętrz), lata 1615-1616 (przebudowa wnętrz), l. 1884-1891 (regotyzacja fasady, klatka schodowa – proj. K.J. Lüdecke), lata 1934-19 rejestr zabytków: nr A/2908/135 z 15.02.1962 r. | _ |
| Kamienica „Pod Żelaznym Krzyżem”, obecnie budynek Urzędu Miasta Wrocławia Sukiennice 12 | XVI w. pierwsza połowa XVII wieku, lata 1823-1825 (projekt F. Tschech) rejestr zabytków: nr 173/187 z 15.02.1962 r. | _ |
| Kamienica, obecnie budynek Urzędu Miasta Wrocławia Sukiennice 11 | XVI w. pierwsza połowa XVII wieku, lata 1821-1822 (projekt F. Tschech) rejestr zabytków: nr A/2696/260 z 30.12.1970 r. | |
| Kamienica, obecnie budynek Urzędu Miasta Wrocławia Sukiennice 10 | XVI w. pierwsza połowa XVII wieku, lata 1821-1822 (projekt F. Tschech) rejestr zabytków: nr A/2696/260 z 30.12.1970 r. | |
| Dom Płócienników (kupiecki); od 1863 – Nowy Ratusz, obecnie Urząd Miasta Wrocławia Sukiennice 7-9, rynek Ratusz 3-6 | lata 1521-1859 (rozebrany), lata 1860-1863 (projekt Friedricha Augusta Stülera) z elementami wcześniejszej budowli rejestr zabytków: nr A/2688/206 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica, obecnie budynek Urzędu Miasta Wrocławia rynek Ratusz 7 | XVIII w., 1960 r. (rekonstrukcja), po 2000 r. rejestr zabytków: nr A/2694/232 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica, obecnie budynek biurowo-usługowy rynek Ratusz 8 | XIII w., XVIII w. (przebudowa), 1960 r. (rekonstrukcja), po 2000 r. rejestr zabytków: nr A/2694/232 z 30.12.1970 r. | |
| Kamienica, obecnie budynek biurowo-usługowy rynek Ratusz 9 | XXVII w., 1960 r. (rekonstrukcja), po 2000 r. rejestr zabytków: nr A/2694/232 z 30.12.1970 r. | |
| Dom handlowy (m.in. sklepy H. Straka, R. Markfeldta, C. Siecha), obecnie budynek biurowo-usługowy rynek Ratusz 10 | około 1825 r., XX w. rejestr zabytków: nr A/3112/155 z 15.02.1962 r. | _ |
| Kamienica „Pod Złotą Gwiazdą”, obecnie budynek biurowo-usługowy rynek Ratusz 11-12 | około 1900 r., II połowa XX w. rejestr zabytków: nr A/2323/494/Wm z 22.09.1992 r. | _ |
| Kamienica „Pod Wrocławskim Herbem” ze sklepem jubilerskim Braci Somme (od 1794 r.), obecnie budynek mieszkalno-usługowy rynek Ratusz 13 | XVII w., 1781 r., lata 1957-1958 (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/1560/233 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica, obecnie budynek mieszkalno-usługowy rynek Ratusz 14 | XVIII w., lata 1956-1960 (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/1560/233 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica z handlowymi (dolnymi) kondygnacjami – sklepy Carla Neddermanna (linoleum), Auguste Münzer (sklep z lalkami), obecnie budynek mieszkalno-usługowy rynek Ratusz 15 | około 1800 r., XIX w. (przebudowa), 1958 r. (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/1559/234 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica, obecnie budynek mieszkalno-usługowy rynek Ratusz 16 | XVI w., XIX w., 1960 r. (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/1604/235 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica, obecnie budynek mieszkalno-usługowy rynek Ratusz 17 | XVII w., 1960 r. (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/1604/235 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica „Pod Złotym Słońcem”, obecnie budynek biurowo-usługowy rynek Ratusz 18-19 | 1709 r., 1884 r., 1960 r. (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/1604/235 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica „Pod Głową św. Jana”, obecnie budynek mieszkalno-biurowy ze sklepem w parterze rynek Ratusz 20-21 | XVIII w., lata 1957-1959 (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/1603/236 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica, obecnie budynek biurowo-usługowy rynek Ratusz 22 | XVII w., 1862 r., lata 1958-1959 (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/1603/236 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica „Pod Złotym Kapeluszem” z usługowym parterem, obecnie budynek biurowo-usługowy rynek Ratusz 23 | XVII w., lata 1957-1958 (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/5353/156 z 30.12.1970 r. | _ |
| Kamienica z handlowym parterem, obecnie Ośrodek Kultury i Sztuki Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego rynek Ratusz 24 | 1534 r., XVIII w., XIX w., około 1960 r. (rekonstrukcja) rejestr zabytków: nr A/5353/156 z 30.12.1970 r. | _ |
| Dom handlowy „Modehaus Thomas & Exner”, następnie Dom handlowy Henel-Fuchs, obecnie budynek handlowo-usługowy (Browar Bierhalle) rynek Ratusz 25 | XIX w., lata 1901-1913 (rozbudowa i przebudowa), 1960 r. (odbudowa) rejestr zabytków: nr A/5353/156 z 30.12.1970 r. | _ |
| Dom handlowy Henel-Fuchs, obecnie budynek handlowo-usługowy (Browar Bierhalle) rynek Ratusz 26 | XIX w., lata 1901-1913 (roz- i przebudowa), 1960 r. (odbudowa) rejestr zabytków: nr A/2110/511/Wm z 01.03.1993 r. | |
| Dom handlowy Henel-Fuchs, obecnie budynek handlowo-usługowy (Browar Bierhalle) rynek Ratusz 27 | XIX w., lata 1901-1913 (roz- i przebudowa), 1960 r. (odbudowa) rejestr zabytków: nr A/2110/511/Wm z 01.03.1993 r. | |
| Kamienica „Pod bł. Jakubem”, obecnie budynek usługowy (Bar „Vega”) rynek Ratusz 27a | XIII w., lata 1821-1822 (proj. F. Tschech) rejestr zabytków: nr A/4031/183 z 15.02.1962 r. | _ |
| Kamienica „Pod Złotym Gronem”, obecnie MUZEUM MIEJSKIE WROCŁAWIA Sukiennice 15 | XVI w. pierwsza połowa XVII wieku, lata 20. XIX wieku rejestr zabytków: nr 174/188 z 15.02.1962 r. | _ |
Punkty widokowe
„Pod ochronę prawną objęte zostały wyznaczone punkty widokowe, które istnieją zarówno w obrębie rynku Ratusza, jak i na otaczających go obiektach. Te miejsca są starannie dobrane, aby zapewnić najlepsze widoki na architekturę i przestrzeń wokół Rynku.”
| adres i miejsce | widok | zdjęcie |
|---|---|---|
| punkt widokowy z rynku Ratusza | ||
| rynek Ratusz 5-6 Przejście Garncarskie | pierzeja zachodnia Rynku | _ |
| rynek Ratusz 13 Zaułek Jerzego Grotowskiego | pierzeja północna Rynku | _ |
| rynek Ratusz 25 Przejście Garncarskie | pierzeja wschodnia Rynku | _ |
| Sukiennice 11 Zaułek Jerzego Grotowskiego | południowa pierzeja Rynku | _ |
| widok w kierunku rynku Ratusza | ||
| z południowo-wschodniego narożnika Rynku | Ratusz oraz wschodnia pierzeja zabudowy śródrynkowej | _ |
| Rynek 19 Zaułek Jerzego Grotowskiego | Ratusz i południowa pierzeja zabudowy śródrynkowej | _ |
| z placu Solnego | południowo-zachodnia strona zabudowy śródrynkowej | _ |
| z północno-zachodniego narożnika Rynku | północno-zachodnia strona zabudowy śródrynkowej | _ |
| Rynek 52 ulica Więzienna | północna pierzeja zabudowy śródrynkowej | _ |
| z północno-wschodniego narożnika Rynku | północno-wschodnia strona zabudowy śródrynkowej | _ |
| ulica Kurzy Targ | wschodnia pierzeja zabudowy śródrynkowej | _ |
Ochrona zieleni
W przestrzeni wokół Ratusza we Wrocławiu zieleń odgrywa kluczową rolę, a drzewa są starannie zaplanowane w taki sposób, aby harmonijnie wkomponować się w układ urbanistyczny placu. Jest to istotny element, który podlega ścisłemu nadzorowi i wymogowi utrzymania.
W obszarze tym drzewa znajdują się w formie szpaleru, który rozciąga się wzdłuż południowego odcinka placu, biegnącego w kierunku wschód-zachód. Tworzą one estetyczną linię, która nadaje przestrzeni elegancji i uroku.
Dodatkowo, na odcinku zachodnim miejsce to wzbogacają kolejne drzewa, które ustawione są wzdłuż przebiegu północ-południe. Ich obecność nie tylko wzbogaca walory estetyczne, ale także przyczynia się do poprawy mikroklimatu w tym rejonie.
Warto także zwrócić uwagę na pojedyncze drzewa, które można znaleźć wzdłuż wschodniego odcinka placu, również o przebiegu wschód-zachód. Te elementy zieleni każdorazowo dodają życia i świeżości, przyciągając uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Baza TERYT
Dane z bazy TERYT można zdobyć z Głównego Urzędu Statystycznego. Spis ulic dostępnych w tej bazie przedstawia się następująco:
- województwo: dolnośląskie (02),
- powiat: Wrocław (0264),
- gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska,
- miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto,
- nazwa ulicy: rynek Ratusz (18487).
Przypisy
- a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay Uchwała RMWr 2003 ↓, § 34 ut. 3 pkt 1 lit. a.
- a b c d e NID 2020 ↓, s. 214.
- a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj NID 2020 ↓, s. 232.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 8717.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 8716.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 8715.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 8714.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7599.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7601.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7602.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7603.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7604.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7605.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7606.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7607.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7608.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7609.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7610.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7611.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7612.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7613.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7614.
- a b ZW 2020 ↓, GEZ poz. 7615.
- Uchwała RMWr 2003 ↓, § 9 ust. 3, zał. mapa.
- Uchwała RMWr 2003 ↓, § 11 ust. 2 pkt 4, zał. mapa.
Pozostałe obiekty w kategorii "Ulice i place":
Ulica Andrzeja Frycza Modrzewskiego we Wrocławiu | Plac Wolności we Wrocławiu | Ulica Bałtycka we Wrocławiu | Ulica Białoskórnicza we Wrocławiu | Bulwar Xawerego Dunikowskiego we Wrocławiu | Aleja Jana Kasprowicza we Wrocławiu | Plac Grunwaldzki we Wrocławiu | Plac Kościelny we Wrocławiu | Plac Świętojański we Wrocławiu | Bulwar Piotra Włostowica we Wrocławiu | Plac Społeczny we Wrocławiu | Plac Solidarności we Wrocławiu | Ulica Żmigrodzka we Wrocławiu | Plac Powstańców Warszawy we Wrocławiu | Plac Polski we Wrocławiu | Plac Nowy Targ we Wrocławiu | Ulica Zamkowa we Wrocławiu | Ulica Zachodnia we Wrocławiu | Plac Józefa Piłsudskiego we Wrocławiu | Plac Józefa Bema we WrocławiuOceń: Rynek Ratusz we Wrocławiu