Plac Polski we Wrocławiu

---

Historia

Na terenie Placu Polskiego we Wrocławiu miały miejsce liczne zmiany w ciągu lat. Pierwsze wzmianki wskazują na obecność fortyfikacji miejskich, które dominowały w tym rejonie. W południowej części obszaru znajdowały się szopy gospodarcze, świadczące o użyteczności tej przestrzeni.

W 1807 roku zburzono te fortyfikacje, co otworzyło drogę do przekształceń w obrębie placu. W tym okresie urządzono Promenadę Staromiejską, a sam plac przyjął formę zbliżoną do współczesnej. Już w 1874 roku, serce tego miejsca ozdobił Pomnik Zwycięstwa, starannie zaprojektowany przez A. Langera w latach 1870-1871.

W tym czasie plac zyskał nazwę placu Cesarzowej Augusty i stał się symbolicznym miejscem o romantycznym charakterze. Połączył w sobie elementy reprezentacyjnego placu miejskiego oraz monumentalnej architektury. Warto wspomnieć, że w 1848 roku zbudowano Gimnazjum św. Ducha, a dziewięć lat później powstała Królewska Szkoła Sztuki i Rzemiosła Artystycznego, która dziś funkcjonuje jako Akademia Sztuk Pięknych.

W obrębie Plac Polskiego można było dostrzec niezwykle malownicze założenia parkowe z urządzeniami ogrodowymi i pomnikiem, a także z wschodnim widokowym Wzgórzem Polskim, znajdującym się na miejscu Bastionu Ceglarskiego. Całość otaczał bulwar, który współcześnie nazywany jest bulwarem Xawerego Dunikowskiego, ograniczony od północy korytem rzeki Odry.

W tym samym rejonie niegdyś przebiegała ulica Polska, znana również jako Polnischegasse, co wskazywało na przewagę ludności polskiej w tej części miasta. Ulicę przemianowano na Basteigasse, co nawiązywało do pobliskich fortyfikacji. Łączyła obecną ulicę Bernardyńską z ulicą Garncarską.

Na terenie tym znajdował się także Ratusz Nowego Miasta oraz budynki związane z korporacją studencką Winfridia, a także Gimnazjum Św. Ducha. Niestety, te historyczne budowle uległy zniszczeniu.

W 1964 roku zlikwidowano ulicę, co było wynikiem budowy nowej szkoły. Reliktem minionych lat pozostała jedynie część zabudowy południowej pierzei Placu Polskiego.

Nazwy

W ciągu swojej historii plac nosił kilka różnych nazw, które odzwierciedlają jego zmieniające się znaczenie w mieście. Poniżej przedstawione są te nazwy:

• Ziegelplatz,
• Kaiserin-Augusta-Platz (od 1874 r.),
• Polski.

Warto zauważyć, że nazwa Ziegelplatz była również stosowana w odniesieniu do ulicy, która obecnie nosi nazwę ulicy Garncarskiej. Ulica ta była znana jako Ziegelgasse od XVI wieku, a jej nazwa wywodzi się od pobliskiego Bastionu Ceglanego. Sam bastion nosił nazwę Ziegelbastion. W tym kontekście warto dodać, że niemiecka nazwa obejmowała nie tylko sam bastion, ale także zaułek prowadzący do niego, który był równoległy do dzisiejszej ulicy Garncarskiej, ale obecnie nie ma oddzielnej nazwy.

Układ komunikacyjny

Plac Polski we Wrocławiu charakteryzuje się kluczowym układem komunikacyjnym, który jest istotnym elementem miejskiej infrastruktury. Przypisana do niego ulica ma długość 100 metrów i posiada status drogi gminnej. Łączy się ona na wschodzie z ulicą Garncarską oraz na zachodzie z ulicą Frycza Andrzeja Modrzewskiego.

Na północnej stronie placu przepływa rzeka Odra, której ramię stanowi główne koryto tej rzeki. Obszar ten nazywany jest Odrą Górną i obejmuje końcowy odcinek Promenady Staromiejskiej, która biegnie nabrzeżem o charakterze parkowym. Całość tworzy malowniczy bulwar Xawerego Dunikowskiego.

Zagospodarowanie i otoczenie

W obrębie placu Polskiego występuje ograniczona zabudowa, która koncentruje się głównie na południowej pierzei. Tworzy ją część konstrukcji powstałej w obszarze kwartału otoczonego przez ulice: plac, Garncarską, Andrzeja Frycza Modrzewskiego oraz Jana Ewangelisty Purkyniego. W tym miejscu można dostrzec także zabytkowy budynek, który dziś użytkowany jest przez Akademię Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, będącą niegdyś Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Pięknych – PWSSP.

Na tyłach tej zabudowy biegnie ulica Jana Ewangelisty Purkyniego, a nieopodal znajduje się Park Juliusza Słowackiego, słynący z rotundy, w której umiejscowiona jest Panorama Racławicka. W kierunku wschodnim wznosi się Wzgórze Polskie, na którym znajdują się resztki dawnego Bastionu Ceglarskiego, a za nim rozciąga się Zatoka Gondol oraz dalej Muzeum Narodowe. Północna część terenu otwiera się na założenie parkowe, zapraszające do spacerów po bulwarze i promenadzie, natomiast na zachodzie przebiega ulica Andrzej Frycza Modrzewskiego, a za nią zlokalizowana jest powojenna zabudowa czterech budynków mieszkalnych oraz teren szkolny.

Na obszarze placu znajduje się mały skwer, gdzie można zauważyć pozostałości po nieistniejącym pomniku Zwycięstwa. Zachowało się natomiast dawne toaleta publiczna, położona niedaleko Wzgórza Polskiego, w pobliżu skrzyżowania z ulicą Garncarską.

Na skwerze postawione są różne pomniki i rzeźby, w tym:

• Pomnik Pomordowanych na Kresach Wschodnich przez UON/UPA,
• Głowa robotnika, rzeźba z 1946 r. autorstwa Xawerego Dunikowskiego, początkowo umiejscowiona przed Pawilonem Czterech Kopuł, została przetransportowana do obecnej lokalizacji przy Akademii Sztuk Pięknych w roku 1982,
• Pomnik Wojciecha Marcinkowskiego,
• oraz wiele innych rzeźb plenerowych.

Niedaleko tej przestrzeni, na promenadzie w obrębie Bulwaru Xawerego Dunikowskiego, znajduje się Pomnik artystów poszkodowanych w powodzi w 1997 roku. Pomnik z 2007 roku, znany jako pomnik zalanych artystów, przybiera formę głazu z piękną tablicą.

Ochrona i zabytki

Obszar, w którym znajduje się plac, stanowi integralną część Starego Miasta, uznanego za zabytek, co potwierdza jego wpis do rejestru zabytków pod numerem A/1580/212 z dnia 12.05.1967 r. Ustanowienie historycznego centrum miasta przyczynia się do ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego, rozszerzając obszar ochrony w porównaniu do samego zespołu urbanistycznego, klasyfikowanego jako pomnik historii.

W bezpośrednim sąsiedztwie placu znajdują się dwa znaczące obiekty zabytkowe. Po pierwsze, dawny Bastion Ceglarski, obecnie znany jako „Wzgórze Polskie”, datowany na XVI-XVIII wiek, który został wpisany do rejestru pod numerem A/5260/210 z dnia 30.12.1970 r. Po drugie, budynek Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, obecnie Akademii Sztuk Pięknych, który pochodzi z lat 1866-67 oraz 1905, zarejestrowany pod numerem A/2364/437/Wm z dnia 29.12.1986 r.

Dodatkowo, gminna i wojewódzka ewidencja wskazuje na istnienie jeszcze dwóch budynków, które noszą oznaczenia I i II, zlokalizowane w obrębie placu. W otoczeniu znajdują się także inne cenne zabytki, takie jak:

• zespół budynków Panoramy Racławickiej z terenem oraz drzewostanem z lat 1970-85, wpisany pod numerem A/2281/464/Wm z dnia 25.11.1991 r., który obejmuje rotundę i budynek administracyjno-techniczny,
• Park Juliusza Słowackiego,
• gmach Muzeum Narodowego, z lat 1883-86, wpisany pod numerem A/5258/325/Wm z dnia 24.07.1976 r.,
• Hala Targowa, z 1908 r., zarejestrowana pod numerem A/2659/401/Wm z dnia 13.04.1979 r.,
• zespół klasztorny bernardynów, w dzisiejszych czasach przekształcony w Muzeum Architektury,
• – kościół pod wezwaniem świętego Bernarda, zarejestrowany pod numerem A/1298/16 z dnia 28.11.1947 r. oraz z dnia 23.10.1961 r.,
• – klasztor, wpisany pod numerem A/1299/17 z dnia 8.11.1958 r. i z 23.10.1961 r.

Warto również zwrócić uwagę, że kolejne budynki znajdują się w kwartale przylegającym do placu przy ulicy Andrzeja Frycza-Modrzewskiego 15 oraz 17, gdzie można dostrzec piękne przykłady architektury, przyczyniające się do bogatego dziedzictwa kulturowego Wrocławia.

---

Oceń: Plac Polski we Wrocławiu

---