Plac Świętojański we Wrocławiu

---

Historia

Historia tego wyjątkowego miejsca sięga aż do roku 1132, kiedy to powstał w tym obszarze gródek. Kolejne zmiany miały miejsce od około 1200 roku, kiedy to budowla zaczęła przyjmować formę murowaną. Przybyła do niej znaczna rozbudowa w 1610 roku, a następnie obiekt przeszedł wiele przebudów, pełniąc różne funkcje – od zamku po pałac. Dziś obecny plac jest uważany za kontynuację dawnego placu przed Zamkiem w Leśnicy, który znajdował się pomiędzy główną ulicą, w dzisiejszych czasach znaną jako ulica Średzka, a okalającymi fortyfikacjami.

W 1743 roku na wspomnianym placu zainstalowano barokową figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Świętego Jana Nepomucena, której fundatorem był Zakon Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą. Święty Jan Nepomucen stał się patronem placu, co przyczyniło się do nadania mu nazwy St. Jahannesplatz.

Około 1900 roku rezydencja zamkowa została oddzielona od przestrzeni publicznej murem obronnym. Od północno-wschodniej strony nowy budynek o charakterze mieszkalnym i handlowym, zaprojektowany w 1927 roku, zamknął ten obszar.

Ważnym wydarzeniem było włączenie Leśnicy, dotychczas odrębnego miasta, do Wrocławia w 1928 roku. Warto zauważyć, że przed 2 marca 1939 roku, Leśnica była znana pod niemiecką nazwą Lissa, a po tej dacie zaczęto posługiwać się nazwą Deutsch-Lissa.

Po zakończeniu II wojny światowej, w roku 1945, zainicjowano proces wyburzania budynków po stronie południowej na czterech parcelach, co pozwoliło na utworzenie skweru, który znacznie powiększył obszar placu.

Nazwy placu

W historii tego wyjątkowego miejsca w Wrocławiu, można zauważyć różnorodność nadawanych mu nazw. Na przestrzeni lat, plac ten zyskał kilka określeń, które odzwierciedlają jego znaczenie oraz kulturowe dziedzictwo miasta.

• St. Jahannesplatz,
• Świętojański, jako tłumaczenie nazwy niemieckiej.

Ulice

Wrocławski Plac Świętojański jest miejscem, które nie dysponuje odrębnymi jezdniami. Zajmuje teren przylegający do działek ulicy Średzkiej, znanej również jako Breslauer Strasse, która to od 14 sierpnia 1929 roku przyjęła nazwę Neumarkter Strasse, a w latach 1945-1946 funkcjonowała jako Główna. Ulica ta rozciąga się od Mostów Średzkich aż po granice miasta. Droga, z której korzystano, stanowiła część szlaku w kierunku Legnicy oraz była niegdyś fragmentem tzw. Szosy Berlińskiej.

Obecnie ulica ta zaklasyfikowana jest jako droga główna (G), przez którą przebiega krajowa droga nr 94. W obrębie placu znajduje się również odcinek sięgaczowy, umożliwiający dojazd do posesji zlokalizowanych w głębi zabudowy.

Zabudowa i zagospodarowanie

W obecnych czasach, plac Świętojański to przestrzeń, która znajduje się przy ulicy Średzkiej, będącej częścią krajowej drogi nr 94. Po obu stronach tego miejsca wzdłuż wspomnianej ulicy wznoszą się kamienice, z których parterowe lokale pełnią rolę handlowo-usługową, co przyczynia się do ożywienia tej okolicy.

Od południa plac otoczony jest zabudową osiedla Leśnica, natomiast na północy, za murowym ogrodzeniem, znajduje się Park Leśnicy o imponującej powierzchni 20 hektarów. W jego obrębie zlokalizowany jest Zamek w Leśnicy, w którym funkcjonuje Centrum Kultury. To ciekawe połączenie historycznej architektury oraz nowoczesnych przestrzeni kulturowych jest interesującym punktem na mapie Wrocławia.

Na samym placu, w małym skwerze, można zobaczyć figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Świętego Jana Nepomucena, która dodaje lokalizacji nie tylko wartości kulturowej, ale także duchowego wymiaru. Zabytki te stanowią istotny element krajobrazu duchowego i historycznego tego miejsca.

Ochrona i zabytki

Ochrona zabytków w Wrocławiu, szczególnie w kontekście placu Świętojańskiego, dotyczy całego kompleksu pałacowego z okresu XIV-XVIII, XIX wieku, oraz także tych obiektów, które powstały po 1945 roku. W szczególności warto zwrócić uwagę na:

• Zamek w Leśnicy, który został wpisany do ewidencji zabytków pod nr A/5294/73 z dnia 6 lutego 1962 roku,
• Park Leśnicki, zarejestrowany pod nr ZU/4 z 29 stycznia 1958 roku oraz nur A/5293/193 z 15 lutego 1962 roku.

Dodatkowo, cały historyczny układ urbanistyczny osiedla, jak i wcześniejszego miasta, który powstał w latach XIII-XIX, jest objęty ochroną i zapisany w rejestrze zabytków pod numerem 353/A/04 z dnia 7 września 2004 roku.

Warto również nadmienić, że gminna ewidencja zabytków uwzględnia liczne kamienice znajdujące się przy ulicy Średzkiej, szczególnie te usytuowane tuż obok placu, co obejmuje numery budynków od 13 do 21.

---

Oceń: Plac Świętojański we Wrocławiu

---