Zamek w Leśnicy to niezwykle interesujący obiekt, który stanowi świadectwo bogatej historii regionu. Jego początki sięgają 1132 roku, kiedy to powstał jako gródek obronny. Od momentu swojego powstania, zamek wielokrotnie przechodził liczne zniszczenia, a także był przebudowywany, co wpłynęło na jego obecny wygląd.
Warto zauważyć, że w latach 1339-1945, po przyłączeniu księstwa wrocławskiego do Królestwa Czech, zamek zyskał nową funkcję, stając się rezydencją zamożnych rodów mieszczan wrocławskich. Pomimo szaleństw II wojny światowej, zamek nie uległ zniszczeniu, co czyni go jednym z niewielu zachowanych świadków tamtych czasów.
Jednakże jego losy nie były w pełni szczęśliwe – po pożarze w 1953 roku zamek został odbudowany, lecz bez uwzględnienia pierwotnego wystroju i wyposażenia wnętrz. Obecnie funkcjonuje jako ośrodek kultury, przyjmujący nazwę Centrum Kultury „Zamek”.
Co ciekawe, zamek w Leśnicy, w połączeniu z zabytkowym parkiem, tworzy harmonijny zespół pałacowo-parkowy, który przyciąga turystów oraz mieszkańców, pragnących poznać historię tego wyjątkowego miejsca.
Historia
Okres piastowski
Historia zamku sięga prawdopodobnie roku 1132, kiedy to został on wzniesiony jako niewielki gródek. To właśnie w nocy z 7 na 8 grudnia 1201 roku zmarł w nim Bolesław I Wysoki. Zgodnie z jego testamentem, dany był cystersom z opactwa w Lubiążu, jako że miejscowość, gdzie zmarł, miała być im przekazana. Po jego śmierci, jego syn, Henryk I Brodaty, postanowił zatrzymać zamek dla siebie, argumentując, że potrzebuje on rezydencji w trakcie podróży między Wrocławiem a Legnicą. W ramach rekompensaty oddał cystersom wieś Bartoszowa. Murowany zamek, który został wzmiankowany w 1271 roku, przypisuje się Bolesławowi I Wysokiemu lub Henrykowi I Brodatemu. Po zgonie Henryka VI Dobrego, ostatniego księcia wrocławskiego, zamek wraz z księstwem przeszedł w ręce królestwa Czech.
Okres czeski
W roku 1339 zamek zyskał status rezydencji mieszczańskiej, gdy Leśnica, w owym czasie funkcjonując jako samodzielne miasto, została sprzedana przez króla Czech, Jana Luksemburskiego, Gysko de Reste za 300 praskich groszy. Odkąd stał się własnością różnych właścicieli, pomiędzy 1339 a 1412 rokiem, zamek wielokrotnie zmieniał ręce. Najpierw trafił do braci von Sitten (Wilherus i Johannes), potem do Petera Riegera, następnie do Ottona z Nysy (Otto von der Neisse) oraz w latach 1377–1399 do Nikolausa Klettendorfa. W 1348 roku, na zamku gościł Karol IV Luksemburski. Po zakupie w 1412 roku przez Michaela Banke, wrocławskiego patrycjusza, w roku 1420 powstało nowoczesne założenie – otoczony fosą zespół obronny, który składał się z dwóch domów oraz wieży. Zamek został zniszczony przez wojska husyckie w 1428 roku, a w 1459 roku spalił go tłum wrocławian, obawiając się przejęcia przez husyckiego króla Jerzego z Podiebradów. W 1494 roku przeszedł w ręce rodu von Hörnigów. Po sansie Ludwika II Jagiellończyka w 1526 roku, Czechy znalazły się pod panowaniem Habsburgów.
Okres habsburski
W 1563 roku zamek gościł Maksymiliana II Habsburga. Heinrich von Hörnig w roku 1610 postanowił wybudować nową siedzibę rodową, imponującą fortecę, w miejsce poprzedniego zamku. W 1611 roku odwiedził ją król czeski Maciej Habsburg, a w roku 1612 stał się on cesarzem rzymskim. Niestety w 1633 roku zamek został zniszczony w wyniku działań wojennych jakie towarzyszyły wojnie trzydziestoletniej. Od roku 1641 zamek pozostał w rękach rodu von Hörnig aż do 1651 roku, kiedy to przeszedł w rękach Horatiusa von Forno, z którym związana jest lokalna legenda o duszy nawiedzającej zamek. W 1733 roku został zakupiony przez Zakon Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą, a w latach 1735–1740 przebudowany w stylu barokowym przez architekta Christopha Hacknera, scalając istniejące dwa skrzydła w jedną bryłę oraz ujednolicając elewację, dzięki czemu zachowano wcześniejszy charakter wnętrz.
Okres pruski i niemiecki
W 1742 roku zamek został zakupiony przez barona Ferdinanda von Mudracha, który w latach 1752–1757 zreformował wnętrza w stylu rokoko. Architektem tej przebudowy był Johann Merck, a przy budowie brali udział kamieniarze Hans Georg Orth z Wrocławia oraz Heinrich Calame z Poczdamu, a także rzeźbiarz Albrecht Siegwitz. W niecodziennym zdarzeniu 5 grudnia 1757 roku, po bitwie pod Lutynią, król Fryderyk II Wielki miał zaskoczyć i wziąć w niewolę austriackich oficerów, co, choć niepotwierdzone, stało się częścią miejscowych legend. Na zamku przed bitwą stacjonował Karol Lotaryński, głównodowodzący wojsk austriackich. W 1761 roku zamek przeszedł w ręce rodziny von Maltzanów. W czasie wojen napoleońskich zamek był miejscem pobytu ulokowanych wojska francuskiego oraz bawarskiego (1806–1807), a także księcia Hieronima Bonaparte (1808) oraz marszałka Michela Neya (1813). W 1836 roku zamek został zakupiony przez Carla von Wylich und Lottum za 125 tysięcy talarów, a w 1837 roku stał się częścią ordynacji rodu von Wylich und Lottum, w skład której wchodziły dobra Leśnicy, Ratynia oraz Mokre. W 1841 roku majątek odziedziczył syn Carla, Hermann Friedrich, a następnie jego synowie Moritz (1849–1876) oraz Wilhelm (1876–1907). Zamek przeszedł na własność trzeci córki Wilhelma, Wiktorii von Wylich und Lottum, zmarłej w 1933 roku, a jej mąż, Ludolf von Wylich und Lottum, ostatni właściciel zamku, zmarł 20 marca 1944 roku, bez potomków.
Okres PRL
Po II wojnie światowej zamek pozostał opuszczony w latach 1945–1953, a w 1953 roku doszło do jego spalenia. Zabezpieczenie budowli odbyło się w 1958 roku, lecz podczas odbudowy w latach 1959-1963 zniszczono wiele pozostałości po pożarze, w tym wyposażenie oraz wystrój wnętrz. W 1962 roku zamek został wpisany do rejestru zabytków. Po roku 1974 miały miejsce remonty oraz adaptacje piwnic i kazamatów.
Okres współczesny
W 1995 roku przeprowadzono remont elewacji zamku. Obecnie znajduje się tu Centrum Kultury „Zamek”, które stanowi istotną instytucję kultury dla miasta Wrocław.
Architektura
„Zamek w Leśnicy to imponująca budowla stworzona z cegły oraz wykończona tynkiem, która przyciąga uwagę swoją dwuskrzydłową i trójkondygnacyjną formą. Niezwykłym aspektem jest też podpiwniczenie, które dodaje głębi i tajemniczości temu miejscu.
Wokół pałacu rozciąga się fosę, co stanowi dodatkowy element obronny, a także tarasowe fortyfikacje bastejowe z ambrazurami, które podkreślają strategiczne znaczenie tej budowli.
W piwnicach zamku można znaleźć relikty datujące się na 1271 rok, co czyni ten zabytek niezwykle ważnym z punktu widzenia historii. Główne wejście do budowli umieszczone jest w centralnej części, pod balkonem, który ozdobiony jest metalową baustradą, co dodaje mu elegancji.
Nad oknami balkonowymi na pierwszym piętrze widnieje herb barona Ludolfa von Veltheim-Lottum, przedstawiający dwa lwy, który był właścicielem zamku aż do 1945 roku.
Legenda
W myśl legendy, dusza hrabiego Horacego von Forno, starosty śląskiego, nadal błąka się po zamku. Historia ta sięga 1663 roku, gdy hrabia wydał okrutny rozkaz zmasakrowania stabłowickich chłopów. Ich zbrojne protesty przeciwko zamykaniu kościołów protestanckich zakończyły się tragicznie. Inna wersja opowieści głosi, że dotyczy ona 50 osób, w tym kobiet i dzieci, które uciekły przed przymusem nawrócenia na katolicyzm, szukając schronienia na cmentarzu. Tam też padli ofiarą śmiertelnej salwy, a ich ciała nie zostały należycie pochowane, lecz wrzucone do wody.
Horacy von Forno, postać historyczna, pełnił także funkcję prezydenta kamery. Po jego śmierci w 1654 roku, Rada Miejska wyraziła zgodę na pochówek w kościele Najświętszej Marii Panny na Piasku. Ustanowiono jednak wiele ograniczeń, które wymagały, aby odbyło się to w nocy, bez jakichkolwiek ceremonii i śpiewów, co tylko pogłębiało tajemniczość jego postaci i legendy związane z zamkiem.
Pozostałe obiekty w kategorii "Zabytki":
Brama Kluskowa we Wrocławiu | Brama Przeciwpowodziowa | Centrum Kultury „Zamek”Oceń: Zamek w Leśnicy