Dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN we Wrocławiu

Osiedla

Dzielnica mieszkalna Plac PKWN we Wrocławiu stanowi istotny element większego przedsięwzięcia urbanistycznego, jakim jest osiedle mieszkaniowe Plac PKWN. Region ten wyróżnia się nie tylko unikalną architekturą, ale również został objęty ochroną jako dobro kultury współczesnej, co podkreśla jego znaczenie dla lokalnej tożsamości.

Dzielnica ta znajduje się w obrębie osiedla Przedmieście Świdnickie i została wzniesiona głównie w drugiej połowie lat 50. oraz w latach 60. XX wieku. Charakterystyczny styl oraz układ urbanistyczny zobowiązują do zwrócenia uwagi na tę przestrzeń miejską, która łączy funkcję mieszkalną z usługową.

Interesującym elementem dzielnicy jest zespół budynków mieszkalno-usługowych przy ulicy marsz. Józefa Piłsudskiego 2-10, który również znalazł się pod ochroną w ramach gminnej ewidencji zabytków. Ta inicjatywa mająca na celu zachowanie dziedzictwa architektonicznego Wrocławia, jest dowodem na dbałość o jego historię i kulturę.

Historia

Historia terenu, na którym zlokalizowane jest osiedle mieszkaniowe Plac PKWN, to niezwykle interesująca opowieść o rozwoju dawnegoPrzedmieścia Świdnickiego(Schweidnitzer Vorstadt)oraz południowo-wschodniego fragmentuPrzedmieścia Mikołajskiego(Nikolai Vorstadt). Warto zauważyć, że w obszar ten został włączony do Wrocławia w 1808 roku, kiedy to nastąpiło rozbiór fortecznych murów miejskich. Ten moment zapoczątkował dynamiczny rozwój oraz intensywną zabudowę, a także wiązał się z powstaniem linii kolejowej oraz budową stacji Wrocław Świebodzki, która powstała w latach 1868-1874.

W miarę upływu czasu teren obecnego osiedla stał się miejscem zabudowy miejskiej, która przybrała formę kwartałowych kamienic w układzie pierzejowym. Niestety, w wyniku działań wojennych, szczególnie w czasach II wojny światowej, obszar ten doznał ogromnych zniszczeń. Oblężenie Wrocławia w 1945 roku i ogłoszenie go twierdzą miało tragiczne konsekwencje, prowadząc do niemal całkowitego zrujnowania istniejącej zabudowy. Po zakończeniu wojny teren był systematycznie oczyszczany z gruzów, co stworzyło możliwości dla rozwoju nowego miejskiego centrum.

W procesie odbudowy uwzględniono nie tylko zmiany w organizacji ulic i transportu, ale również nowe rozwiązania architektoniczne. Projekt dzielnicy mieszkaniowej Plac PKWN stanowi element szerszej odbudowy wrocławskiego centrum, który został zaprezentowany w 1955 roku (jego zarysy pochodzą z 1954 roku). Prace projektowe były prowadzone w Miastoprojekcie Wrocław, a nadzorował je architekt Kazimierz Bieńkowski. Inwestorem tej inicjatywy była Dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych Wrocław-Miasto. Realizacja budynków trwała od drugiej połowy lat 50. XX wieku, obejmując także lata 60. oraz początek lat 70.

Jeżeli mówimy o konkretnych budynkach, które zrealizowano w ramach dzielnicy mieszkaniowej, to warto zauważyć, że obiekty przy ulicy Prostej 2-6 oraz 8-14 zostały oddane do użytku w 1958 roku. Także budynki na ulicy Iwana Pawłowa ukończono wokół 1960 roku, a budynki punktowe przy ulicy Józefa Piłsudskiego 4-10 zostały zakończone do roku 1961. Cały zespół zabudowy był stopniowo realizowany do lat 70., z częściowymi zakończeniami prac w latach 1998-1999.

Zabudowa

W obrębie osiedla mieszkaniowego Plac PKWN, znajduje się szereg budynków, które tworzą charakterystyczną tożsamość tej dzielnicy. Obejmują one różnorodne kwartały zabudowy, które są usytuowane pomiędzy kluczowymi ulicami, takimi jak Prosta, Tęczowa, Iwana Pawłowa oraz Świętej Trójcy.

W skład pierwszego kwartału zabudowy wchodzą budynki zlokalizowane przy:

  • ulicy Tęczowej: numery 24, 26, 28 (mieszkalny), 30-32 (pawilon handlowo-usługowy),
  • ulicy Prostej: numery 2, 4, 6 (mieszkalny), 8, 10, 12, 14 (mieszkalny),
  • ulicy Iwana Pawłowa: numery 1, 3, 5 (mieszkalny), 7, 9, 11, 13 (mieszkalny).

Natomiast drugi kwartał zabudowy zlokalizowany jest pomiędzy ulicami Tęczową, Józefa Piłsudskiego oraz Iwana Pawłowa i obejmuje następujące budynki:

  • ulica Tęczowa: numery 2, 4, 4a (mieszkalno-usługowy), 8, 10, 12 (mieszkalny), 14, 16, 18 (mieszkalny), 20, 22 (pawilony handlowo-usługowe),
  • ulica Iwana Pawłowa: numery 2, 4, 6 (mieszkalny), 6a (przedszkole), 8, 10, 12, 14 (mieszkalny),
  • ulica Józefa Piłsudskiego: numery 1, 1a, 3, 3a, 5 (mieszkalny), 7, 7a, 9, 9a, 11 (mieszkalny).

Oprócz powyższych zabudowań, na ulicy Józefa Piłsudskiego znajdują się także punkty handlowe w budynkach o numerach 2-10, które są usytuowane po wschodniej stronie tej ulicy, a w ich skład wchodzą:

  • ulica Józefa Piłsudskiego: 2 (pawilon handlowo-usługowy), 4 (mieszkalny), 4a (pawilon handlowo-usługowy), 6 (mieszkalny), 6a (pawilon handlowo-usługowy), 8 (mieszkalny), 8a (pawilon handlowo-usługowy), 10 (mieszkalny).

Dobro kultury współczesnej

Dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN jest uznawana za wartościowe dobro kultury współczesnej. Zgodnie z zapisami obowiązującymi w Polsce, każda gmina ma obowiązek wdrażania zasad ochrony dóbr kultury w ramach swoich działań planistycznych. Tak więc, Gmina Wrocław podjęła odpowiednie kroki w tym kierunku po wejściu w życie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W strategiach dla miasta, takich jak studia uwarunkowań oraz kierunków zagospodarowania przestrzennego, uwzględniono ochranianie dóbr kultury współczesnej.

W kontekście Dzielnicy mieszkaniowej Plat PKWN, jej status jako dobra kultury współczesnej został potwierdzony dwukrotnie: w roku 2010 oraz w 2018. Warto podkreślić, iż w 2017 roku rozważano rozszerzenie zakresu ochrony kulturowej na większy obszar. W tym kontekście planowano uwzględnienie m.in. obszaru sięgającego za ulicę Sądową, ulicę Grabiszyńską oraz obejmującego plac Muzealny. Niestety, propozycja ta nie została zrealizowana, co skutkowało ograniczeniem ochrony do znacznie mniejszego obszaru.

Gminna ewidencja zabytków

W ramach gminnej ewidencji zabytków znajdują się obiekty, które powstały podczas późniejszych działań budowlanych. W szczególności wyróżnia się zespół budynków mieszkalno-usługowych – tzw. Punktowce, położony przy ulicy Józefa Piłsudskiego 4, 6, 8, 10. W skład tego zespołu wchodzi szereg obiektów, które zostaną przedstawione poniżej:

Obiekt i lokalizacjaData budowyZdjęcie
Pawilon nr 2
ul. Józefa Piłsudskiego 2		1967-1970_
Budynek mieszkalny
ul. Józefa Piłsudskiego 4		1959-1961_
Pawilon nr 4a
ul. Józefa Piłsudskiego 4a		1998-1999_
Budynek mieszkalny
ul. Józefa Piłsudskiego 6		1959-1961_
Pawilon nr 6a
ul. Józefa Piłsudskiego 6a		1969-1971_
Budynek mieszkalny
ul. Józefa Piłsudskiego 8		1959-1961_
Pawilon nr 8a
ul. Józefa Piłsudskiego 8a		1998-1999_
Budynek mieszkalny
ul. Józefa Piłsudskiego 10		1959-1961_

Warto także podkreślić, że teren, na którym usytuowana jest dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN, podlega ochronie w gminnej ewidencji zabytków pod pozycją Przedmieście Mikołajskie. Stanowi on integralną część Śródmieścia Wrocławia. Ochronie podlega przede wszystkim historyczny układ urbanistyczny Przedmieścia Mikołajskiego, który rozwijał się stopniowo od początku XIX wieku aż do lat 70. XX wieku.

Ten obszar wyróżnia się niską zabudową oraz specyficznym układem placów, w tym placów Św. Mikołaja, Jana Pawła II oraz Orląt Lwowskich, a także ulicami Tęczową i Grabiszyńską. Zgodnie z oceną, stan zachowania tego układu urbanistycznego określa się na 4 w skali dobrej oraz 5 – bardzo dobrej.

Przypisy

  1. Zabłocka-Kos, Duda, Gabiś i b.d. ↓, s. 3 (poz. A1.1).
  2. NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167450.
  3. NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167450.
  4. NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167437.
  5. NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167437.
  6. NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167388.
  7. NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167388.
  8. NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167374.
  9. NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_BK.167374.
  10. NID geoportal 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4345.
  11. NID zabytek.pl 2023 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4345.
  12. ZGKiKM 2023 ↓, EGiB G5.
  13. UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 942 (ul. Iwana Pawłowa).
  14. UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 1010 (ul. Prosta).
  15. UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, POI nr 26465 (Przedszkole nr 87 Wrocławskie).
  16. UMWr SIP EMUiA 2023 ↓, UiA nr 84 (ul. marsz. Józefa Piłsudskiego).
  17. Gabiś 2016 ↓.
  18. Majczyk i in. 2017 ↓, s. 185.
  19. Bińkowska 2013 ↓, s. 584-585 (poz. 523 Tereny zieleni osiedla mieszkaniowego Plac PKWN).
  20. UMWr SIP Mapy 2023 ↓, Studium 2018: ryc. 3, 12.
  21. UMWr SIP Studium 2018 ↓, s. 32 (pkt 4.2 lit. r), 255 (pkt 10.6 lit. bb).
  22. WUOZ 2022 ↓, wiersz 6019.
  23. WUOZ 2021 ↓, wiersz 6347.
  24. WUOZ 2018 ↓, Karta ewidencyjna: Przedmieście Mikołajskie.
  25. Harasimowicz 2006 ↓, s. 721 (Przedmieście Mikołajskie).

Oceń: Dzielnica mieszkaniowa Plac PKWN we Wrocławiu

★★★★★
Średnia ocena:4.96 Liczba ocen:22