Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 33 we Wrocławiu

---

Historia posesji i kamienicy

Wrocław, miasto o bogatej historii, kryje w sobie wiele niezwykłych miejsc, a jednym z nich jest kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 33. Teren, na którym się znajduje, ulokowany jest w malowniczej południowo-zachodniej części metropolii. W XV wieku obszar ten stanowił część tzw. Kwartału Słodowników, który rozciągał się między obecną ulicą Wierzbową a zachodnim wylotem ulicy Grodzkiej, tuż obok wewnętrznego systemu obronnego miasta oraz Czarnej Oławy, pełniącej funkcję fosy wewnętrznej. Nazwa tego miejsca bezpośrednio odnosi się do rzemiosła słodowników, którzy mieszkali pośród tych ulic.

Na przestrzeni lat, tereny te były modyfikowane po wytyczeniu linii fortyfikacyjnych w latach 1329–1348. Wówczas obszar został podzielony i wytyczony wzdłuż wschodniej strony wspomnianej ulicy Vunder den melczern. Od XVI wieku odcinek pomiędzy ulicą św. Doroty (Dorothengasse) a Krupniczą (Graupegasse) zyskał miano Hummerei. W drugiej ćwierci XV wieku właściciele tego kwartału zadecydowali o jego podziale, w efekcie czego obszar między ulicami św. Mikołaja a Świdnicką stał się częścią tzw. Kwartału Kupców.

Nie ma dokładnych informacji na temat wyglądu budynku w okresie średniowiecza. W XVI wieku na terenie zlokalizowanej tutaj kamienicy nr 33, a także sąsiadującej nr 31, wzniesiono budynki murowane pokryte dachem kalenicowym. Wąskie kamienice szczytowe obok można podziwiać na najstarszym planie Wrocławia, który pochodzi z 1562 roku i został stworzony przez Barthela oraz Bartholomäusa Weinera. Kamienica nr 31 była znacznie mniejsza od nr 33, a działki były głębokie, z wyraźnym podziałem na trzy strefy: frontową z domem mieszkalnym, środkową z zabudowaniami gospodarczymi (w tym słodowniami) oraz tylną, gdzie mieszczały się ogrody, sięgające do murów miejskich.

Okres po wojnie trzydziestoletniej przyczynił się do znacznych przekształceń w obszarze, na którym zlokalizowana jest kamienica nr 33. Zamiast dotychczasowych obiektów rozpoczęto budowę barokowych gmachów. Zaimponowała ona ówczesnej szlachcie, wojskowym oraz królewskim urzędnikom. W 1750 roku na sąsiedniej działce wzniesiono kościół Opatrzności Bożej, który został po raz pierwszy uwieczniony na grafikach Friedricha Bernharda Wernera w 1755 roku. W jego bliskim sąsiedztwie Werner uwiecznił także barokowe kamienice, w tym nieistniejącą już kamienicę oraz zajazd Pod Złotym Jeleniem (nr 30). Oprócz tego w planach znalazły się kamienice 31 („Dom Schröterów”), 32 (obecnie 33, „Pachali Haus”) oraz 33 („Wolff Hansel Haus”), która po gruntownych remontach po 1858 roku stała się siedzibą komendantury oraz urzędów podatkowych w zarządzie królewskim, a później pełniła rolę bocznego skrzydła pałacu królewskiego.

Na przestrzeni XIX wieku kamienicą nr 33 zarządzała rodzina Flatau, znana z działalności kupieckiej. Oprócz tej nieruchomości, ich własnością był także budynek nr 44 przy tej samej ulicy. Jacob Flatau, pełniący funkcję królewskiego radcy handlowego, na co dzień mieszkał w Berlinie. W 1841 roku kamienica składała się z części przedniej i tylnej. Z kolei w 1914 roku nowym właścicielem kamienicy został Robert lub Bernhard Wedler, zajmujący się handlem i produkcją m.in. rowerów oraz prowadzący fabrykę maszyn w Księżu Małym.

Do lat 40. XX wieku kamienica funkcjonowała pod nazwą „Flatau-Hof”. W jej wnętrzach zlokalizowane były różne wytwórnie i hurtownie, w tym fabryka bielizny, wytwórnia bielizny pościelowej, wytwórnia skórzanych szelek i pasków, a także fabryka ceraty, fartuchów i innych wyrobów skórzanych oraz hurtownia towarów tekstylnych.

Opis architektoniczny

Kamienica, znana jako Pachali Haus, to interesujący obiekt architektoniczny zbudowany w formie trapezu. Jest to trzykondygnacyjny budynek, charakteryzujący się prawdopodobnie trzytraktową strukturą oraz pięcioosiową elewacją. Wysoki dach kalenicowy nadaje mu wyjątkowy wygląd, z dwukondygnacyjną facjatą wykończoną trójkątnym tympanonem umieszczoną pośrodku. Na dachu można dostrzec także sześć lukarn, co dodaje mu wizualnej lekkości.

W parterowej części budynku, w skrajnej osi wschodniej, zlokalizowano masywny portal wejściowy. Dodatkowo, w osi wschodniej znajduje się brama przejazdowa, która tworzy czwarty trakt. Po przebudowie na początku XX wieku zachowały się jedynie dwa trakty po stronie zachodniej.

W latach 1862–1863 przeprowadzono znaczące zmiany w architekturze kamienicy. Autorem tych zmian był budowniczy Wegner, który przebudował boczny dom na oficynę. Dawniej południowa część budynku stała w tylnej zabudowie po wschodniej stronie dziedzińca. Najpierw wzniesiono południową część, obejmującą wozownię i spichlerz. Następnie zmodyfikowano północną część, przekształcając ją w dom mieszkalny z wieżą, łącząc ją drewnianą galerią z frontowym domem.

Wygląd fasady budynku przetrwał do 1914 roku, kiedy to nowy właściciel zlecił jej przebudowę. Pierwotny projekt elewacji opracował Arthur Pätzsch, lecz podczas realizacji zmienił on swoje założenia. Nowa pięcioosiowa fasada z górnych kondygnacji została wzniesiona, a na parterze pojawiły się dwie wizytówki sklepowe oraz trzy wejścia do budynku. Między kondygnacjami umieszczono gzymsy, a całość zwieńczono gzymsem konsolowym.

Na czwartej kondygnacji zaprojektowano taras otoczony balustradą z taśmy żelaznej. W trzeciej kondygnacji, między oknami i na krańcach elewacji, zastosowano lizeny, które ozdobiono motywem trzech kwadratowych ram z wciętymi narożami wykonanych z cienkich półwałkowych profili. W zwieńczeniu lizen umieszczono geometryczne głowice-pokrywy z wzorem ślimacznic. Nad oknami drugiej kondygnacji znajdowały się płytkie łukowe blendy.

W trakcie przebudowy domu frontowego zlikwidowano drewnianą galerię i na jej miejscu oraz w północnej części domu bocznego wzniesiono łącznik, który stał się częścią głównego budynku. Ponadto, w tylnej części skrajnego traktu umieszczono pełną dwubiegową klatkę schodową z betonowymi schodami, a w centralnej części zainstalowano windę.

Po 1945

W 2013 roku, podczas renowacji budynku, na dziedzińcu kamienicy odkryto studnię, której cembrowina z piaskowca datowana jest na przełom XV i XVI wieku. Oprócz tego, ścisłe związane z tymi pracami, odsłonięto wiele znaczących detali architektonicznych, w tym:

• późnogotycki piaskowcowy portal usytuowany w przyziemiu,
• różnorodne detale architektoniczne wykonane również z piaskowca.

Portal datowany jest na około 1500 rok i pierwotnie zawierał kartusz herbowy. Obecnie, został wtórnie wbudowany w ścianę sieni, w otwór wejściowy prowadzący do szybu windy, który powstał podczas przebudowy w 1914 roku.

Z okresu międzywojennego zachował się interesujący, wczesnomodernistyczny układ klatki schodowej. Wysokie schody wykonane są z barwionego na czerwono sztucznego kamienia, a ich balustrada stworzona została z połączonych nitami i giętych, malowanych taśm żelaznych, ozdobionych motywem szachownic oraz esownic. Całość uzupełnia drewniana, profilowana poręcz.

Co istotne, w piwnicach kamienicy zachowane są średniowieczne mury, które do dziś świadczą o bogatej historii tego miejsca.

---

Oceń: Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 33 we Wrocławiu

---