Kamienica przy Rynku 20 we Wrocławiu

---

Historia kamienicy i jej architektura

Na działce nr 20 we Wrocławiu powstał pierwszy murowany budynek już w średniowieczu. Ten obiekt przeszedł szereg metamorfoz, a jeden z najważniejszych momentów miał miejsce w 1542 roku. Zachowały się relikty tej modernizacji w postaci tablicy, która nosi datę oraz łacińską sentencję „CUR (v)ITA LANGUIDEO DURATURA / CUR (v)ITA STRENNUE PERITURA” (Dlaczego życie trwa tak leniwie / Dlaczego tak szybko przemija). W 1689 roku budynek doczekał się kolejnej znaczącej przebudowy, która nadała mu barokowy styl. Wówczas zrealizowano czterokondygnacyjny budynek z fasadą pięcioosiową, zakończoną eleganckim dwukondygnacyjnym szczytem, otoczonym wolutowymi spływami oraz jednookienną edykulą z tympanonem odcinkowym.

Wejście do kamienicy było oszałamiająco ozdobne, z kamiennym portalem zamkniętym łukiem koszowym i toskańskimi pilastrami zlokalizowanymi po obu stronach. Te pilastry podtrzymywały efektowne konsole, które były zdobione pękami owoców. W górnej części portalu widoczne były tryglifowe imposty, które wspierały trójkątny przerwany tympanon, zdobiony akantowymi dekoracjami. Warto zauważyć, że cela stylizowana na obramienie mogła być pierwotnie przeznaczona dla kartusza herbowego. Po bokach portalu znajdowały się piękne, płaskorzeźbione trójliściaste rozety. Co ciekawe, ten wyjątkowy portal został wykonany przez tego samego artystę, który stworzył portale dla rodziny von Schmettau, która miała swoją siedzibę przy ulicy św. Mikołaja 7, a nad nim wkomponowano historyczną tablicę z 1542 roku oraz datę nowej przebudowy („1689”).

Parter budynku był boniowany, a kolejne trzy kondygnacje były ozdobione pilastrami, które także były boniowane, oddzielonymi płaskimi pasami. Z tego okresu pochodzi także wspomniany portal wejściowy. W drugiej połowie XVIII wieku nastąpiła zmiana w wyglądzie szczytu, podczas której aedikulę zastąpiono trójkątnym tympanonem.

Swoją siedzibę w kamienicy miała również księgarnia Johanna Jacoba Korna, założona w 1732 roku, która wydawała Schlesische Zeitung oraz książki w języku polskim, co miało miejsce od 1740 do 1906 roku.

Rok 1906 zadecydował o dalszym losie tej kamienicy – została rozebrana i w jej miejscu powstał nowy dom handlowy „S.L. Landsberger”, zaprojektowany przez Richarda Ehrlicha w technologii żelbetonowej. Nowa budowla łączyła dwie frontowe kamienice: tę przy Rynku oraz drugą przy ul. Ofiar Oświęcimskich 12, z dodatkową ilością oficyn. Nowa fasada ukazała klasycyzującą secesję z elementami kompozycyjnymi neoempiru, gdzie przeniesiono renesansowy portal na tył kamienicy. Na parterze zainstalowano dużą witrynę sklepową, a obok niej bramę wjazdową na dziedziniec. Nad bramą wznosił się efektowny jednokondygnacyjny wykusz, a kolejne kondygnacje podzielono trzema pionowymi filarami z motywem wiązek rózg liktorskich. Każde z trzech dużych okien miało pod sobą pasy ścianek podparapetowych. Czwórka kondygnacji była oddzielona od piątej gzymsem, a czwarte piętro było niższe, ale zachowane były na nim podział filarami. Na koronie wystawiono wydatny gzyms, a całość pokryta została mansardowym dachem. O podobnym stylu utrzymana była fasada od ulicy Ofiar Oświęcimskich, gdzie także umieszczono przejazd w osi fasady oraz witryny sklepu po obu stronach. W ciągu następnych lat, kamienica gościła wiele firm, takich jak fabryka odzieży „Cassel & Goldberg”, „Liechtenstein & Wachsner”, „Priebatsch Buchhandlung” oraz „Friseur”.

Właściciele i postacie związane z kamienicą

W latach 1357–1442, rodzina Steinkellerów, prezentująca patrycjuszowski status, była właścicielem posesji 20 oraz 21. W okresie 1417-1423, posiadłości te znajdowały się w rękach braci Lorencza i Rudigera, a od 1425 roku właścicielem obu działek stał się Lorenz Steinkler. Później, od 1442 do 1452 roku, kamienica należała do kupca Hansa (Hannosa) Hesse, syna właściciela kamienicy nr 17, a coś pochodziło aż do 1459 od jego spadkobierców. Hesse miał liczne kontakty handlowe, od Brabancji aż po Poznań; dysponował komorami w sukiennicach we Wrocławiu oraz w Brzegu, a także posiadłościami ziemskimi, nieruchomościami i ławami chlebowymi. Po 1460 roku, kamienica została przekazana jego synowi, który również nosił to samo imię. Niestety, przez kolejne dwanaście lat, nowy właściciel zaciągał różne długi, aż w 1472 roku zdecydował się sprzedać budynek i zakupić mniejszą posesję nr 13 przy tej samej pierzei Rynku. Następnie, od 1472 roku, nowym właścicielem został kupiec Niclas Lewpolt, a po jego śmierci w 1488 roku, majątek przeszedł w ręce jego żony Agnet i jej drugiego męża, złotnika Niklasa Pfnorre, aż do 1500 roku.

W 1671 roku kamienica stała się własnością spadkobierców Hansa von Engelhardta, a od 1726 roku należy do Anny Marii von Gischin, a później do kupca Friedricha Wilhelma von Giesche.

Po 1945

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, kamienica uległa poważnym zniszczeniom w wyniku działań wojennych. Proces jej odbudowy zlecono Januszowi Bachmińskiemu, który przygotował projekt mający na celu przywrócenie dawnego charakteru budynku, nawiązując do stylu barokowego.

Dzięki zachowanej szkieletowej konstrukcji, fasada kamienicy posiada cztery osie, co nadaje jej unikalny wygląd. Szczyt budynku wyróżnia się dwuosiowym układem, co potęguje jego architektoniczną atrakcyjność. Ciekawą cechą jest również zachowany portal, który został przeniesiony na fasadę budynku. Aktualnie znajduje się on wkomponowany w skrajną lewą oś, tworząc wspólne wejście do sąsiadujących domów nr 20 i 21.

---

Oceń: Kamienica przy Rynku 20 we Wrocławiu

---