Kamienica przy Rynku 17 to jedna z charakterystycznych budowli w sercu Wrocławia, usytuowana na południowej pierzei wrocławskiego Rynku. Znana jest z lokalizacji na tzw. stronie Złotego Pucharu, co nadaje jej niepowtarzalny urok i historyczne znaczenie.
To miejsce, o którym mowa, cieszy się szczególnym zainteresowaniem zarówno mieszkańców, jak i turystów. Dzięki swojemu wyjątkowemu położeniu, kamienica jest częścią tej niezwykłej przestrzeni, która gości wiele wydarzeń kulturalnych i towarzyskich.
Więcej informacji na temat wrocławskiego Rynku można znaleźć pod tym linkiem: wrocławskim Rynku.
Historia kamienicy i jej architektura
Na działce oznaczonej numerem 17 we Wrocławiu pierwsza murowana konstrukcja pojawiła się w drugiej połowie XIII wieku, budowana z cegły według układu wendyjskiego. Zachowały się z tego okresu dwie romańskie kolumny granitowe, które niegdyś wspierały sześciopolowe sklepienie krzyżowe znajdujące się na parterze. Przez wiele lat, aż do połowy XVIII wieku, kamienica przechodziła różnorodne fazy rozbudowy i przebudowy; w tym czasie zmodyfikowano układ dachu, przekształcając go z kalenicowego na szczytowy. W połowie XVI wieku, dzięki działalności Maximiliana von Fürst, budynek uzyskał kształt, który przetrwał do końca II wojny światowej. Wrocławski architekt, profesor Wojciech Brzezowski, sugeruje, że autorem projektu tej fasady mógł być Christoph Hackner, który był nadwornym budowniczym kardynała Philippa von Sinzedorfa i odpowiadał również za budowę pałacu Hatzfeldów oraz sąsiednich kamienic 18 i 19.
Właściciele i postacie związane z kamienicą
Pierwszymi właścicielami kamienicy byli prawdopodobnie ludzie spoza licznego grona miejscowych kupców. W 1410 roku, posesję dzierżyło małżeństwo Weronika i Niklas Bunzlau. Niklas był zarówno kupcem, jak i karczmarzem. Po jego śmierci, około 1424 roku, kamienica przeszła w ręce jego wdowy, która utrzymała ją do 1430 roku, kiedy to sprzedała ją Peterowi Rasterowi – rajcy, kupcowi, karczmarzowi oraz właścicielowi Kamienicy Pod Głową św. Jana przy wrocławskim Rynku, znajdującej się po północnej stronie. W jego posiadaniu kamienica, obciążona długiem w wysokości 319 grzywien, pozostawała do 1435 roku, kiedy nowym właścicielem został Hans Hesse (starszy).
Hans Hesse był kupcem, który prowadził interesy zarówno na Węgrzech, w Prusach, jak i w południowych Niemczech. Posiadał udziały w rybołówstwie według księstwa, handlował ziemią, a także czerpał zyski z licznych posiadłości na wsi. Do jego majątków należały również komory w sukiennicach we Wrocławiu i Brzegu, a także liczne nieruchomości oraz ławy chlebowe. W 1438 roku Hesse pełnił funkcję przewodniczącego gildii kupców we Wrocławiu. W 1442 roku przeniósł się do kamienicy przy Rynku 20/21, przekazując dom nr 17 swojemu szwagrowi, kupcowi Wenzlowi Reichel. W XV wieku rodzina Reichel miała wielu potomków, wszyscy noszący to samo nazwisko, co sprawiało, że identyfikacja konkretnego Wenzla, który został właścicielem kamienicy, okazała się trudna. Dwoje przedstawicieli tego rodu wyróżnia się szczególnie: ojciec, który zmarł w 1460 roku, oraz jego syn, który zginął w 1489 w Budzie. Starszy Wenzel był posłem w Pradze, w latach 1443–1460 wielokrotnie wybierano go na rajcę lub ławnika, a także na kupca i nabywcę licznych rent oraz gruntów.
W 1468 roku nowym właścicielem kamienicy został Hans Gremmel Starszy, który wcześniej dzierżył inną kamienicę nr 13. Był on zamożnym kupcem pochodzącym z Kłodzka, który prawdopodobnie w 1454 roku nabył obywatelstwo wrocławskie. W latach 1474–1499 regularnie zasiadał w ławach lub radzie miasta; w 1493 oraz 1496 roku został wybrany seniorem rady, a w 1494 i 1496 roku pełnił funkcję pierwszego ławnika. Dodatkowo, jako właściciel ziemski, posiadał status królewskiego lennika oraz funkcję witryka (ekonoma) kościoła św. Doroty. Do jego dóbr należała również komora w sukiennicach, słodownia koło kościoła św. Krzysztofa oraz kilka innych nieruchomości. Zmarł w 1499 roku, a kamienicę odziedziczyła jego córka Liebste oraz jej mąż Ludwig Tamme.
W 1671 roku właścicielem tego obiektu była rodzina von Ebenna. Na początku XVIII wieku kamienicą zarządzał potomek znanego i zasłużonego dla Wrocławia rodu Fürstów, baron Maximilian Ferdinand von Fürst. W ciągu ostatnich 200 lat, kamienica wielokrotnie zmieniała swoich właścicieli: w XIX wieku należała do rodziny kupieckiej Jäschke, w 1890 roku stała się siedzibą Wrocławskiego Banku Wekslowego, a w 1900 roku przeszła w ręce kupca Labandy, następnie kupca Tichauera oraz kamienicznika Scholza.
Po 1945
W rezultacie intensywnych działań wojennych, które miały miejsce w 1945 roku, kamienica została zupełnie zniszczona. Odbudowę przeprowadzono w okresie 1952–1955, a za projektem stał lwowski architekt Wincenty Witold Rawski, który zainspirował się szkicami Rudolfa Steina oraz architekturą z XVIII wieku.
Budowla składa się z czterech kondygnacji oraz dwukondygnacyjnego poddasza, a jej szczyt wieńczony jest efektownym, trójkątnym tympanonem o opływowej formie. Wnętrze kamienicy zaprojektowano w układzie czterotraktowym, co oznacza, że w zachodniej części znajduje się przelotowa sień, a w ostatnim trakcie zlokalizowana jest klatka schodowa.
Warto dodać, że dom łączy się piwnicą z kamienicą nr 16, a obie budowle posiadają wspólne wejście. Interesującym elementem jest również małe zamurowane okno łukowe znajdujące się na fasadzie przy portalu wejściowym, w którym umieszczono rzeźbę Bachusa autorstwa Antoniego Mehla. Ta forma rzeźbiarska nawiązuje do piwnic obu kamienic, w których znajdowała się kiedyś „Winnica Bachus”.
W 1991 roku w parterowej części kamienicy nr 17 otwarto restaurację Mona Liza, która stała się popularnym miejscem na kulinarnej mapie Wrocławia.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r.
- Goliński 2015, s. 169.
- Goliński 2015, s. 146.
- Goliński 2015, s. 129.
- Goliński 2015, s. 128.
- Goliński 2015, s. 126.
- Goliński 2015, s. 125.
- Eysymontt i in. 2011, s. 302-303.
- Chorowska i Lasota 2010, s. 162.
- Czerner 1976, s. 56.
- Rynek 17: Barokowa kamienica baronów Fürst
- Rzeźba Bachusa na fasadzie kamienicy nr 17
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Kamienica przy Rynku 18 we Wrocławiu | Kamienica przy Rynku 3 we Wrocławiu | Kamienica przy Rynku 38 we Wrocławiu | Kamienica przy Rynku 46 we Wrocławiu | Kamienica przy ul. Łaciarskiej 30-31 we Wrocławiu | Kamienica przy ul. Przejście Garncarskie 8 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 9 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Kiełbaśniczej 2 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Kiełbaśniczej 5 we Wrocławiu | Kamienica przy ulicy Kuźniczej 65-66 we Wrocławiu | Kamienica przy Rynku 13 we Wrocławiu | Kamienica przy Placu Uniwersyteckim 7 we Wrocławiu | Kamienica przy Placu Uniwersyteckim 15 we Wrocławiu | Kamienica przy placu biskupa Nankiera 2 we Wrocławiu | Kamienica przy pl. Solnym 14 we Wrocławiu | Kamienica Pod Złotym Słońcem we Wrocławiu | Kamienica Pod Złotym Pokojem we Wrocławiu | Kamienica Pod Złotym Koszykiem we Wrocławiu | Kamienica Pod Złotym Gronem we Wrocławiu | Kamienica Pod Złotym Barankiem we WrocławiuOceń: Kamienica przy Rynku 17 we Wrocławiu