Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu

---

Historia

Najstarsze wzmianki o świątyni wskazują, że została ona ufundowana w celu upamiętnienia ważnego porozumienia dotyczącego praw do Śląska, które zawarli Kazimierz Wielki z Karolem IV. Patronami kościoła są św. Wacław, św. Stanisław oraz św. Dorota, co symbolizuje historyczne związki Czech, Polski oraz osadników niemieckich.

Na zewnętrznej ścianie wschodniej kościoła można dostrzec herby Królestwa Czech, Cesarstwa, reprezentowanego przez Karola IV, oraz Śląska, co bezpośrednio odnosi się do wspomnianego spotkania. Budowla została wzniesiona w czasach prowincjała eremitów Nikolausa na działce położonej przy ul. Świdnickiej, którą zakupiono od mieszkańców Job Stillego oraz Jakoba Reymfrieda.

Budowę rozpoczęto w 1351 roku, a kościół zyskiwał swoją formę jako trójnawowa hala z prezbiterium zakończonym pięcioboczną absydą i przykrytą sklepieniem krzyżowym, którego ukończenie datuje się na 1381 rok. W nawie głównej, ukończonej w 1401 roku, powstały piękne sklepienia gwiaździste, natomiast w nawach bocznych zastosowano sklepienia piastowskie, gdzie każde przęsło wsparte jest w pięciu wezgłowiach, a żebra dzielą je na siedem tarcz.

Kościół charakteryzuje się osobnymi stromymi dachami dla prezbiterium oraz naw, a do dziś widoczna jest średniowieczna więźba dachowa. Całkowita długość budynku wynosi 83 metry, zaś wysokość fasady zachodniej bez krzyża to 50 metrów, a wysokość wnętrza sięga 25,2 metra. W początkowym okresie wejścia ulokowane były w bocznych elewacjach, a zwieńczenie elewacji zachodniej zdobi olbrzymi ozdobny szczyt ceramiczny. Przy południowej stronie budynków znajdowały się zabudowania klasztorne.

Od 1530 roku kościół znajdował się w rękach eremitów, jednak w obliczu reformacji franciszkanie przejęli obiekt, który już 20 października 1534 roku został opuszczony i przekazany w zarząd radzie miejskiej. Dopiero w 1561 roku cesarz Ferdynand I w pełni zezwolił mieszkańcom na desakralizację budowli i ich tymczasowe wykorzystanie jako magazynów. Plany sprowadzenia jezuitów nie powiodły się, natomiast w 1613 roku cesarz Maciej zwrócił obiekt braciom mniejszym, którzy osiedlili się tam 6 lutego 1615 roku. Od 1707 roku rozpoczęto również działalność parafii św. Doroty przy tym kościele.

W 1686 roku wnętrze zostało wzbogacone o barokowe wyposażenie, które odzwierciedlało nowy styl, a także poddano gruntownej przebudowie budynki klasztoru. Po kasacie zakonu w 1810 roku, budynki klasztorne przekształcono w więzienie, które przeniesiono w 1852 roku do innych pomieszczeń w sąsiedztwie sądu na ul. Podwale, co doprowadziło do ich stopniowego niszczenia. Ostatecznie na przełomie XIX wieku podjęto decyzję o wyburzeniu zabudowań, a w ich miejscu powstały dom handlowy oraz Hotel Monopol.

Na zachodniej elewacji kościoła wytyczono nowe wejście z neogotyckim portalem, a przed nim stworzono niewielki plac Franciszkański. W trakcie II wojny światowej świątynia przetrwała zaledwie niewielkie uszkodzenia, co sprawiło, że pozostaje jednym z najlepiej zachowanych średniowiecznych budynków na terenie Wrocławia. Po zakończeniu działań wojennych kościół pełnił tymczasowo funkcję prokatedry.

Wzór na sterczynowy szczyt świątyni stał się inspiracją przy odbudowie po wojnie katedry św. Jana w Warszawie, a także w kościele oraz otaczającym go Hotelu Monopol zrealizowano kilka kluczowych scen w filmie „Popiół i diament”.

Wyposażenie

W przestrzeni prezbiterium kościoła stoi ołtarz główny, który datuje się na około 1720 rok. Znajduje się na nim obraz przedstawiający „Męczeństwo św. Doroty”, a także stalle, których zapleckach ukazano sceny z życia św. Franciszka z Asyżu. Dzięki bogactwu detali, przy łuku tęczowym umieszczono figury św. Jana Chrzciciela oraz św. Jana Ewangelisty, które przypisuje się warsztatowi znanego artysty, Georga Leonarda Webera.

W nawach tego wspaniałego obiektu sakralnego usytuowanych jest wiele barokowych ołtarzy bocznych oraz ambona, co dodaje mu niezwykłego charakteru. W zachodniej części nawy południowej można podziwiać monumentalny nagrobek barona Heinricha Gotfrieda von Spätgena, stworzony w latach 1752–1753 przez artystę Franza Josepha Mangoldta.

Na chórze muzycznym wspaniałego kościoła znajdują się fantastyczne 33-głosowe organy, które zostały zbudowane w 1925 roku przez firmę Sauer z Frankfurtu nad Odrą (Opus 1306). Portal, widoczny od strony ul. Franciszkańskiej, ozdabia figura św. Doroty. W 2005 roku figura ta została pozbawiona głowy w niewyjaśnionych okolicznościach, chociaż już wcześniej brakowało jej dłoni oraz części miecza. W 2009 roku figura została odrestaurowana dzięki staraniom wrocławskiego pisarza Marka Krajewskiego, który udostępnił odlew oryginalnego miecza, otrzymując go z tytułem Ambasadora Wrocławia. Niestety, trzy lata później figura znowu straciła ramię oraz część miecza.

---

Oceń: Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu

---