Pałac Hornesów we Wrocławiu

---

Historia pałacu

Na działce przy ulicy Szewskiej historia budowli sięga czasów średniowiecza, kiedy to w drugiej połowie XIV wieku wzniesiono pierwszy obiekt. Zachowały się fragmenty murów, które można podziwiać w piwnicach. W XVI wieku budynek przeszedł metamorfozę i stał się dwukondygnacyjnym obiektem z dwoma bocznymi skrzydłami, pokrytym dachem kalenicowym.

W 1721 roku posiadłość nabył hrabia Dionizy Józef von Hornes, który sprawował funkcję radcy Generalnego Urzędu Podatkowego. Na jego zlecenie stary budynek został rozebrany, a na jego miejscu, według projektu Johanna Blasiusa Peintnera lub Christopha Hacknera, wzniesiono nowy trójskrzydłowy pałac. Powstałe wówczas trójkondygnacyjne, półtoratraktowe zabudowanie pokryto dachem namiotowym.

Środkowa elewacja, licząca siedem osi, zyskała piaskowcowy portal balkonowy, ozdobiony efektownym ornamentem akantowym. Warto zwrócić uwagę na dwa boniowane lizeny oraz barokową, zdobną kratę, która znalazła się w nadświetlu portalu. Taki układ architektoniczny, z centralnym pseudoryzalitem, nadawał całości wyjątkowego charakteru.

Okna pałacu miały prostokątny kształt, a ich oprawa wzbogacona była o piaskowe opaski. Na pierwszym piętrze dodano podokienniki i naczółki, a nad parterem umieszczono gzyms, który wzbogacono o lizeny lub pilastry w stylu wielkiego porządku. Wzrok przyciągał także gzyms koronujący oraz lukarny, w tym jedna większa w osi środkowej, zwieńczona prostym tympanonem. Narożniki budynku były boniowane.

Portal prowadził do sieni przelotowej z zastosowaniem sklepienia kolebkowego, a w narożnym pomieszczeniu, w północno-wschodniej części, znajdowała się prawdopodobnie almaria. Część centralna była z kolei świetlicą z sklepieniem podtrzymywanym przez trzy filary. Z tego etapu budowy do dziś zachowały się fragmenty ścian, dwa przęsła sklepień krzyżowo-żebrowych w północnej części oraz szczyt południowy z gotyckimi oknami w kondygnacji strychowej.

W 1741 roku miała miejsce prawdopodobna sprzedaż pałacu biskupowi wrocławskiemu hrabiemu Gotthardowi von Schaffgotschowi. Ostatecznie w 1766 roku budynek przeszedł na własność rodziny von Matuschków, która zarządzała nim przez niemal całą drugą połowę XVIII wieku. W późniejszym okresie, według Wojciecha Brzezowskiego, na początku XIX wieku obiekt znów należał do hrabiego von Schaffgotscha.

W latach 1806–1807 pałac ucierpiał w wyniku walk pomiędzy garnizonem pruskim a wojskami napoleońskimi, co skutkowało jego zniszczeniem. Po tych wydarzeniach odbudowano go w stylu klasycystycznym, dodając skromny portal od strony południowej.

W XIX wieku, około roku 1888, do tylnej elewacji dobudowano oficynę, a sam budynek zmienił swoją funkcję z mieszkalnej na mieszkalno-handlową oraz gastronomiczną. Z tego powodu konieczne były różne przebudowy, w tym adaptacja klatki schodowej i likwidacja bramy wjazdowej w bocznym skrzydle. Wprowadzono także czwarte skrzydło, które miało być przeznaczone na pomieszczenia kuchenno-sanitarne. Prace te zaprojektował mistrz murarski Heinrich Häfner.

Ostatnie zmiany w elewacji przed 1945 rokiem miały miejsce w latach 1888–1891, polegające na powiększeniu otworów okiennych oraz wycięciu drzwi w miejscu zachodniego okna elewacji południowej. W 1900 roku przebudowano lukarny, co dodatkowo wpłynęło na wygląd przedsięwzięcia architektonicznego.

Po 1945

W latach 80. ubiegłego wieku budowla przeszła rozległą przebudowę, która rozpoczęła się w 1974 roku. Odtworzenie, które miało miejsce, przyjęło bardzo uproszczoną formę, nawiązującą do XVIII-wiecznego, trzykondygnacyjnego gmachu. W obiekcie znalazły się m.in. dwukondygnacyjny strych oraz podpiwniczenie, jednak z zastosowaniem obniżonego dachu mansardowego od frontu, a także z jednospadowymi i dwuspadowymi dachem w układzie kalenicowym na skrzydłach.

W elewacji frontowej zainstalowano lukarny z wolutowymi spływami umiejscowionymi w bocznych częściach. W tej części znajduje się także większa lukarna, która została zwieńczona prostym frontonem. Dwa owalne okulusy umieszczono pomiędzy lukarnami, co dodaje charakterystycznego wyglądu budowli. Pałac zachował czteroskrzydłową bryłę na rzucie trapezu, z wewnętrznym dziedzińcem, która do dziś może zachwycać swoim wyglądem.

Rewitalizacja wnętrza obiektu przyniosła poważne изменения, które wpłynęły na oryginalne, historyczne rozplanowanie przestrzeni. W 2016 roku przeprowadzono renowację i odnowienie elewacji budynku, co poprawiło jego wizualną atrakcyjność. W jednym z okien bez przeszklenia umieszczono wizerunek Angelusa Silesiusa, co nadaje miejscu dodatkowego znaczenia kulturowego. Obecnie gmach pełni funkcję siedziby Katedry Archeologii i Dziekanatu Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, co podkreśla jego rolę w współczesnym życiu akademickim miasta.

---

Oceń: Pałac Hornesów we Wrocławiu

---