Angelus Silesius

---

Życiorys

Angelus Silesius, będący synem Stanislausa Schefflera, który przyszedł na świat w Kobierzynie, oraz Marii Magdaleny Henneman, urodził się 25 grudnia 1624 roku. Jego dziadek ze strony ojca, również noszący imię Stanisław, ożenił się z Anną, córką Mikołaja z rodziny Welczków, właściciela majątku w Dębieńsku. W rezultacie, ojciec Angelusa, Stanisław, przyjął herbową tradycję matki, która zawierała symbol przedstawiający dwie wieże. Stanisław, będąc protestantem i niemieckim osadnikiem, mieszkał do 1618 roku w Bronowicach, a następnie osiedlił się we Wrocławiu, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, Marię, znacznie od niego młodszą.

Dziadek Angelusa, Johannes Henneman, pełnił funkcję dworskiego lekarza, co prawdopodobnie miało istotny wpływ na życiowy wybór wnuka. Angelus został ochrzczony w kościele pw. Św. Elżbiety.

Nauka

Pierwsze kroki edukacyjne stawiał w we wrocławskim Liceum Św. Elżbiety od 1636 (niektóre źródła podają 1639) do 1643 roku, gdzie w 1641 roku napisał sonet z okazji imienin swojego nauczyciela – Chryzostoma Schultza. Dzięki rekomendacji rektora Eliasa Majora oraz wykładowcy retoryki, Christopha Koelera, 4 maja 1643 roku rozpoczął studia z zakresu medycyny i prawa państwowego na Uniwersytecie w Strasburgu, a później kontynuował w Lejdzie. W lipcu 1648 roku uzyskał doktorat z medycyny oraz filozofii na Uniwersytecie w Padwie.

Lekarz

Od listopada 1649 roku piastował funkcję osobistego i nadwornego lekarza luterańskiego księcia Sylwiusza Nimroda Wirtemberskiego w Oleśnicy. W miarę jak ortodoksyjne poglądy na religię, reprezentowane przez pastora Freytaga oraz wydany przez księcia zakaz dotyczący druku mistyków, stawały się coraz bardziej wpływowe, Angelus wszedł w konflikt z gminą protestancką. W 1652 roku przeniósł się do Wrocławia, gdzie objął stanowisko lekarza w klasztorze Zakonu Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą przy kościele pod wezwaniem św. Macieja. Tam poznał Abrahama von Franckenberga, ucznia Jakoba Böhmego, który wywarł na niego duży wpływ.

Po roku od śmierci Franckenberga, 12 czerwca 1653 roku przeszedł na katolicyzm w kościele pod wezwaniem św. Macieja, przyjmując imię Angelus. Resztę swojego majątku przeznaczył na działalność dobroczynną. Swoje życie związał z kontrreformacją, a w razie ataku ze strony protestantów groził, że zwróci się o pomoc do polskiego króla. W 1654 roku otrzymał honorowy tytuł cesarsko-królewskiego lekarza nadwornego i nadal angażował się w różnorodne działania charytatywne.

Poeta, ksiądz, zakonnik

Od 1667 roku publikował swoje najważniejsze dzieła literackie i religijne: „Święta uciecha duszy” oraz „Duchowne pieśni pasterskie”, które zaczęły się ukazywać w 1657 roku we Wrocławiu, a ich dodatkowa część wydana została w 1668 roku. Jego dzieło „Epigramatyczne rymy duchowne” wydał w sześciu księgach, a jedna z nich ukazała się w Kłodzku w 1675 roku pod tytułem „Cherubinowy wędrowiec”. Z późniejszego okresu życia pochodzi poemat zatytułowany „Poglądowe opisanie czterech spraw ostatecznych”, wydany w Świdnicy w 1675 roku.

Epigramaty „Cherubinowego wędrowca” to rymowane aleksandryny, często w formie dwuwierszy. Szósta księga otwiera cykl sonetów, a do pieśni pasterskich Georg Joseph z wrocławskiego dworu biskupiego skomponował melodie. W 1661 roku, mając papieską dyspensę, przyjął święcenia kapłańskie w Nysie, angażując się w żywe polemiki w duchu kontrreformacji i domagając się rekatolicyzacji Śląska. W latach 1664–1666 był radcą i marszałkiem dworu biskupa wrocławskiego Sebastiana Rostocka. Ostatnie dziesięć lat swojego życia spędził w klasztorze pod wezwaniem św. Macieja, pełniąc rolę lekarza dla ubogich i kapłana.

Umarł wyniszczony ascezą oraz chorobą, zostając pochowany w krypcie kościoła pod wezwaniem św. Macieja. Portret Silesiusa znajduje się na bocznej ścianie budynku Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, zlokalizowanego przy ul. Szewskiej, naprzeciwko kościoła św. Macieja. Ponadto, Pomnik Silesiusa, stworzony przez wrocławską artystkę Ewę Rossano, stoi w ogrodzie przylegającego Ossolineum.

Nauczanie

Angelus Silesius, będąc kontynuatorem znakomitej tradycji myślicieli takich jak Eckhart, Tauler czy Böhme, nadał temu dziedzictwu wyjątkowy, poetycki kształt. Jego nauczanie przekracza wszelkie konfesjonalne definicje, gdyż Boga nie można jednoznacznie zdefiniować – jest On zarówno Wszystkim, jak i Niczym, Bytem oraz Nicością. W kontekście swojego Stwórcy, człowiek jest niczym, jednak to właśnie w człowieku, stworzonym na obraz Boski, Bóg ma możliwość kontemplowania samego siebie. Dlatego też istotne jest, aby człowiek całkowicie wyrzekł się swojej osobowości, poprzez wewnętrzne wyniszczenie, aby stać się tym, kim naprawdę powinien być – odblaskiem boskości oraz wiecznym bytem.

Ta radykalna koncepcja, bliska zarówno neoplatonizmowi, jak i kwietyzmowi, przez długi czas budziła wątpliwości wśród przedstawicieli Kościoła. Intensywny i żarliwy liryzm Angelusa Silesiusa stał się źródłem inspiracji dla ruchu pietyzmu, inicjowanego przez Spenera. Jego twórczość wpłynęła na wielu niemieckich poetów, jak również na filozofię Schopenhauera.

W późniejszym okresie dostrzeżono w nim również jeden z najczystszych wyrazów mistycyzmu, który wykraczał poza wszelkie konwencje i normy ówczesnego myślenia religijnego.

Polskie tłumaczenia

Wybrane tłumaczenia dzieł Angelusa Silesiusa na język polski zostały opublikowane w antologii pod redakcją Piotra Chmielowskiego oraz Edwarda Grabowskiego. Publikacja nosi tytuł Obraz literatury powszechnej w streszczeniach i przykładach i pojawiła się w 1896 roku w Warszawie, wydana przez Teodora Paprockiego.

Warto również zwrócić uwagę na następujące wydania:

• L. Siemieński w antologii Święci poeci, Lwów 1877,
• Pątnik anielski, przeł. J. Jankowski, Warszawa 1924,
• Pątnik anielski, przeł. A. Szczerbowski, Warszawa-Zamość 1937,
• Wybór wierszy, przeł. B. Antochewicz, Rękodzielnia Arhat, Wrocław 1992,
• Cherubowy wędrowiec, przeł. M. Brykczyński, J. Prokopiuk, Instytut Mikołowski 2000 (wybór),
• Cherubinowy wędrowiec, przeł. A. Lam, Opole-Warszawa 2003 (całość),
• Anielski wędrowiec, przeł. K.A. Jeżewski, Biblioteka Telgte, Poznań 2007 (wybór),
• Pieśni adwentowe i kolędy, przeł. A. Lam, Akademia Humanistyczna, Pułtusk 2009,
• Święta uciecha duszy albo duchowne pieśni pasterskie, przeł. A. Lam, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego 2010,
• Cherubinowy wędrowiec. Poglądowe opisanie czterech spraw ostatecznych, przeł. A. Lam, Konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa, Opole 2012,
• Krzeszowska Droga Krzyżowa z pieśniami Anioła Ślązaka, [przeł. A. Lam], Wrocław – Warszawa 2013.

Interesujące jest także odniesienie do twórczości Silesiusa w dziele inspirowanym jego twórczością. Adam Mickiewicz w Zdania i uwagi z dzieł Jakuba Bema, Anioła Ślązaka (Angelus Silesius) i Sę-Martina przywołuje tego wybitnego poety. Szczególnie polecamy publikację A. LamaAnioł Ślązak Mickiewicza, wydaną przez Universitas w Krakowie w 2015 roku.

---

Oceń: Angelus Silesius

---