Kamienica Artzatów we Wrocławiu

---

Historia

W XIV oraz XV stuleciu na terenie działki numer 30 znajdował się jednosobowy budynek, który przeszedł znaczną przebudowę w 1470 roku, a następnie w połowie XVI wieku. W 1690 roku w miejsce tego przedwcześnie zmienionego obiektu wzniesiono nową konstrukcję, czterokondygnacyjną, z imponującą barokową fasadą oraz dobudowanymi oficynami. Simon Rudolf Stein, znany niemiecki konserwator zabytków, oraz inni historycy przekonują, że cała ta budowla została wzniesiona dla szlacheckiego rodu Artzatów.

Według Wojciecha Brzezowskiego, w roku 1670 rodzina Artzatów miała w swoich rękach jedynie dwie kamienice: jedną przy ulicy Wita Stwosza 35, znaną później jako Pałac Kospothów, a drugą na wrocławskim Rynku pod nr. 38. Co interesujące, według wykazu podatkowego z 1726 roku, rodzina Artzatów nie posiadała żadnych dóbr we Wrocławiu, co według Brzezowskiego może podważyć tezę o ich posiadłości przy ulicy Malarskiej.

Opis architektoniczny

Kamienica Artzatów we Wrocławiu, charakteryzująca się nowoczesnym designem, to pięcioosiowa budowla, która
ma cztery kondygnacje. Jej zwieńczeniem jest szczyt z trójkątnym frontonem, otoczonym eleganckimi wolutowymi spływami, które bogato zdobią rzeźbiarskie dekoracje stiukowe przedstawiające motywy roślinne. Na frontonie, w górnej części, widoczny jest wyraźny gzyms, pośredniczący między kondygnacją szczytu a pozostałymi częściami budynku, a w jego centralnej osi znajduje się okrągłe okno.

Na wierzchołku umieszczono trzy popiersia, a wzdłuż segmentowego gzymsu, dekorującego cały szczyt, umiejscowiono dwa putta z kartuszem, co podkreśla dbałość o szczegóły architektoniczne. W osi środkowej parteru znajduje się portal, który charakteryzuje koszowo sklepiony otwór, otoczony przez dekoracyjne, kompozytowe pilastry zakończone impostami.

Powyżej pilastrów spoczywa klasyczny tympanon, wypełniony kunsztowną dekoracją rzeźbiarską z przedstawieniem muszli oraz motywami roślinnymi. Z imponującą wizją prawdopodobnie przestarzałej epoce, na impostach z dumą widnieje data przebudowy „1690”. W nadświetlu portalu można dostrzec elegancką, dekoracyjną kratę. Podobne pilastry otaczają także parterową część fasady.

Okna w tym wyjątkowym budynku posiadają ździebełko elegancji dzięki naczółkom, gzymsom nadokiennym, pod którymi umieszczono płyciny. Przystosowana do architektonicznych wymogów budowli, poszczególne kondygnacje są oddzielone od siebie wydatnymi gzymsami. Nad trzecią kondygnacją widnieje elegancki gzyms segmentowy, natomiast osie budynku wyodrębnione zostały z użyciem lizen.

Warto zauważyć, że w 1887 roku część parterowa przeszła transformacje, a w 1904 roku zamontowano w niej witryny sklepowe, co wiązało się z likwidacją pilastrów w tymże fragmencie. Kamienica zawiera również dwie oficyny: boczną oraz tylną, które wzbogacają jej strukturalny układ.

Wnętrze budynku pierwotnie miało układ dwutraktowy, jednak z biegiem czasu zmieniono go na bardziej praktyczny trzytraktowy. Portal prowadzi do sieni przelotowej, która jest pokryta zarówno kuźniowymi, jak i zwierciadlanymi sklepieniami, co stanowi ciekawe rozwiązanie architektoniczne.

Po 1945 roku

W latach 1970–1971 przeprowadzono gruntowną renowację fasady obiektu, której efekty są dzisiaj widoczne. Jak zauważa Brzezowski, remont ten miał miejsce w okresie lat sześćdziesiątych XX wieku, ale ostateczny rezultat pozbawiony był wszelkich architektonicznych zdobień. Należy jednak podkreślić, że działania remontowe w znacznym stopniu zmieniły również układ pomieszczeń, co przyczyniło się do utraty ich historycznego charakteru.

W 2009 roku nastąpiło kolejne odnowienie budynku, które miało na celu przywrócenie barokowego charakteru elewacji. Odtworzono pilastry, jednak nie posiadały one głowic, co nieco ograniczyło ich ekspresyjność. Na parterze kamienicy znajduje się popularna Cafe Artzat, natomiast wyższe kondygnacje zarezerwowane są dla lokali mieszkalnych.

---

Oceń: Kamienica Artzatów we Wrocławiu

---