Dolnośląskie Koleje Aglomeracyjne to rozwijający się system kolei podmiejskiej, który znacząco wpływa na komunikację w aglomeracji wrocławskiej. Objęty siecią około 350 km linii kolejowych, z których wiele jest zelektryfikowanych i dwutorowych, stanowi integralną część głównych tras komunikacyjnych sieci PKP.
Od 2009 roku wrocławski samorząd aktywnie pracuje nad uruchomieniem tego systemu, który jest głównie obsługiwany przez Polregio (dawne Przewozy Regionalne) oraz przez spółkę marszałkowską, znaną jako Koleje Dolnośląskie, powstałą w 2007 roku. W odpowiedzi na dynamiczny rozwój Wrocławia i problemy związane z miejską infrastrukturą transportową, władze regionu podjęły decyzje o wykorzystaniu potencjału istniejącej sieci kolejowej.
Przyczyny tego są liczne: słaba wydolność komunikacji miejskiej, zwiększająca się migracja mieszkańców na przedmieścia, a także nasilające się korki uliczne oraz zły stan jakości powietrza w mieście. W 2009 roku uruchomiono wyremontowaną linię kolejową do Trzebnicy, a w 2021 roku po rewitalizacji oddano linię do Jelcza Miłoszyc.
Obecnie kolej nie dysponuje jeszcze formalnym szyldem ani strukturami organizacyjnymi, jednakże działania mające na celu jej rozwój są w toku, głównie pod auspicjami urzędów marszałkowskich. Budowane są nowe stacje, takie jak Wrocław Różanka, a także intensyfikacja kursów pociągów aglomeracyjnych, które na linii legnickiej odbywają się nawet do 26 razy dziennie.
Planowane formalne otwarcie kolei miało mieć miejsce w 2020 roku, po zakończeniu remontów linii do Kobierzyc oraz Jelcza Miłoszyc. W ramach przygotowań powstają również parkingi „Parkuj i jedź” w pobliżu stacji kolejowych. W grudniu 2021 roku wprowadzono nową nazwę dla systemu, z myślą o otwarciu połączenia do Jelcza-Laskowic przez Wrocław Nadodrze.
Historia budowy kolei aglomeracyjnej
Przed 2005
Początkowe etapy rozwoju kolei aglomeracyjnej można odnaleźć w historii przedwojennego Wrocławia. W tamtych czasach funkcjonowały dwie lokalne linie kolejowe, które są znane pod nazwami S1 i S2. Linia S1 prowadziła z dworca Świebodzkiego do Leśnicy, natomiast S2 łączyła dworzec główny z Świętą Katarzyną oraz z Osolą i Kobierzycami. Przy budowie kolei inspirowano się berlińskim S-Bahn, a wykorzystywane składy były zasilane akumulatorami. Po zakończeniu II wojny światowej kolej została jednak zlikwidowana, co było bezpośrednio związane z drastycznym spadkiem liczby mieszkańców Wrocławia – z 600 tysięcy do 171 tysięcy. W latach siedemdziesiątych podjęto ponowne próby uruchomienia tej formy transportu, jednak do realizacji nigdy nie doszły. Temat kolei aglomeracyjnej pojawił się znowu w studium zagospodarowania Wrocławia już w 1997 roku, a także w kolejnych latach, tj. w 2006 i 2010. W międzyczasie, w początku lat dziewięćdziesiątych, dr inż. Józef Wysocki stworzył koncepcję łączącą Trzebnicę ze stacją Wrocław Klecina, ale i ten projekt nie został zrealizowany. W roku 2002 Adam Fularz, polski ekonomista zajmujący się transportem, zaproponował wprowadzenie szybkiej kolei miejskiej we Wrocławiu z osobnym przewoźnikiem. Niestety, pomysł ten również nie doczekał się realizacji.
2005–2009
W 2005 roku został przedstawiony pierwszy plan Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej przez wrocławski urząd miejski. Zakładał on uruchomienie dwóch pilotażowych pociągów w czterech kierunkach: Oława – Strzelin przez Wrocław Nadodrze oraz Wołów – Jelcz-Laskowice przez Wrocław Główny. Niestety, plan ten nigdy nie został zrealizowany. Od 2008 roku zaczęły być ogłaszane konkretne projekty dotyczące kolei aglomeracyjnej. Prace rozpoczęte przez urząd marszałkowski województwa dolnośląskiego miały miejsce w czerwcu 2008 roku. W kwietniu 2009 roku przedstawiono propozycję budowy czterech przystanków: na ul. Owsianej, przy skrzyżowaniu ulic Grabiszyńskiej i Lubuskiej, przy ul. Jedności Narodowej oraz przy skrzyżowaniu ulic Długiej i Lubuskiej. Marszałek województwa Marek Łapiński ogłosił także plan zakupu 21 szynobusów o wartości 150 milionów złotych. Nazwę kolei ustalono na Dolnośląska Kolej Dojazdowa. Po remoncie trasy wznowiono połączenia z Trzebnicą, z początkową częstotliwością wynoszącą 4 kursy dziennie. Już od roku 2010 liczba kursów wzrosła do 10, a w pierwszym roku po wznowieniu przewieziono około 200 tysięcy pasażerów.
2010
W kwietniu 2010 roku Urząd Transportu Kolejowego przyznał wrocławskiemu MPK licencję na świadczenie usług kolejowych dla pasażerów. Pierwsza linia, którą ogłoszono, łączyła Wrocław Psie Pole z Wrocław Brochów. Władze miasta zapowiedziały, że zamiast zakupu nowego taboru, skorzystają z leasingu szynobusów. Z kolei urzędnicy miasta podzielili przewozy na kategorie:
- przewozy regionalne z zwiększoną częstotliwością na trasach: Wrocław – Legnica, Wrocław – Wałbrzych oraz Wrocław – Kłodzko,
- przewozy aglomeracyjne z Wrocławia do Oleśnicy, Jelcza, Oławy, Wołowa i Żmigrodu,
- przewozy miejskie: Nowy Port Lotniczy – Wrocław Główny oraz Wrocław Leśnica – Wrocław Świebodzki.
Natomiast PKP Polskie Linie Kolejowe zrezygnowały z budowy planowanego czterokilometrowego odcinka torów do wrocławskiego lotniska, a nie złożyły wniosku o dotację z funduszy Unii Europejskiej. Początkowe oszacowanie kosztów wynosiło 47 milionów złotych, ale po analizie okazało się, że rzeczywiste wydatki mogą wynieść aż 140 milionów. 13 listopada 2010 r. zorganizowano pokaz szybkiego pociągu na trasie Wrocław-Długołęka pod nadzorem urzędników marszałkowskich, którzy ustalili nowe wytyczne. Z kolei w grudniu 2010 roku ogłoszono pierwsze połączenia w ramach wrocławskiej kolei miejskiej, które miały się odbywać na trasie Siechnice – Długołęka w takcie od 20 do 30 minut. Nowe przystanki były planowane oraz zabezpieczono kwotę 8 milionów złotych na projekt tramwaju dwusystemowego do roku 2015.
2011
W styczniu 2011 roku zapowiedziano prace przy przywracaniu ruchu kolejowego na dworcu Wrocław Świebodzki oraz jego integracji w system kolejowy miasta. Planowano również zakup pięciu elektrycznych zespołów trakcyjnych. W marcu wprowadzono dopłatę do biletów miesięcznych w wysokości 16 zł. W lipcu ogłoszono, że planowane połączenie z lotniskiem Strachowice nie zrealizuje się przed Euro 2012. W początkowej fazie planowano, wspierać połączenie od stacji Wrocław Żerniki, ale ze względów technicznych częściej rozważano odnogę od stacji Wrocław Zachodni. W październiku zapowiedziano również budowę węzłów przesiadkowych, które miałyby powstać na Leśnicy, Psim Polu oraz Praczach Odrzańskich. Z tych miejsc mieszkańcy mieliby korzystać w celu zwiększenia użycia kolei aglomeracyjnej. Proponowane centra miały służyć zarówno komunikacji kolejowej, jak i autobusowej i planowano również parkingi typu park & ride. W tym kontekście podpisano porozumienie międzygminne dotyczące współpracy w organizacji transportu publicznego na terenie aglomeracji wrocławskiej i ustalono kluczowe kierunki rozwoju, jak:
- Wrocław Główny – Wrocław Psie Pole – Oleśnica,
- Wrocław Główny – Jelcz-Laskowice,
- Wrocław Główny – Wrocław Leśnica,
- Wrocław Główny – Wrocław Pracze.
W listopadzie otwarto przystanek Wrocław Stadion na linii z Wrocławia do Głogowa, który stał się elementem węzła przesiadkowego przy Stadionie Miejskim, gdzie w późniejszych miesiącach odbywały się mecze Euro 2012.
2013 – 2014
W lutym 2013 roku wprowadzono zintegrowane opłaty za korzystanie z kolei aglomeracyjnej dla posiadaczy wrocławskiej karty miejskiej. Podjęto decyzję o dotacji dla Przewozów Regionalnych oraz Kolei Dolnośląskich w wysokości 2,5 miliona rocznie. Pierwszy rok obejmował 23 tysiące pasażerów, którzy skorzystali z oferty. Po zmianie kierownictwa w Kolejach Dolnośląskich podtrzymano zamiar budowy kolei aglomeracyjnej, mimo że plany z 2011 roku nadal nie zostały zrealizowane. Zgłoszono plany budowy nowych przystanków, między innymi Wrocław-Karłowice na ulicy Boya-Żeleńskiego i Wrocław-Maślice na ulicy Głównej. 14 grudnia tego samego roku oddano do użytku przystanek Wrocław Grabiszyn na trasie Wrocław Główny – Jelenia Góra, za budowę którego wydano 3 miliony złotych. Umożliwiło to jednocześnie zakończenie remontu linii kolejowej z Wrocławia do Poznania. Po zakończeniu remontu przystanek stał się integralną częścią kolei aglomeracyjnej. Plany przewidują także powstanie nowych przystanków, takich jak Wrocław-Cmentarz Osobowicki, Wrocław-Grabiszyn przy ulicy Klecińskiej, Wrocław Szczepin przy ulicy Długiej, Wrocław-Karłowice przy Boya-Żeleńskiego oraz Wrocław-Maślice przy Głównej.
2015
W połowie roku 2015, w związku z rosnącą popularnością kolei regionalnych, na Dolnym Śląsku z usługami kolei skorzystało niemal 16 milionów pasażerów, z czego ponad 12,5 miliona w obrębie aglomeracji wrocławskiej. 13 października poseł Michał Jaros oraz senator Jarosław Obremski z Platformy Obywatelskiej i Prawa i Sprawiedliwości, podpisali deklarację na dworcu Wrocław Mikołajów, zobowiązując się do działań na rzecz realizacji Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej, niezależnie od przyszłych wyborów. Na dzień 31 października uruchomiono nową stację kolejową Wrocław Różanka na trasie z Wrocławia do Rawicza. W dni robocze obsługiwała ona 12 par pociągów osobowych, z operatorami takimi jak Przewozy Regionalne oraz Koleje Dolnośląskie. Stacja usytuowana jest niedaleko Cmentarza Osobowickiego i miała na celu obsługę komunikacyjną tej nekropolii. Urząd miejski Wrocławia dał marszałkowi województwa dolnośląskiego dwa lata na zrealizowanie projektu kolei aglomeracyjnej, grożąc, że w przypadku jego nieprzestrzegania, miasto zrealizuje projekt tramwaju dwusystemowego, który był wpisany na listę rezerwową w związku z funduszami Unii Europejskiej, mającego zasięg do Kamieńca Wrocławskiego, Bielan Wrocławskich i Pracz Odrzańskich.
2016
W maju Jerzy Michalak, członek zarządu województwa, zapowiedział otwarcie pierwszej linii wrocławskiej kolei miejskiej, łączącej Wrocław Główny z Wrocław Nadodrze. Planowano kursy w liczbie czterech par pociągów, jednak do ich uruchomienia nigdy nie doszło. Wraz z nowym rozkładem jazdy zwiększono liczby par pociągów do Jelcza-Laskowic i Legnicy o 3, a do Oleśnicy i Trzebnicy o dodatkowe 2 pary. W grudniu najczęściej używaną linią w aglomeracji stała się linia do Legnicy, obsługująca 26 par pociągów w dni powszednie. Marszałek województwa ogłosił również plany budowy dwóch nowych stacji kolejowych, w Iwinach na linii z Wrocławia do Kłodzka oraz w Mokronosie Górnym na trasie Wrocław – Jelenia Góra.
2017
W styczniu 2017 roku władze województwa dolnośląskiego podpisały umowy z PKP Polskimi liniami kolejowymi dotyczące rewitalizacji ważnych dolnośląskich relacji kolejowych, takich jak linia z Wrocławia do Świdnicy przez Kobierzyce i Sobótkę, której koszt oszacowano na 168 milionów złotych. W kwietniu władze miejskie ogłosiły plany budowy siedmiu nowych parkingów w systemie Parkuj i Jedź, w tym dwóch blisko stacji kolejowych, jednego przy stacji Wrocław Leśnica oraz drugiego przy projektowanej stacji Wrocław Łany. Plany te miały być wspierane funduszami europejskimi. 10 kwietnia uruchomiono pierwsze połączenie miejskie między Wrocławiem Głównym a Wojnowem, które działało w dni powszednie i zostało obsłużone przez 13 par pociągów dziennie, w tym 3 z dworca głównego i pozostałe z Wrocław Nadodrze. Ta linia została reaktywowana po 17-letniej przerwie w transporcie pasażerskim na trasie Wrocław Sołtysowice – Jelcz Miłoszyce, po wcześniejszym remoncie za około milion złotych. Jest to przykład pilotażowego programu przed planowaną modernizacją linii do Jelcza Miłoszyc, która miała się zakończyć w roku 2020.
W grudniu wprowadzono nowy rozkład jazdy, w efekcie którego liczba połączeń aglomeracyjnych wzrosła o 28, co daje 394 połączenia aglomeracyjne dziennie. Na czterech liniach, takich jak do Jelcza, Oławy, Strzelina i Jaworzyny, dodano po dwie pary pociągów, a na pozostałych liniach po jednej. Ruch między głównymi dworcami oraz Sołtysowicami wzrósł do 50 połączeń dziennie oraz zapowiedziano nowe połączenia aglomeracyjne do Bielawy i Milicza na rok 2018.
2018
W listopadzie podpisano umowę na remont linii kolejowej pomiędzy stacjami Wrocław Sołtysowice a Jelcz Laskowice, co jest częścią planów Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej. W tym czasie 2,5 miliona pasażerów korzystało z kolei jako środka transportowego w Wrocławiu.
2019
25 marca wprowadzono połączenie kolejowe pomiędzy Oleśnica Rataje a Krotoszynem, które obsługiwało 9 par pociągów dziennie z Kolejami Dolnośląskimi. Natomiast 9 czerwca uruchomiono linię kolejową do Lubina z Legnicą, którą obsługiwały 12 par pociągów dziennie. W czerwcu spisano umowę na rewitalizację połączenia kolejowego Wrocław-Świdnica przez Sobótkę, której wartość wynosiła około 200 milionów złotych. Równocześnie zostanie poddanych renowacji 14 przystanków kolejowych. Kolej w Wrocławiu zyskała także 4 miliony pasażerów mieszkańców, co wiązało się z obowiązkiem uiszczenia opłaty w wysokości 18 milionów zł z tytułu korzystania z kolei na podstawie karty Urban Card. 15 grudnia przedłużono linię z Legnicy do Lubina aż do Rudnej Gwizdanów i Głogowa, a nowy rozkład jazdy wprowadził również przystanek Mokronos Górny na trasie Wrocław – Jaworzyna Śląska, którego budowa kosztowała ponad 3 miliony złotych.
Jednocześnie w związku z budową tramwaju na Nowy Dwór i poważnymi utrudnieniami komunikacyjnymi, władze miejskie postulowały o uruchomienie szybkiej kolei miejskiej na trasie Wrocław Główny – Wrocław Leśnica.
2020
Od marca 2020 roku zwiększono ruch pociągów na aglomeracyjnej trasie Kąty Wrocławskie – Wrocław Główny do 32 par dziennie, dzięki dofinansowaniu ze strony gminy Kąty Wrocławskie. 15 marca uruchomiono nowy peron szósty na wrocławskim dworcu głównym, przeznaczony głównie do obsługi pociągów aglomeracyjnych.
2021
W plebiscycie Gazety Wyborczej „Supermiasta i Superregiony 2040” na kierunki rozwoju regionów Dolnego Śląska, rozwój kolei zyskał pierwsze miejsce, zaś budowa Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej znalazła się na drugim miejscu, ustępując jedynie rozwojowi sieci tramwajowej. 1 lipca zawieszono wspólny bilet dla podróżujących koleją oraz innymi środkami transportu miejskiego na terenie Wrocławia. Z kolei 1 września wprowadzono nowy bilet imienny „Nasz Wrocław Kolej”, umożliwiający korzystanie z komunikacji miejskiej za 1 zł miesięcznie (50 groszy za bilet ulgowy) dla osób posiadających wykupiony miesięczny bilet trasowany. Następnie, w nowym rozkładzie jazdy, uruchomiono połączenie ze stacji Wrocław Główny do Jelcza Laskowic przez Wrocław Wojnów. Wprowadzono nowe przystanki: Wrocław Szczepin, Wrocław Popiele, Wrocław Strachocin oraz Wrocław Wojnów Wschodni. Na początku uruchomiono 7 par pociągów dziennie, a ich częściowe finansowanie przejęły gminy. Od tego momentu zmieniono także nieoficjalnie nazwę na Dolnośląskie Koleje Aglomeracyjne.
2022
W dniu 12 czerwca 2022 roku, po 22 latach, ponownie otwarto linię kolejową z Wrocławia Głównego do Świdnicy Miasto przez Sobótkę, co zakończyło proces odnowienia ostatniego nieczynnego elementu kolei aglomeracyjnych w obrębie Wrocławia.
2023
13 marca 2023 roku, po 30 latach, obchodził swoją symboliczną rewitalizację dworzec Świebodzki, kiedy to pierwszy pociąg wykonał przejazd na tej trasie. 16 października PKP PLK ogłosiły przetarg na zaprojektowanie towarowej obwodnicy Wrocławia, która miała uwzględnić również potrzeby kolei aglomeracyjnej, wykorzystując nowo dobudowany czwarty tor. W projekcie zaplanowano przystanki na ul. Grabiszyńskiej, przy Alei Hallera, przy pętli tramwajowej na Krzykach, na Gaju przy Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym oraz na Jagodnie.
10 grudnia oddano do użytku nowy przystanek kolejowy w Mirkowie, zrealizowany w ramach rządowego programu budowy lub modernizacji przystanków na lata 2021–2025. Wraz z grudniowym rozkładem, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego wprowadził nową numerację linii kolejowych na Dolnym Śląsku, a także zunifikował numery linii obsługiwanych przez wszystkich przewoźników.
2024
27 czerwca 2024 roku, marszałek województwa dolnośląskiego ogłosił, że z dniem 1 sierpnia powróci wspólny bilet miejski. Posiadacze Urbancard oraz biletów całodniowych uzyskają bezpłatny dostęp do kolei na obszarze Wrocławia oraz ze stacji Iwiny. Oczekuje się, że miasto Wrocław pokryje koszty w wysokości 15 milionów zł w 2024 roku, a w 2025 roku suma wzrośnie do 33-36 milionów złotych.
Uwarunkowania wrocławskiej kolei aglomeracyjnej
Wrocławska kolej aglomeracyjna jest systemem transportowym, który w dużej mierze zależy od szerokiego spektrum uwarunkowań. W skład tych uwarunkowań wchodzą aspekty o zasięgu lokalnym i centralnym. W przypadku uwarunkowań centralnych kluczowym elementem jest finansowanie rozwoju infrastruktury na liniach ponadregionalnych oraz efektywne zarządzanie tymi środkami. Natomiast aspekty lokalne to zależność od funduszy unijnych, sytuacja finansowa samorządów, synergia między podmiotami gospodarczymi oraz różne warunki techniczne, przestrzenne i społeczne.
Przestrzenne
Na Dolnym Śląsku oraz w Wrocławiu wiele miejscowości rozwijało się w sposób niezależny od sieci kolejowej. Taki brak powiązań powoduje, że korzystanie z transportu kolejowego, zwłaszcza w kontekście ruchu lokalnego, bywa utrudnione, a niekiedy wręcz niemożliwe. Wrocław potrzebuje budowy licznych przystanków kolejowych, gdyż nie obsługuje linii średnicowej, a stacje są oddalone od centralnych osiedli. Oto kilka przykładów: dworzec Wrocław Główny znajduje się na południu miasta, Wrocław Nadodrze na północy, Wrocław Mikołajów na zachodzie, a na wschodzie jedynie stacja Wrocław Sołtysowice – Wrocław Wojnów, która przez 17 lat była nieużywana w ruchu pasażerskim. Mimo posiadania 23 stacji i przystanków w 2017 roku, ich usytuowanie dotyczy głównie przedmieść, przez co Wrocław nie ma efektywnego, spójnego modelu transportowego, a lokalne linie kolejowe i autobusy są ze sobą niezsynchronizowane.
Techniczne
Wrocławski węzeł kolejowy charakteryzuje się dużą gęstością połączeń i obszarowością. Ogólnopolska oraz lokalna sieć kolejowa obejmuje około 75 km tras w obrębie Wrocławia, co umożliwia wyjazdy w 11 kierunkach, czyniąc go jednym z najlepiej rozwiniętych w kraju. Jednak przez lata, stan wrocławskich kolei uległ degradacji, gdzie wiele odcinków zostało zamkniętych po 1989 roku, w tym linia do Świdnicy przez Sobótkę oraz do Jelcza-Laskowic. Dopiero lata 2012 i późniejsze przyniosły znaczące remonty. Mimo tego nie zauważono znacznej poprawy w prędkości pociągów czy wydolności węzła. Dodatkowym czynnikiem rozwijającym przyspieszenie rozwoju kolei są problemy z estakadą, która łączy główny dworzec z posterunkiem odgałęźnym Grabiszyn. W skali całej aglomeracji stan infrastruktury jest niewystarczający, a mimo lepszej sytuacji taborowej w 2017 roku, nadal odczuwany był brak odpowiednich pojazdów. Warto zaznaczyć, że w tym roku na torach województwa dolnośląskiego kursowało rekordowe liczba pociągów, osiągając około 300 kursów dziennie z Wrocławia Głównego.
Społeczne
Ruch samochodowy we Wrocławiu jest intensywny; na tysiąc mieszkańców przypada około 560 aut. Jednak liczba osób zależnych od transportu publicznego jest obecnie mniejsza, co związane jest z starzejącym się społeczeństwem i rosnącą liczbą osób starszych posiadających prawo jazdy i samochód. Z drugiej strony, infrastruktura drogowa Wrocławia, szczególnie w centrum, jest przeciążona, co prowadzi do powstawania zatorów komunikacyjnych. Te okoliczności skłaniają do wykorzystywania kolei jako alternatywnego środka transportu, z niezależnością od korków. Ważnym zjawiskiem jest również suburbanizacja, gdzie mieszkańcy przenoszą się na przedmieścia, jak na przykład Pęgów, Mokronos Górny czy Ramiszów. Napotykają oni liczne trudności w dotarciu do miasta w godzinach szczytu. To, w połączeniu z rosnącą liczbą pasażerów wykorzystywujących transport kolejowy, sprawia, że wzrost o 57 proc. w ciągu czterech lat staje się nie tylko zauważalny, ale i istotny.
Polityczne
Wrocławska kolej aglomeracyjna obsługiwana jest przez dwa kluczowe podmioty: Koleje Dolnośląskie, stanowiące spółkę samorządu wojewódzkiego, oraz Polregio (dawniej Przewozy Regionalne), która realizuje trasy do Oławy, Strzelina, Oleśnicy, Wołowa oraz częściowo do Żmigrodu. Relacje między marszałkiem a PolRegio bywają napięte, szczególnie w aspekcie finansowania przewozów w obszarze aglomeracji. W roku 2017 marszałek miał do dyspozycji 47 pociągów.
Organizacyjne
Sytuacja w Polsce charakteryzuje się dużą różnorodnością podmiotów odpowiedzialnych za przewozy pasażerskie, które często nie współpracują ze sobą i konkurują. Brakuje także wspólnej organizacji zamawiającej przewozy, jak ma to miejsce w Niemczech. Inicjatywy w tym zakresie są w fazie prób, przy czym początkiem była współpraca 28 samorządów z 26 października 2011 roku, której celem jest integracja funkcjonalna, organizacyjna oraz finansowa transportu publicznego we Wrocławiu i jego aglomeracji.
Finansowe
Funkcjonowanie transportu publicznego wymaga ciągłego wsparcia finansowego z budżetu centralnego, a także samorządowego. Właśnie z tego powodu wiele inwestycji, szczególnie tych dotyczących infrastruktury, nie może być szybko realizowanych z uwagi na brak funduszy. Istotna linia kolejowa, jaką jest Wrocław – Oleśnica, figuruje na liście rezerwowej w centralnym planie inwestycyjnym. W samorządach poziom dofinansowania rzadko przekracza 50 proc. kosztów. Szansą na rozwój kolei aglomeracyjnej stało się dofinansowanie z funduszy unijnych, które umożliwiają samorządom nie tylko przebudowę infrastruktury, ale też modernizację taboru. Zakupy taboru w latach 2016–2017 wyniosły 258 milionów złotych, z czego aż 80% pochodzi z funduszy Regionalnego Programu Operacyjnego.
Infrastruktura
Aglomeracja wrocławska
Aglomeracja wrocławska, będąca monocentrycznym obszarem w województwie dolnośląskim, koncentruje się wokół stolicy regionu, jaką jest Wrocław. W jej okolicach ulokowane są liczne miasta satelickie, w tym Trzebnica, Oleśnica, Jelcz-Laskowice, Siechnice, Oława, Strzelin, Sobótka, Kąty Wrocławskie, Środa Śląska, Brzeg Dolny, Wołów, Oborniki Śląskie oraz Żmigród. Pomimo braku formalnej definicji granic aglomeracji, jej terytorium, wynoszące około 4000 km², zamieszkuje ponad milion osób, co czyni ją jednym z najważniejszych obszarów metropolitalnych w Polsce. W obrębie aglomeracji znajduje się rozwinięta infrastruktura drogowa, w tym autostrady A4 oraz Autostradową Obwodnicę Wrocławia, a także droga szybkiego ruchu S8. Przy tym, sieć linii kolejowych jest kluczowym elementem transportowym regionu.
Wrocław
Wrocław, stanowiący serce aglomeracji, jest miastem o bogatej historii, liczącym ponad pół miliona mieszkańców. Zniszczony w czasie II wojny światowej, zyskał nowy, spójny kształt, który zachwyca zarówno mieszkańców, jak i turystów. Miasto dysponuje rozbudowaną siecią komunikacyjną, obejmującą tramwaje oraz autobusy. W obrębie Wrocławia ulokowane są cztery główne dworce kolejowe: Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Nadodrze oraz Wrocław Świebodzki, który obecnie nie obsługuje ruchu kolejowego, ale jest ujęty w planach modernizacyjnych związanych z programem Kolej Plus. Wrocław nie tylko tętni życiem, ale również stwarza miejsca zatrudnienia oraz edukacji. Z niskim poziomem bezrobocia, wynoszącym zaledwie 3,5 proc., miasto przyciąga mieszkańców innych regionów. Fenomen suburbanizacji wpłynął na dynamikę osiedlania się ludzi w pobliskich miejscowościach, a jednocześnie generuje problem korków, szczególnie w godzinach szczytu, kiedy prędkość na drogach dojazdowych drastycznie spada.
Infrastruktura kolejowa
Wrocławska Kolej Aglomeracyjna funkcjonuje w ramach podziału na dwie strefy. Duża aglomeracja wrocławska, ograniczona stacjami takimi jak Strzelin, Jaworzyna Śląska, Malczyce, Wołów, Żmigród, Oleśnica, Oleśnica Rataje, Jelcz Laskowice, Oława oraz Trzebnica, współtworzy główne połączenia kolejowe regionu. Mała aglomeracja wrocławska z kolei obejmuje obszar administracyjny miasta, ograniczony stacjami: Wrocław Brochów, Wrocław Zachodni, Wrocław Leśnica, Wrocław Pracze, Wrocław Świniary oraz Wrocław Psie Pole.
Linie kolejowe w aglomeracji
Na liniach kolejowych aglomeracji wrocławskiej odbywa się regularny transport osobowy. W 2017 roku dla dużej aglomeracji odnotowano:
| Numer | Trasa | Mała Aglomeracja | Typ Trakcji | Status |
|---|---|---|---|---|
| 132 | Wrocław – Oława | Wrocław Brochów | dwutorowa, zelektryfikowana | wyremontowana |
| 143 | Wrocław – Oleśnica | Wrocław Psie Pole | dwutorowa, zelektryfikowana | do rewitalizacji, lista rezerwowa |
| 271 | Wrocław – Żmigród | Wrocław Świniary | dwutorowa, zelektryfikowana | wyremontowana w 2014 |
| 273 | Wrocław – Wołów | Wrocław Pracze | częściowo jednotorowa, zelektryfikowana | do remontu |
| 274 | Wrocław – Jaworzyna Śląska | Wrocław Zachodni | dwutorowa, zelektryfikowana | wyremontowana |
| 275 | Wrocław – Malczyce | Wrocław Leśnica | dwutorowa, zelektryfikowana | wyremontowana |
| 276 | Wrocław – Strzelin | Iwiny | dwutorowa, zelektryfikowana | zrewitalizowana w 2016 |
| 277 | Wrocław – Jelcz Laskowice | Wrocław Brochów | częściowo jednotorowa, zelektryfikowana | przebudowa mostów i wiaduktów w 2022 |
| 285 | Wrocław – Kobierzyce | Wrocław Partynice | jednotorowa, niezelektryfikowana | zrewitalizowana w 2022 |
| 292 | Wrocław – Jelcz Miłoszyce | Wrocław Wojnów Wschodni | jednotorowa, zelektryfikowana | zrewitalizowana w 2021 |
| 326 | Wrocław – Trzebnica | Wrocław Pawłowice | jednotorowa, niezelektryfikowana | zrewitalizowana w 2009, 2016 |
Łączna długość linii kolejowych wynosiła 369,5 km. Warto zauważyć, że większość z nich to linie dwutorowe oraz zelektryfikowane. Wizytówką regionu stały się jednak również trasy jednotorowe, takie jak Wrocław – Kobierzyce oraz Wrocław Psie Pole – Trzebnica, które są nieuzbrojone w system trakcyjny. Problemy z infrastrukturą dotyczą również linii łączącej Wrocław z Jelcz-Laskowicami oraz krótkich odcinków w rejonie Wrocław Brochów.
Stacje i przystanki Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej
| Lp | Stacje |
|---|---|
| D1 | Wrocław Główny, Wrocław Muchobór, Wrocław Nowy Dwór, Wrocław Żerniki, Wrocław Leśnica, Mrozów, Miękinia, Przedmoście Święte, Środa Śląska, Malczyce |
| D2 | Wrocław Główny, Wrocław Muchobór, Wrocław Kuźniki, Wrocław Stadion, Wrocław Pracze, Brzezinka Średzka, Czerna Mała, Księginice, Brzeg Dolny, Łososiowice, Wołów |
| D3 | Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Popowice, Wrocław Osobowice, Wrocław Różanka, Wrocław Świniary, Szewce, Pęgów, Oborniki Śląskie, Osola, Skokowa, Żmigród |
| D4 | Wrocław Główny, Wrocław Wojszyce, Wrocław Partynice, Bielany Wrocławskie, Domasław, Kobierzyce, Wierzbice Wrocławskie, Pustków Żurawski, Rogów Sobócki, Sobótka, Sobótka, Zachodnia, Szczepanów, Marcinowice Świdnickie, Pszenno, Świdnica Przedmieście, Świdnica Miasto |
| D5 | Wrocław Główny, Wrocław Brochów, Święta Katarzyna, Zębice Wrocławskie, Lizawice, Oława |
| D6 | Wrocław Główny, Wrocław Grabiszyn, Wrocław Zachodni, Mokronos Górny, Smolec, Sadowice Wrocławskie, Kąty Wrocławskie, Mietków, Imbramowice, Żarów, Jaworzyna Śląska |
| D7 | Wrocław Główny, Wrocław Brochów, Siechnice, Zakrzów Kotowice, Czernica Wrocławska, Jelcz-Miłoszyce, Jelcz-Laskowice |
| D70 | Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Szczepin, Wrocław Nadodrze, Wrocław Sołtysowice, Wrocław Kowale, Wrocław Popiele, Wrocław Swojczyce, Wrocław Strachocin, Wrocław Wojnów, Wrocław Wojnów Wschodni, Dobrzykowice Wrocławskie, Nadolice Małe, Nadolice Wielkie, Chrząstawa Mała, Jelcz Miłoszyce, Jelcz Laskowice |
| D8 | Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Szczepin, Wrocław Nadodrze, Wrocław Sołtysowice, Wrocław Psie Pole, Wrocław Zakrzów, Wrocław Pawłowice, Ramiszów, Pasikurowice, Siedlec Trzebnicki, Pierwoszów-Miłocin, Brochocin Trzebnicki, Trzebnica |
| D80 | Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Szczepin, Wrocław Nadodrze, Wrocław Sołtysowice, Wrocław Psie Pole, Mirków, Długołęka, Borowa Oleśnicka, Oleśnica |
| D9 | Wrocław Główny, Iwiny, Smardzów Wrocławski, Żórawina, Węgry, Boreczek, Warkocz, Strzelin |
Obsługa ruchu pasażerskiego
Przewozy pasażerskie w obrębie aglomeracji wrocławskiej są realizowane przez różne podmioty, w tym Polregio, działające na podstawie Dolnośląskiego Zakładu we Wrocławiu, a także przez Koleje Dolnośląskie, które są spółką marszałka województwa dolnośląskiego. Wspomagane są one również przez Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta Wrocław, wykorzystując system biletu zintegrowanego. Pociągi kursują w dziesięciu kierunkach, zapewniając co najmniej 12 połączeń dziennie w każdy z kierunków. Ponadto, z uwagi na godzinę szczytu, harmonogram kursów jest gęstszy w porannych oraz popołudniowych porach, a na wielu trasach można skorzystać z co najmniej jednego nocnego połączenia, zwykle w okolicach godziny 23:00.
Wrocław odznacza się rosnącą liczbą podróżnych korzystających z kolei, zwłaszcza w obrębie granic administracyjnych miasta. W roku 2019 zanotowano ponad 4 miliony pasażerów, a tendencja wzrostowa sprawia, że miasto decyduje się na wzrost dofinansowania do realizacji przewozów. W tym roku wydało na ten cel przeszło 18 milionów złotych. Wśród stacji w aglomeracji we Wrocławiu zauważalne jest dominujące miejsce trzech dworców, które zajmują trzy z czterech najbardziej uczęszczanych punktów.
Warto podkreślić, że jedną z bardziej skomplikowanych tras jest linia Wrocław – Trzebnica. Problematyczność tej trasy wynika głównie z jej braku zelektryfikowania oraz jednotorowości.
Częstotliwość połączeń w aglomeracji wrocławskiej
Stan na 2022 rok pokazuje, że liczba dziennych kursów pociągów wyjeżdżających z Wrocławia Głównego jest imponująca, zwłaszcza w porównaniu do danych z roku 2001. Wrocław Nadodrze jest również aktywną stacją, dzięki kursom prowadzącym przez północne trasy do Jelcza.
| Lp | Numer tabeli rozkładu jazdy | Trasa | Ilość kursów w dni robocze | Ilość kursów w porannym szczycie (5:00 – 9:00) | Ilość kursów w popołudniowym szczycie (14:00 – 18:00) |
|---|---|---|---|---|---|
| D1 | 260 | Wrocław – Malczyce | 32 (11) | 6 (3) | 6 (3) |
| D2 | 265 | Wrocław – Wołów | 24 (10) | 5 (3) | 6 (3) |
| D3 | 280 | Wrocław – Żmigród | 21 (11) | 5 (3) | 6 (3) |
| D4 | 223 | Wrocław – Świdnica Miasto | 11 (4) (do 30 czerwca 2000) | 3 (1) | 3 (1) |
| D5 | 220 | Wrocław – Oława | 27 (9) | 6 (2) | 6 (2) |
| D6 | 240 | Wrocław – Kąty Wrocławskie – (Jaworzyna Śląska) | 30 (13) | 6 (2) | 8 (4) |
| D7 | 215 | Wrocław – Jelcz-Laskowice | 17 (9) | 5 (3) | 6 (2) |
| D70DKA 1 | 205 | Wrocław – Jelcz Miłoszyce | 15 (2) | 3 (0) | 3 (1) |
| D8 | 204 | Wrocław – Trzebnica | 16 (0) | 4 (0) | 4 (0) |
| D80 | 200 | Wrocław – Oleśnica | 20 (12) | 7 (3) | 7 (4) |
| D9 | 230 | Wrocław – Strzelin | 16 (8) | 5 (2) | 6 (3) |
Ruch dobowy na stacjach wrocławskiej kolei aglomeracyjnej
Poniższa tabela ukazuje, jak wiele osób korzysta z pociągów w ramach komunikacji aglomeracyjnej. Koncentracja na stacjach o dużej wymianie pasażerów została przedstawiona na przykładzie danych z lat 2018 i 2022. Pełne wyniki ilustrują wzrost zainteresowania koleją w regionie, co jest pozytywnym sygnałem dla dalszego rozwoju transportu w aglomeracji.
| Lp. | Nazwa stacji | Rok 2018 (pasażerowie) | Rok 2022 (pasażerowie) |
|---|---|---|---|
| 1 | Wrocław Główny | 58000 | 72300 |
| 2 | Wrocław Mikołajów | 3000 | 4200 |
| 3 | Oborniki Śląskie | 2700 | 2400 |
| 4 | Żmigród | 2100 | 2100 |
| 5 | Strzelin | 2000 | 2300 |
| _ | Oława | 2000 | 2900 |
| 7 | Wrocław Leśnica | 1900 | 1200 |
| _ | Brzeg Dolny | 1900 | 2000 |
| 9 | Jelcz-Laskowice | 1700 | 1600 |
| _ | Oleśnica | 1700 | 3100 |
| 11 | Wołów | 1600 | 1800 |
| 12 | Wrocław Świniary | 1300 | 100-149 |
| 13 | Trzebnica | 1200 | 1300 |
| _ | Wrocław Brochów | 1200 | 500-699 |
| 15 | Kąty Wrocławskie | 1100 | 1900 |
W większych ośrodkach aglomeracji w 2017 roku odnotowano, że miasta takie jak Środa Śląska, Malczyce, Siechnice, czy Twardogóra również przyczyniły się do wzrostu liczby pasażerów, co dowodzi znaczenia kolei w codziennym transporcie mieszkańców regionu.
Linie Dolnośląskich Kolei Aglomeracyjnych
DKA 1
Linia DKA1, znana także jako linia kolejowa nr 292, stanowi pierwszą z tras, która została uruchomiona w ramach Dolnośląskich Kolei Aglomeracyjnych. Jej otwarcie miało miejsce 12 grudnia 2021 roku, a jej numeracja została dostosowana do systemu Kolei Dolnośląskich, przyjmując oznaczenie D70.
Początkowe plany przewidywały uruchomienie linii w wrześniu 2022 roku, co miało miejsce z przyczyn związanych z brakiem odpowiedniego taboru kolejowego. Mieszkańcy Wojnów, Swojczyc oraz Strachocina, wyrażając swoje niezadowolenie, zorganizowali protesty na stacji kolejowej we Wrocławiu. W odpowiedzi na ich postulaty, decyzja o przyspieszeniu otwarcia linii w ograniczonym zakresie zapadła na grudzień 2021.
W dniu inauguracji, trasa obsługiwana była przez 7 par pociągów Kolei Dolnośląskich w skali doby. 3 października 2022 roku, oferta przewozowa została znacznie zwiększona do 15 par pociągów dziennie. Linia ta jest przeważająco obsługiwana przez Koleje Dolnośląskie, a od sierpnia 2022 roku, na trasie kursują nowoczesne składy klasy Elf 2.
Oceń: Dolnośląskie Koleje Aglomeracyjne