Nowy Ratusz we Wrocławiu

---

Historia

Przyczyny budowy Nowego Ratusza

W drugiej połowie XIX wieku, dynamiczny rozwój Wrocławia spowodował rosnące zapotrzebowanie na nowoczesne biura dla miejskiej administracji. Stary Ratusz okazał się niewystarczający, nie tylko z powodu niewielkiej powierzchni, ale także z uwagi na chaotyczny podział pomieszczeń, które nie odpowiadały standardom potrzebnym do efektywnego zarządzania. Dodatkowo, budynek wymagał pilnych prac remontowych, a archiwum miejskie potrzebowało więcej przestrzeni. W tym czasie, rada miejska zmuszona była do podejmowania obrad w różnych tymczasowych siedzibach, takich jak Gimnazjum św. Marii Magdaleny od 1808 roku, kamienica miasta Berlin przy ul. Świdnickiej od 1817 roku i Gimnazjum św. Elżbiety od 1840 roku.

Projekty

Poszukiwania nowego miejsca dla magistratu skoncentrowały się od 1857 roku na zachodniej stronie bloku śródrynkowego (tretu), tuż obok starego Ratusza. W tej okolicy znajdował się wówczas Dom Płócienników (znany również jako Dom Płótna, niem. Leinwandhaus), który niegdyś był istotnym budynkiem handlowym, lecz po zniesieniu przywilejów handlowych stracił na znaczeniu. Budynek o renesansowych i późnogotyckich cechach architektonicznych z początku nowożytności nie spełniał wymagań, jednak na początku rozważano jedynie dodanie czwartej kondygnacji z salą rady miejskiej. Z projektem tym, opracowanym przez miejskiego radcę budowlanego Juliusza von Roux, się nie udało, ponieważ inspekcja stanu technicznego wykazała jego zły stan. Mimo to, działka Domu Płócienników wydawała się optymalnym miejscem do budowy, szczególnie że przed budynkiem był dużych rozmiarów plac, łączący go z zamkiem królów pruskich. Podjęto decyzję o rozbiórce Domu Płócienników, dla którego zlecono nowy projekt, odpowiadający nowoczesnym potrzebom ratusza. Wykonaniem projektu zajął się wybitny berliński architekt Friedrich August Stüler, który już wcześniej pracował nad rozbudową wrocławskiego zamku królewskiego. Jego pierwszy wstępny projekt, powstały w październiku 1858 roku, łączył style neogotycki oraz neorenesansowy, z przewagą tego drugiego.

Architekt inspirował się stylem budynku, który miał zostać zniszczony, ale dodał mu bardziej monumentalne formy. W południowo-zachodnim narożniku tretu, Stüler przewidział salę rady miejskiej na trzeciej kondygnacji. W międzyczasie, działka została powiększona przez zakup Urzędu Chmielnego (Dom Chmielarzy, niem. Hopfenamtshaus) oraz przylegającej kamienicy. Zmodyfikowany projekt pod koniec 1859 roku skupił się na późnogotyckich formach. Nowy budynek miał realizować kilka różnych funkcji: gastronomiczną w piwnicach (analogicznie do Piwnicy Świdnickiej w starym Ratuszu), handlową na parterze oraz administracyjną na wyższych piętrach, które miały obejmować bibliotekę i archiwum oraz biura i salę rady.

Realizacja Nowego Ratusza

Dom Płócienników został zamknięty 24 czerwca 1859 roku, a 26 listopada rozpoczęto jego rozbiórkę, która zakończyła się w ciągu nadchodzącej zimy. Przed burzeniem dokonano precyzyjnej inwentaryzacji budynku. Fotograf C. G. Werner uwiecznił kilka istotnych etapów, a część cennych elementów architektonicznych zachowano do późniejszego ponownego wykorzystania. W lutym 1860 roku ukończono projekt wykonawczy Nowego Ratusza, a prace budowlane rozpoczęły się wkrótce po tym. Już dwa lata później południowa część gmachu była gotowa do użytku, a 13 lipca 1862 roku otwarto ją dla mieszkańców. Północną część wykonano ostatecznie 31 maja 1864 roku. Długotrwałość budowy spowodowana była decyzją o wykupieniu dodatkowej kamienicy, co pozwoliło na wydłużenie gmachu. Niestety, nie udało się wykupić ostatniej narożnej kamienicy, która dzisiaj wyróżnia się na tle Nowego Ratusza.

Późniejsze przebudowy

Wnętrza nowego gmachu były poddawane licznych adaptacjom w XIX i XX wieku. W latach 1889–1894, na podstawie projektu Richarda Plüddemanna wspólnie z Karlem Klimma i J. Nathansonem, wnętrza przeszły poważną transformację. Wcześniej jednoprzestrzenne wnętrze pierwszego piętra, podzielono ściankami na biura, a archiwum przeniesiono do nowej Biblioteki Uniwersyteckiej. Zrealizowano również podwyższenie i połączenie z Nowym Ratuszem sąsiadującej kamienicy, gdzie umieszczono widownię sali rady miejskiej. Jednak plany związane z rewizją układu elewacji zostały porzucone. Jeszcze w latach 20. XX wieku, architekt Max Berg sugerował wyburzenie gmachu oraz pozostałych budynków bloku śródrynkowego, poza starym Ratuszem, aby w ich miejscu wznieść nowoczesny wieżowiec dla administracji miasta. W końcu na początku lat 90. XX wieku przeprowadzono gruntowną restaurację budynku, której rezultatem była przywrócenie funkcji gastronomicznej w piwnicy, a przed zachodnią elewacją wybudowano nowoczesną, szklaną fontannę według projektu Alojzego Gryta, oraz zainstalowano cztery masztów flagowych.

Architektura

Nowy Ratusz we Wrocławiu to imponująca konstrukcja, która zachwyca swoją architekturą. Jest to trójkondygnacyjny, podpiwniczony budynek, zakończony dwuspadowym dachem i utrzymany w stylu historyzmu. Został stworzony z murowanej cegły, a jego fasada zdobiona jest detalami wykonanymi z piaskowca i granitu. Na dachu pojawia się ceramiczne pokrycie, które dodaje całości elegancji. Długość całej budowli wynosi 76 m, a wysokość do gzymsu to 16,60 m, natomiast w najwyższym punkcie osiąga on 19,30 m.

Wnętrze ratusza wyróżnia się długim skrzydłem usytuowanym w kierunku północ-południe, połączonym z wyższą częścią narożną, której kalenica zwrócona jest na wschód-zachód. Pod budynkiem prowadzą trzy bramy przejazdowe, które przecinają pobliskie ulice: Sukiennice, Przejście Garncarskie oraz Żelaźnicze. Szczególną uwagę zwraca przejazd w Sukiennicach, który urzeka wytworną architekturą – jest to trójnawowa przestrzeń, w której sklepienia opierają się na granitowych kolumnach. Główne wejście do ratusza znajduje się w północnej ścianie tego przejazdu.

Nad przejazdem oraz na jednoosiowej elewacji, która rozciąga się wzdłuż ulicy Sukiennice, umieszczono spolia z Domu Płócienników, co podkreśla historyczny kontekst budowli. Parter budynku oddzielony jest od wyższych kondygnacji gzymsem, co nadaje mu elegancki akcent. Okna w budowli są łukowe, a okna w piwnicy są doświetlane za pomocą studzienek oświetleniowych. Piętra ratusza charakteryzują się trójdzielnymi, bogato zdobionymi oknami, a ich forma nawiązuje do późnogotyckich ościeży w Domu Płócienników.

W najwyższej części narożnej budynku uwagę przyciągają wysokie okna sali rajców, które są umieszczone w czteroosiowej i pięcioosiowej partii, z zachodnim szczytem schodkowym ozdobionym allegorią handlu. Południowa strona ratusza została urozmaicona przez dwa jednoosiowe szczyty, a całość dopełniają trzy małe szczyciki oraz jeden większy, dwuosiowy, które akcentują gzyms dachowy długiego skrzydła zachodniego.

Komunikacja wewnętrzna w budynku zrealizowana została przez cztery klatki schodowe: wyszukaną klatkę paradną o czterobiegowej konstrukcji, a także dwie z zabiegowymi schodami oraz jedną z krętymi schodami.

---

Oceń: Nowy Ratusz we Wrocławiu

---