Biurowiec Hansa Poelziga we Wrocławiu

---

Historia i architektura budynku

W wyniku regulacji ulic Ofiar Oświęcimskich oraz Łaciarskiej w 1908 roku doszło do wyburzenia kamienic przy ulicy Łaciarskiej 2/3, co stworzyło okazję do budowy nowego obiektu. Proces wznoszenia budynku, który zaprojektowano w kształcie litery „U”, miał miejsce w latach 1912-1913. Był on realizowany przez wrocławską firmę Lolat Eisenbeton Breslau A. G., a zlecenie pochodziło od spółki Junkernstrasse-Baugesellschaft G.m.b.H. Ogólna powierzchnia parteru wyniosła 1170 m², a sama konstrukcja przypominała prostokąt. Dwa główne skrzydła zostały wzniesione prostopadle do siebie, biegnąc wzdłuż ulic Łaciarskiej i Ofiar Oświęcimskich. W centralnej części pojawił się wymuszony kształt prostokątnego dziedzińca, zamkniętego skrzydłem oficyny.

Pierwotne projekty nowego obiektu zostały zaprezentowane w latach 1909-1911 przez Alvina Wedemanna. Już w październiku 1911 roku Hans Poelzig przedstawił swoją wersję projektu, w której kluczowym elementem były wertykalne podziały, podkreślające wielopiętrowe ramy. Te solidne ramy tworzyły konstrukcję każdego piętra, a Poelzig zaprojektował siedem nakładających się ram żelbetonowych w kształcie odwróconej litery „U”, połączonych z żelbetonowymi stropami. Ramy te były w miarę wysokości kondygnacji poszerzane: na parterze miały 11,75 metra, a na piątej kondygnacji już 12,75 metra. Taki układ umożliwił nadwieszenie wyższych pięter nad ulicą, zwiększając tym samym powierzchnię użytkową budynku.

Brak podpór wewnętrznych sprawił, że przestrzenie poszczególnych pięter mogły być elastycznie dopasowywane do zmieniających się potrzeb handlowych i biurowych. Ostateczną wersję projektu zaakceptowano w 1912 roku, wprowadzając do niej istotne zmiany. Nowa kompozycja akcentowała horyzontalny układ kondygnacji, a ramy zostały cofnięte i w części zamaskowane wysuniętymi gzymsami międzyokiennymi, wzmacnianymi masywnymi żłobkowanymi konsolami. Rytmicznie rozmieszczone ramy były dobrze widoczne zarówno od strony ulicy, jak i dziedzińca.

Pomimo braku ozdób na elewacji, cechą charakterystyczną stał się zaokrąglony narożnik oraz pasy stropów, które sprawiały wrażenie belkowania. Duże witryny sklepowe w parterze oraz trójdzielne okna na wyższych kondygnacjach dopełniały całości. Elewacja od strony dziedzińca została pokryta białą glazurowaną cegłą. Cały budynek na początku miał dach eliptyczny dwupołaciowy, ale obecnie przykryty jest płaskim dachem.

Na parterze budynku przez wiele lat funkcjonowały lokale handlowe, w tym pierwszy w Wrocławiu sklep Elektrolux. Wyższe piętra początkowo miały układ jednoprzestrzenny i podzielone były lekkimi ściankami na potrzeby biurowe. Z biegiem lat, w centralnej części pięter utworzono korytarze, a na ich bokach znajdowały się pomieszczenia biurowe oraz siedziby właścicieli. W trzeciej oraz czwartej kondygnacji mieściła się szkoła kupiecka dla chłopców i dziewcząt. Pionową komunikację zapewniały klatki schodowe, z główną znajdującą się w trzecim przęśle oraz pomocniczą w ostatnim przęśle od ulicy Ofiar Oświęcimskich.

Zgodnie z opinią Krystyny Kirschke, dzięki horyzontalnemu układowi elewacji oraz nowoczesnej ramowej strukturze, budynek stał się przykładem nowoczesnych, wielofunkcyjnych domów handlowych w Europie. W 1938 roku, po nocy kryształowej, został przejęty przez miasto i stał się przestrzenią biurową.

Kino Urania

W narożnej części budynku między 1912 a 1924 rokiem działało kino Urania, które początkowo należało do spółki Schlesische Urania GmbH, mającej na celu organizację projekcji filmowych oraz wykładów edukacyjnych. Pokazy filmowe rozpoczęły się w obiekcie 22 grudnia 1912 roku, a dla publiczności otwarto je 24 grudnia. Przed ekranem znalazła się fontanna, używana w przerwach pomiędzy seansami. Na pierwszym piętrze, od stycznia 1913 roku, usytuowana była sala wykładowa, w której organizowano odczyty i prelekcje z mini prezentacjami filmowymi. Kino funkcjonowało najpierw pod nazwą Shlesische Urania, a po otwarciu sali wykładowej zmieniono nazwę na „Shlesische Urania” (sala wykładowa) oraz „Urania-Kino-Theater” (kinowa sala na parterze).

Choć sala wykładowa została zamknięta w 1913 roku, a sala kinowa w 1914 roku, to 6 lutego 1915 roku kino ponownie otwarto pod dawną nazwą, by od 1916 roku funkcjonować jako „Lichtspielhaus”. Właścicielem był Ernst Riegner. Kino mogło pomieścić 291 widzów i miało ekran o wysokości 7,5 metra. Działało do 1924 roku, a w 1925 roku parter budynku został przekształcony na potrzeby działalności firmy M.Steiner & Sohn AG.

Po 1945 roku

Wojenne działania w 1945 roku miały ograniczony wpływ na strukturę budynku, z wyjątkiem jego ostatniej kondygnacji, która doznała uszkodzeń. Przez wiele lat, aż do 1992 roku, obiekt był w użytkowaniu Biura Projektowo-Badawczego Budownictwa Ogólnego „Miastoprojekt”. W wyniku modernizacji w 1968 roku, budynek przeszedł istotne zmiany, w tym powiększenie o jedno piętro, które wcześniej pełniło funkcję strychu.

Po zakończeniu działań wojennych, od 1992 roku, Bank Zachodni SA rozpoczął tu swoją działalność. W 1995 roku przeprowadzono gruntowny remont oraz przebudowę dostosowaną do potrzeb banku, obejmującą m.in. Obszar Logistyki i Zarządzania Nieruchomościami.

W powojennej historii budynku mieściły się również inne instytucje, takie jak Teatr Pantomimy, który dysponował salami do prób, oraz Klub Studencki „Pałacyk”, który został przeniesiony z ulicy Tadeusza Kościuszki na czas remontu jego głównej siedziby. Dodatkowo, obiekt ten był miejscem, gdzie znajdowała się Prokuratura Apelacyjna.

Uwaga

Warto zwrócić uwagę na kilka istotnych informacji związanych z biurowcem Hansa Poelziga we Wrocławiu:

• pisownia nazwy firmy zmieniła się w 1957 roku z Elektrolux na Electrolux,
• w 1916 roku kierownictwo kina sprawował Georg Rienger, a po zakończeniu I wojny światowej kino przeszło w ręce spółki Gotthilf & Baron,
• firma M.Steiner & Sohn AG specjalizowała się w produkcji oraz sprzedaży łóżek, mebli z drewna i metalu, a także pościeli tekstylnej i akcesoriów łóżkowych, jednako zajmowała się handlem artykułami wyposażenia sypialni oraz innymi elementami wystroju wnętrz.

---

Oceń: Biurowiec Hansa Poelziga we Wrocławiu

---