Zieleniec przy ulicy Przestrzennej we Wrocławiu

---

Położenie i otoczenie

„Zieleniec położony przy ulicy Przestrzennej jest częścią terenu, który kiedyś nosił nazwę Goetheplatz, a obecnie znajduje się na osiedlu Huby, w dawnym rejonie Krzyków we Wrocławiu. Wokół tego obszaru biegną następujące drogi:

• z południowej strony ulica Przestrzenna,
• z wschodu ulica Gajowa,
• z zachodu ulica Tomaszowska,
• oraz łącznik między ulicą Gajową i Tomaszowską, przypisany do Gajowej jako droga wewnętrzna, od północy.

Obszar, na którym znajdował się dawny plac, otoczony jest zabudową osiedla Huby, co tworzy spójną architektonicznie pierzeję przyuliczną. Budynki składają się z różnych obiektów, w tym zachowanych kamienic oraz późniejszych osiedli mieszkaniowych, wznoszonych jako uzupełnienie istniejącej struktury, w tym budynków plombowych.

Zabudowa w tym rejonie przeważa w formie śródmiejskiej, z funkcją głównie mieszkalną. Większość budynków w okolicy charakteryzuje się wysokością od czterech do sześciu kondygnacji. Wyjątek stanowi północna strona dawnego Goetheplatz, gdzie za łącznikiem ulicy Gajowej i Tomaszowskiej znajduje się blok mieszkalny z trzema klatkami schodowymi. Adresy tych lokali przypisane są do ulicy Przestrzennej i to numery 32, 34 oraz 36, z imponującą liczbą dwunastu kondygnacji.

Historia

Obszar, na którym zlokalizowany jest Zieleniec przy ulicy Przestrzennej, to teren osiedla Huby, który został włączony w granice Wrocławia w 1868 roku. Wraz z rozwojem osiedla, na skutek wytyczania odcinka ulicy Wielkiej (obecnie Przestrzennej) pomiędzy ulicami Borowską a Hubską, w tym rejonie powstał również plac Goetheplatz oraz inne ulice w okolicy. W początkowym dwudziestoleciu XX wieku, zabudowa tego obszaru zyskała charakter wielkomiejski, a kamienice czynszowe zaczęły tworzyć pierzeję.

Pod koniec II wojny światowej, w czasie oblężenia Wrocławia w 1945 roku, w rejonie Huby miały miejsce zacięte walki. Front dotarł do ulicy Przestrzennej (Goethego) około 25–26 marca 1945 roku, co skutkowało intensywnymi starciami o poszczególne budynki. W wyniku tych brutalnych działań, znaczna część zabudowy została zniszczona. Z niektórych publikacji wynika, że wiele zniszczeń w tym obszarze było efektem podpaleń przeprowadzonych przez żołnierzy Armii Radzieckiej po zdobyciu terenu.

Odbudowa oraz wznoszenie nowych budynków rozpoczęło się w latach 50. XX wieku i trwało w następnej dekadzie. Niektóre z istniejących kamienic, które nadawały się do użytku, zostały przywrócone do stanu pozwalającego na eksploatację. W ramach budowy nowego osiedla Huby wznoszone były nie tylko typowe wolnostojące bloki, ale także budynki w zabudowie plombowej.

Skwer w obrębie placu został utworzony w 1914 roku, by służyć mieszkańcom tego osiedla. W tym okresie okoliczna zabudowa była głównie złożona z kamienic czynszowych, co sprawiało, że rejon ten był mocno zaludniony. Utworzony teren zieleni wśród mieszkalnej przestrzeni pełnił wiele funkcji: sanitarne, kompozycyjne, komunikacyjne oraz wypoczynkowe, a jego lokalizacja bezpośrednio przy domach sprzyjała odpoczynkowi.

Po 1921 roku w skwerze zainstalowano fontannę, która wzbogaciła jego estetykę. Do 1992 roku w południowo-wschodnim narożniku skweru, w miejscu gdzie ulica Gajowa krzyżuje się z ulicą Przestrzenną, znajdował się miejski szalet, dodający funkcjonalności temu miejscu.

Zieleń i mała architektura

W otoczeniu skwerów w Wrocławiu, na ulicy Przestrzennej, znajduje się ciekawa przestrzeń zielona, stworzone z myślą o relaksie i wypoczynku. Teren został zaprojektowany w prostokątnym kształcie, wydłużonym w kierunku wschód-zachód. Całość jest otoczona stylowym żywopłotem, a także szpalerami drzew, które nadają przestrzeni wyjątkowy charakter.

W obrębie tego obszaru znajdują się dwa ogrody, które różnią się od siebie koncepcją i funkcją. Pierwszy z nich to plac zabaw, który ma formę pięcioboku i zawiera fontannę, umiejscowiony w zachodniej części skweru. Drugie wnętrze, zlokalizowane po stronie południowo-wschodniej, to okrągły plac z ławkami, który zaprasza do wypoczynku. W późniejszym czasie, pierwotny układ został zmieniony, a przestrzeń zyskała nowy kształt z centralnym placem wokół zachowanego basenu fontanny.

Obszar zieleni charakteryzuje się różnorodnością drzewostanu, gdzie dominują kasztanowce. Wśród nasadzeń można dostrzec fragmenty rzędowego układu kasztanowca pospolitego (Aesculus hippocastanum), którego obwód zmierzony wokół wynosi około 150 cm. Po zachodniej stronie skweru rośnie pojedynczy okaz jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior), który jest gatunkiem rodzimym tej okolicy. Całość ogrodu otoczona jest żywopłotem ukształtowanym z ligustru. Obecnie, w celu podkreślenia wejść do skweru, dodano nowe nasadzenia kasztanowców pospolitych.

Na terenie skweru zachowała się również stara, działająca fontanna, umieszczona na szerokim, dwustopniowym cokole o wielokątnym kształcie. Jej forma przypomina odwrócony stożek, z której woda swobodnie spływa. Misa, w której skrapla się woda, stworzona jest z granitu i wspiera ją niewysoka kolumna. Woda spływająca do zbiornika umieszczonego na cokole tworzy piękny widok w centralnej części skweru. Powierzchnia skweru wynosi 2 890 m², co czyni go idealnym miejscem do odpoczynku i relaksu dla mieszkańców okolicy.

Ochrona

Ochrona historycznego układu urbanistycznego Huby i Glinianki we Wrocławiu jest istotnym elementem gminnej ewidencji zabytków. Ten układ, który pochodzi z lat 60. XIX wieku oraz z XX wieku, był kształtowany do 1945 roku. Jego stan zachowania oceniany jest na dobry, co podkreśla jego znaczenie i wartość kulturową.

W obrębie ochrony znajduje się również skwer miejski, położony pomiędzy ulicami Gajową a Tomaszowską, oznaczony jako działka nr 11, AM-28 w obrębie Południe. Ten skwer został założony na początku XX wieku, dokładnie w 1914 roku, i również wpisany został do gminnej ewidencji zabytków, przyznając mu specjalny status ochronny.

Ważnym aspektem są też budynki, które współtworzą pierzeję otaczającą obszar dawnego placu. Stanowią one część historycznego kontekstu urbanistycznego i również podlegają ochronie. Poniżej przedstawiono szczegóły dotyczące tych obiektów:

Obiekt i lokalizacja	Data budowy i typ ochrony	Obraz
strona południowa
Kamienica ul. Tomaszowska 19	1908 r. typ ochrony: inny	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z częściowo usługowym parterem ul. Gajowa 47-47a	1908 r., projekt P. Scholz (1908-1909) typ ochrony: rejestr zabytków, pod nr A/5998 z dnia 16.03.2016 r.	_
Kamienica, obecnie budynek mieszkalny z usługowym parterem ul. Gajowa 70	około 1910 r. typ ochrony: inny	_
strona północna
Kamienica ul. Tomaszowska 14	około 1910 r. typ ochrony: inny	_

---

Oceń: Zieleniec przy ulicy Przestrzennej we Wrocławiu

---