Stanisław Thiel

---

Młodość

Stanisław Thiel przyszedł na świat 20 października 1881 roku w Wrocławiu. Jego rodzinę tworzyli Kazimierz (1834–1913), radca sądowy oraz ziemianin, a także Józefa z Frezerów h. Alabanda (1843–1905). Wrocław był miejscem, w którym Thiel ukończył gimnazjum. Po zakończeniu nauki, od 1 kwietnia 1901 do 31 marca 1902, odbył jednoletnią służbę wojskową w 6 pułku artylerii polowej armii niemieckiej.

W jego dalszej karierze wojskowej, po odbyciu dwóch ćwiczeń wojskowych w latach 1903 oraz 1905, uzyskał kwalifikacje oficera rezerwy. Po zakończeniu służby militarnej, Thiel objął majątek rodzinny w Doruchowie, znajdującym się w powiecie ostrzeszowskim. Następnie, od 1 kwietnia 1902 do 30 września 1903, uczestniczył w praktyce rolniczej, początkowo na Śląsku, a później na Pomorzu.

1 października 1903 roku rozpoczął studia na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Wrocławskiego, które kontynuował do 31 marca 1906, zaliczając w trakcie swojej edukacji pięć semestrów.

Udział w I wojnie światowej i powstaniu wielkopolskim

W sierpniu 1914 roku Stanisław Thiel został powołany do armii niemieckiej. Jego służba rozpoczęła się w zap reserve szwadronie taborów w Poznaniu, gdzie przebywał od 4 sierpnia do 11 września. Po tym czasie, do 16 lutego 1915, był częścią oddziału pontonowego. W grudniu 1914 uzyskał awans na stopień podporucznika.

W lutym 1915 objął dowództwo wspomnianego oddziału pontonowego i zaangażował się w walki na froncie. Po 16 lutego 1916 służył w sztabie 119 Dywizji Piechoty. W trakcie swej służby na frontach Francji i Rosji, jego odwaga i umiejętności zostały nagrodzone odznaczeniami: Krzyżem Żelaznym I i II klasy. Wkrótce awansował do stopnia kapitana.

W listopadzie 1918 Thiel otrzymał urlop i powrócił do Doruchowa, gdzie zetknął się z polskim ruchem niepodległościowym. Po wybuchu powstania wielkopolskiego, 6 stycznia 1919, na jednogłośne życzenie Ostrzeszowskiej Rady Ludowej, objął dowództwo localnego odcinka frontu. Następnie został mianowany dowódcą sił na odcinku ostrzeszowsko–kępińskim.

Thiel, nie mając wsparcia z zewnątrz, zorganizował batalion ostrzeszowski, który liczył około 700 żołnierzy. Z jego pomocą stoczył zwycięskie potyczki z niemieckim Grenzschutzem. W dniach 14–15 stycznia 1919 odniósł sukcesy w rejonie Kobylej Góry i Ligoty, kontynuował działania 19 stycznia na linii Parzynów–Rogaszyce oraz 29 stycznia pod Torzeńcem.

Od kwietnia 1919 Thiel pełnił funkcję dowódcy III batalionu 12 pułku Strzelców Wielkopolskich, a od lipca objął dowództwo 11 pułku. Przy wsparciu oddziałów z Ostrowa, 18 lutego stoczył potyczkę w Korzeniu pod Kępnem. Po podpisaniu w zawieszeniu broni, które miało miejsce 16 lutego 1919 w Trewirze, zarówno on, jak i jego batalion kontynuowali walki w rejonie kępińskim, starając się zabezpieczyć linię demarkacyjną.

Na mocy dekretu Naczelnej Rady Ludowej z 13 kwietnia 1919, Thiel został mianowany porucznikiem, a później kapitanem wojsk wielkopolskich. W czerwcu tego roku, NRL przyznała mu stopień kapitana z datą senioralną na 1 marca 1914. W wyniku tego samego dekretu awansował na majora ze starszeństwem od 1 marca 1918. W sierpniu 1919 objął dowództwo 11 pułku Strzelców Wielkopolskich.

Do grudnia 1919 pułk pełnił służbę graniczną na linii demarkacyjnej pod Kępnem, od Wieruszewa do Sulmierzyc. Dnia 17 stycznia 1920, Stanisław Thiel wkroczył do Kępna na czele swojego pułku, przyłączając te tereny do Polski.

Walki z bolszewikami

Pod koniec stycznia 1920 roku, pułk, który 5 lutego został przekształcony w 69 pułk piechoty wielkopolskiej, przeniesiony został na front wschodni, gdzie stacjonował w okolicach Lidy, a później Borysowa. W tym czasie, w skład Grupy majora Thiela, pułk we współpracy z I batalionem 70 pułku piechoty oraz dywizjonem 17 pułku Ułanów Wielkopolskich, obsadził ważne przedmoście na wschodnim brzegu Berezyny.

Rozkazem wydanym przez Naczelne Dowództwo z dnia 10 kwietnia 1920 roku, major Thiel opuścił stanowisko dowódcy pułku i przez prawie dwa miesiące, aż do 3 czerwca, pełnił funkcję zastępcy szefa Departamentu I Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. 22 maja 1920 roku, w wyniku zatwierdzenia, uzyskał stopień pułkownika piechoty, co miało miejsce z dniem 1 kwietnia 1920. Przynależał wówczas do grupy oficerów, którzy służyli w byłej armii niemieckiej.

Następnie, na własną prośbę, ponownie wziął na siebie obowiązki dowódcy 69 pułku piechoty. W czerwcu objął również dowództwo XXXIII Brygady Piechoty, biorąc aktywny udział w walkach odwrotowych prowadzonych przez wojska polskie. Wśród najważniejszych wydarzeń, w których uczestniczył, można wymienić walki pod Wilejką 10 lipca, gdzie na czoło sztabu stawił opór nacierającemu wrogowi.

Do kolejnych starć doszło 25 lipca nad Świsłoczą oraz w okolicy Krynki i Kruszyniany. Wreszcie, 15 sierpnia, major Thiel dowodził atakiem bolszewików z fortów Modlina pod wioską Toruniem, co było istotnym momentem w jego karierze wojskowej.

Dalsza kariera wojskowa i cywilna

Po zakończeniu pokoju ryskiego w 1921 roku, generał Stanisław Thiel nie osiadł na laurach, lecz kontynuował swoją służbę, dowodząc XXXIII Brygadą Piechoty. Jego oddziałem macierzystym pozostawał 69 pułk piechoty, co podkreśla jego związki ze struktura wojskową.

W okresach od 18 stycznia do 18 lutego oraz od 14 lipca do 11 sierpnia 1921 roku pełnił obowiązki dowódcy 17 Dywizji Piechoty. Jego awans nastąpił 1 października tego samego roku, kiedy to został dowódcą piechoty dywizyjnej tej jednostki. W tej roli miał możliwość kierowania liczną grupą żołnierzy oraz wpływania na decyzje strategiczne w regionie.

W grudniu 1921 roku został przewodniczącym Komisji Weryfikacyjnej dla oficerów z byłej armii niemieckiej, co stanowiło istotny krok w jego zawodowej karierze, a jego odpowiedzialność w tej roli miała daleko idące konsekwencje.

W maju 1922 roku stanowił o swoim wycofaniu i przeszedł do rezerwy na własną prośbę. Po odejściu z wojska ujawnił swoje umiejętności zarządzania, obejmując administrację majątku w Doruchowie. W 1923 roku, w dowód uznania, otrzymał Honorowe Obywatelstwo Ostrzeszowa, co stanowiło dowód jego znaczącej pozycji w społeczeństwie lokalnym.

Jako oficer rezerwy nadal pozostawał w ewidencji 69 pułku piechoty. 8 stycznia 1924 roku jego awans na stopień pułkownika został zatwierdzony z datą starszeństwa na dzień 1 czerwca 1919 roku, zajmując jednocześnie 11. lokatę w korpusie oficerów piechoty. W grudniu 1931 roku przeszedł z rezerwy do pospolitego ruszenia, co świadczyło o jego gotowości do służby w sytuacjach kryzysowych.

21 marca 1933 roku został włączony do Oficerskiej Kadry Okręgu Korpusu Nr VII, a jego ewidencja była utrzymywana w Powiatowej Komendzie Uzupełnień w Ostrowie Wielkopolskim. W 1934 roku otrzymał status „przewidziany do użycia w czasie wojny”, co ukazuje jego znaczenie w kontekście militarnym tamtych czasów.

Po przejściu na życie cywilne, Thiel stał się aktywnym działaczem Stronnictwa Narodowego, pełniąc jednocześnie wiele ważnych funkcji społecznych, co dodatkowo podkreśla jego zaangażowanie w rozwój społeczności lokalnych oraz politycznego życia w Polsce.

Udział w konspiracji w NOW i NSZ

W wyniku agresji niemieckiej na Polskę, która miała miejsce 1 września 1939 roku, Stanisław Thiel zdecydował się na ewakuację wraz z rodziną z Doruchowa, udając się na tereny Podlasia w trakcie trwania działań wojennych. Już na początku października tego samego roku, powrócił do rodzinnych stron. Niestety, wkrótce został aresztowany przez Niemców, razem z żoną oraz trójką dzieci na zarzutach dotyczących ukrycia broni. Początkowo przebywał w więzieniu w Ostrzeszowie, a następnie został przewieziony do Fortu VII w Poznaniu.

W rodzinnych przekazach przetrwała informacja, że uniknął egzekucji dzięki interwencji swego towarzysza broni z okresu I wojny światowej, generała Waltera von Reichenau. Zwolniono go z więzienia w lutym 1940 roku, a po wyjściu przyjął przybrane nazwisko Stanisław Dąbrowski i udał się do Generalnego Gubernatorstwa. W kolejnych miesiącach, płk Stanisław Thiel aktywnie zaangażował się w działalność niepodległościową, stając się członkiem Narodowej Organizacji Wojskowej. Jednak szczegóły jego działalności w tej organizacji pozostają owiane tajemnicą – nie wiadomo, kiedy dokładnie do niej dołączył, ani jakie obowiązki pełnił.

Jako zwolennik utrzymania niezależności NOW, w połowie 1942 roku Thiel przeszedł do Narodowych Sił Zbrojnych, zyskując istotną pozycję jako dowódca Inspektoratu Ziem Zachodnich, którego siedziba mieściła się w Warszawie. W tym czasie koordynował działalność regionalnych okręgów, takich jak: X – Poznań, XI – Pomorze, IX – Łódź, VIII – Śląsk oraz VI – Częstochowa. Operował pod pseudonimem „Przemysław” i zacieśniał współpracę z szefem Oddziału III KG NSZ, płk. Tadeuszem Boguszewskim ps. „Wacław”. Thiel dokonał również znacznego wkładu w kształcenie kadry, sprawując nadzór nad podchorążówką IZZ, której dowodził kpt. Jan Muc ps. „Mnich”. W ramach swoich działań, był inicjatorem organizacji kursów policyjnych, mających na celu przygotowanie przyszłych oficerów NSZ do roli organizatorów policji w okresie przejściowym, który nastąpi po wycofaniu się Niemców z terenów zachodnich.

Epilog

9 października 1943 roku, w Warszawie, zmarł nagle Stanisław Thiel, co było wynikiem szokującego widoku zmarłej 2 dni wcześniej córki Katarzyny. W wyniku decyzji Komendanta Głównego NSZ, płk. dypl. Tadeusza Kurcyusza ps. „Mars”, „Żegota”, 1 stycznia 1944 roku, Thiel został pośmiertnie awansowany do stopnia generała brygady, z datą senioratu ustaloną na 1 września 1939 roku.

Początkowo pochowano go na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, jednak z biegiem lat, dzięki staraniom jego syna Kazimierza, który był jedynym dzieckiem, które przeżyło wojnę, jego ciało zostało przeniesione do grobu rodzinnego w Doruchowie 18 listopada 1965 roku.

Niestety losy pozostałych członków rodziny Thiel również potoczyły się tragicznie. Żona Maria Thiel (1886–1940), aresztowana w trakcie próby ucieczki z okupowanej Polski, zmarła w więziennym szpitalu w obozie w Łodzi, przyjmując nazwisko Apolonia Falkiewicz. Ich syn Stanisław (1920–1944) został zamordowany w obozie koncentracyjnym, córka Katarzyna (1920–1943) zmarła na gruźlicę, a Krystyna (1922–1944) straciła życie w powstaniu warszawskim 15 sierpnia 1944 roku.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Thiel wyróżniał się w historii Polski dzięki swoim odznaczeniom oraz medalom, które zdobył w trakcie swojej służby wojskowej. Wśród nich można wymienić:

• srebrny Krzyż Orderu Wojskowego Virtuti Militari, przyznany w 1921 roku,
• Krzyż Niepodległości, otrzymany 20 lipca 1932 roku,
• czterokrotny Krzyż Walecznych, przyznany w 1921 roku,
• dwukrotnie przyznany Złoty Krzyż Zasługi, po raz pierwszy 28 lipca 1928 roku oraz ponownie 15 czerwca 1939 roku,
• tytuł Kawalera Orderu Legii Honorowej, nadany przez Francję w 1921 roku za zgodą Naczelnika Państwa,
• I Klasy Krzyż Żelazny, który przyznano w Cesarstwie Niemieckim,
• II Klasy Krzyż Żelazny, także z Cesarstwa Niemieckiego.

Te odznaczenia świadczą o jego niezłomnej postawie oraz poświęceniu wobec ojczyzny.

Upamiętnienie

W dniu 11 czerwca 2018 roku odbyła się ważna ceremonia w parku miejskim w Ostrzeszowie, podczas której odkryto tablicę pamiątkową poświęconą Stanisławowi Thielowi.

---

Oceń: Stanisław Thiel

---