Wrocław, miasto o bogatej historii i licznych zabytkach, kryje w sobie wiele interesujących miejsc. Jednym z nich jest Willa Lewina, która znajduje się przy alei Akacjowej 12. Ta urokliwa willa nie tylko zachwyca swoją architekturą, ale również pełni ważną funkcję w dzisiejszych czasach.
Obecnie Willa Lewina wraz z willą przy posesji nr 10 stanowi siedzibę British International School of Wroclaw (BISC). Szkoła ta przyciąga uczniów z różnych zakątków Wrocławia oraz z innych krajów, oferując wysokiej jakości edukację w przyjaznym i inspirującym otoczeniu.
Historia tej willi, wraz z jej możliwym wpływem na rozwój edukacji w regionie, stanowi fascynujący temat, który zasługuje na bliższe poznanie.
Historia posesji
Obszar, na którym obecnie znajduje się posesja nr 12, w drugiej połowie XIX wieku był częścią wsi Borek, znanej dzisiaj jako dzielnica Wrocławia. W 1871 roku berlińska firma H. Quistrop & Co. nabyła od właściciela wsi, którym było Szpital Świętej Trójcy, 100 mórg ziemi, z zamiarem stworzenia prestiżowego osiedla. Dwa lata później, w 1872 roku, zrealizowano plan podziału terenu na działki; ulice w nowym osiedlu otrzymały nazwy inspirowane gatunkami drzew. Posesja nr 12 zlokalizowana była na skrzyżowaniu ulic Akacjowej i aktualnie Alei Jaworowej, a w XIX i na początku XX wieku miała także adres Aleja Jaworowa 18/20. Nieopodal rozciągał się ogród.
Pierwszy budynek na tym terenie powstał w 1872 roku dla malarza J. A. Marschalla, chociaż niektórzy źródła wskazują na Paul’a Friedenthala jako jego pierwszego właściciela. Budynek został zaprojektowany i zrealizowany przez Juliusza Neugebauera. Willa charakteryzowała się dwoma kondygnacjami oraz typowym dla tego okresu trzytraktowym układem. Fasada budynku była zwrócona w kierunku ulicy Akacjowej, a od strony ogrodu znajdowały się dwa pokoje oraz klatka schodowa. Przez środek budynku prowadził korytarz, który łączył sień wejściową z pozostałymi pomieszczeniami. Na piętrze zachował się podobny układ, a dodatkowe pomieszczenie znajdowało się nad sienią.
W podziemnej części willi ulokowano kuchnię, pomieszczenia gospodarcze, łazienkę oraz pokoje dla służby. Warta uwagi była także część sutenery, która górowała nad poziomem gruntu, na którą nakryto główny korpus budynku, przykryty dachem pulpitowym. Elewacje od strony zachodniej i północnej zdobiły ryzality, natomiast od wschodniej, od ogrodu, znajdowała się weranda. Ryzalit w zachodniej elewacji, umieszczony centralnie, miał przeszkloną część parterową, podczas gdy na drugiej kondygnacji przybierał formę balkonu, który wspierał się na czterech filarach.
Północny ryzalit, będący wejściem do budynku, przypominał wieżę z belwederem zwieńczonym namiotowym daszkiem. Elewację otaczały boniowane pasy, a między kondygnacjami umieszczono gzyms międzypiętrowy, zwieńczony gzymsem koronującym oraz attyką. Od wieży prowadziła brama wjazdowa, która łączyła posiadłość z budynkiem gospodarczym. Ten ostatni został rozbudowany w 1904 roku, dorównując zarówno szerokością, jak i wysokością głównemu budynkowi mieszkalnemu. Całość zachwycała neorenesansowym stylem, który charakteryzował się bogatymi detalami architektonicznymi.
Willa Ehrlicha – architektura
W 1907 roku nastąpiło wyburzenie willi, a w jej miejscu rozpoczęto budowę nowego domu mieszkalnego. Nowym właścicielem został wicekonsul Brazylii, radny Fritz Erlich, który zlecił projekt nowej willi renomowanej firmie prowadzonej przez braci Richarda i Paula Ehrlichów. Realizację projektu zlecono przedsiębiorstwu Lolat Eisenbeton Breslau A.G., specjalizującemu się w konstrukcjach żelbetonowych. Ukończenie budowy miało miejsce w 1908 roku.
Nowa willa, która miała dwa piętra oraz użytkowe poddasze, została wzniesiona podobnie jak jej poprzedniczka, na nadziemnej części sutereny. W tej przestrzeni zaprojektowano w pełni funkcjonalne pomieszczenia: pralnię, magiel, kotłownię, składy oraz lokal dozorcy. Na parterze głównie zorganizowano pokoje dzienne, a także kuchnię wraz z pomieszczeniami pomocniczymi oraz klatkę schodową w części gospodarczej.
Część mieszkalna została podzielona na dwie wyraźne sekcje: w zachodniej znajdowała się sień wejściowa oraz garderoba, połączona z obszerne dwupoziomowym holem, z którego prowadziły schody na drugą kondygnację. Tę część budynku zamykał pokój muzyczny, który łączył się z wschodnią częścią willi. Tam z kolei znajdował się gabinet właściciela, otwarty pokój dzienny oraz jadalnia. Na drugiej kondygnacji, zaprojektowanej nad częścią mieszkalną parteru, mieściły się główna sypialnia z łazienką oraz garderobą, pokój śniadań, pokój córki, a także pokój gościnny oraz służbowy.
Cały budynek był przykryty rozłożystym dachem mansardowym, podzielonym wykuszami oraz ryzalitami. Od strony ogrodu zaprojektowano osłoniętą werandę z dwustopniowymi schodami. Niższa część budynku miała formę jednokondygnacyjnej przybudówki, pokrytej łamanym dachem. W dolnej części budynku w elegancki sposób połączono elewację z okładziną kamienną; wyżej elewacja była otynkowana, a narożniki uwydatniono za pomocą boniowania. Urozmaicenie kompozycyjne wnętrza nadawały różnej wielkości okna szczeblinowe, a w części ogrodowej posiadały one podokienne płyciny.
W 1910 roku do willi dodano także windę gospodarczą, co z pewnością podniosło komfort jej użytkowania.
Willa Lewina
W 1917 roku lub w 1921 willę zakupił Leo Lewin, kupiec i kolekcjoner, który był współwłaścicielem fabryki produkującej m.in. płaszcze i futra. Po nabyciu posiadłości, Lewin zlecił architektowi Oskarowi Kaufmannowi przeprowadzenie zmian w wystroju wnętrz. Kaufmann, znany z projektów kilku berlińskich teatrów, stworzył wnętrza, które były urządzone z wielkim przepychem.
Intarsjowane masą perłową ściany przedstawiały sceny przejścia wojny do pokoju. Być może była to manifestacja patriotyzmu Lewina oraz chęć, choć w niewielkim stopniu, złagodzenia poczucia winy z powodu swojego udziału w I wojnie światowej. W ramach pięcioletniego remontu zatrudniono wielu artystów, m.in. Cesarza Kleina, który zajmował się witrażami, mozaikami, intarsjami oraz dekoracyjnymi jedwabnymi tapetami, przyozdabiającymi ściany posiadłości.
Zachowane zdjęcia prezentują niezwykłe wnętrza willi, pełne płaskorzeźb, skomplikowanych mozaik o różnorodnych wzorach, haftowanych jedwabiem obić oraz eleganckich stiukowych dekoracji na sufitach. Wspaniałe żyrandole dodawały przestrzeni blasku. Gabinet pana domu był utrzymany w tematyce hippicznej, a kominek zdobiła płaskorzeźbiona figura jeźdźca, podczas gdy lampy przedstawiały sceny polowań. Jedynym obrazem w pomieszczeniu był portret Konrada Fieldera, autorstwa Hansa von Maréesa z 1879 roku.
W pokoju muzycznym natomiast zaplanowano specjalną niszę, w której eksponowane były obrazy mniejszego formatu, oprawione w kosztowne ramy wykonane z bursztynu oraz kości słoniowej. Ponadto, poniżej umieszczono figurki z serii „Mały park zwierzęcy” autorstwa rzeźbiarza Augusta Guala. W sieni znajdowała się zaprojektowana nisza, która miała pomieścić rzeźby zlecone Ernstowi Barlachowi; jednakże z powodu finansowych problemów Lewina w 1921 roku, zlecenie to nigdy nie zostało zrealizowane.
W ogrodzie za domem, w latach 1919 lub 1920, August Gual stworzył fontannę z łabędziem, a także wspomniane wcześniej figurki z serii „Mały park zwierzęcy”, które składały się z piętnastu figurek zwierzęcych. W 1931 roku zostały one sprzedane do berlińskiej Galerii Narodowej za 12 500 marek. Oprócz dzieł Guala, na terenie willi podziwiać można było prace Kolbego, Lehmbrucka oraz Barlacha.
W 1929 roku przeprowadzono również przebudowę wnętrz na poddaszu według projektu Maxa Mathisa; jego firma budowlana była odpowiedzialna za realizację tego przedsięwzięcia. Willa Lewina zyskała miano popularnego miejsca spotkań artystów oraz osób związanych ze sztuką i kulturą, wśród których często gościł Slevogt i Liebermann.
Po 1945 roku
W latach 1942-1945 willa nie miała swoich mieszkańców. Co istotne, budynek ocalał podczas wojennych działań, co pozwoliło na jego późniejsze wykorzystanie. W 1948 roku zainaugurowano działalność Państwowego Schroniska dla Chłopców, które stało się pierwszym nowym etapem w historii obiektu. W tym samym okresie otwarto też Państwowy Zakład Wychowania Zapobiegawczego, który pełnił ważną funkcję w procesie wsparcia dzieci.
Do 2008 roku we wnętrzach willi funkcjonował Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy im. Wojtka Bellona. W jego skład wchodziły instytucje takie jak Gimnazjum Specjalne nr 44 oraz Szkoła Podstawowa Specjalna nr 88, które były dedykowane dla dzieci niedostosowanych społecznie. Te placówki miały na celu pomoc w rehabilitacji oraz edukacji młodzieży w trudnych warunkach.
Od stycznia 2009 roku w willi oraz w pobliskim budynku nr 10 zainstalowana została siedziba British International School of Wrocław, co stanowi kolejne ważne utworzenie w wielowiekowej historii tego miejsca.
Pozostałe obiekty w kategorii "Wille i dwory":
Willa przy alei Akacjowej 10 we Wrocławiu | Rezydencja przewodniczącego Śląskiego Sejmu Krajowego | Dom Akademicki „Ołówek” we Wrocławiu | Dom jednorodzinny przy ul. Zielonego Dębu 19 we Wrocławiu | Dwór szachulcowy we Wrocławiu | Villa Colonia we Wrocławiu | Willa doktora Kriebla we Wrocławiu | Willa Haasego we Wrocławiu | Willa Moritza Cohna we Wrocławiu | Willa Rheinbabena we Wrocławiu | Dom własny Paula Ehrlicha we Wrocławiu | Dom własny Adolfa RadingaOceń: Willa Lewina we Wrocławiu