Wrocław to miasto, które kryje wiele architektonicznych skarbów, a jednym z nich jest dom własny znanego architekta Paula Ehrlicha. Ta zabytkowa willa, ulokowana przy ulicy Jastrzębiej, to nie tylko przykładem eleganckiej architektury, ale również kawałek historii tej niezwykłej metropolii.
Willa, pierwotnie będąca prywatną rezydencją Ehrlicha, harmonijnie łączy w sobie cechy architektury willowej i stylu landhaus, co nadaje jej wyjątkowy charakter. Obiekt ten stanowi doskonały przykład ewolucji lokalnego stylu architektonicznego, łącząc nowoczesność z tradycją.
Obecnie, w posiadaniu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie, ta niezwykła budowla zyskała nowe życie. Od 2024 roku planowane jest, że stanie się siedzibą Autorskiego Liceum Przyszłości, co niewątpliwie przyczyni się do dalszego rozwoju kulturalnego i edukacyjnego regionu.
Historia
Teren, na którym zlokalizowana jest willa, w drugiej połowie XIX wieku przynależał do wsi Borek. W 1871 roku berlińska firma H. Quistrop & Co. zakupiła 100 mórg ziemi od właściciela tej osady, którym był Szpital Świętej Trójcy, w celu budowy eleganckiego osiedla. Już w 1872 roku opracowano plan podziału tego obszaru, a w 1897 roku Borek powiązano z administracyjnymi granicami Wrocławia. W 1898 roku, w zachodniej części byłej wsi, zaplanowano nowoczesne osiedle, znane jako Borek II, którego projekt wzięli na siebie Alfred von Scholz oraz Alfred Frühwirt.
Działka, położona pod numerem 18/20, znajdowała się przy ówczesnej ulicy Scharnhorstrasse. Do roku 1905, według ówczesnej księgi adresowej, działka o numerze 18/20 była jeszcze niezabudowana, natomiast sąsiednie posiadłości, oznaczone jako 22/30, były w trakcie budowy. Od 1908 roku, Paul Ehrlich stał się właścicielem działek 18/20 oraz 22, przy czym teren pod numerem 22 był zarejestrowany jako ogród. W Muzeum Architektury Wrocławia zachowały się projekty willi datowane na rok 1905, co sugeruje, że pomiędzy 1905 a 1908 rokiem rozpoczęto i zakończono budowę tego obiektu. W księdze adresowej z 1908 roku działka nr 22 była zarejestrowana jako ogród, a działka nr 18/20 jako budynek mieszkalny.
W latach 1940–1943 willa znajdowała się w rękach M. von Falkenhausen, natomiast posiadaczem działki nr 22 od 1936 do 1943 roku był Herrmann J.
Architektura
Willa, zaprojektowana na planie, który przypomina prostokąt, ma unikalną strukturę dostosowaną do padania naturalnego światła. Główne wejście umiejscowione jest od strony północnej; prowadzi ono przez sienię oraz garderobę do przestronnego holu, gdzie znajdują się okazałe, dwubiegunowe schody.
W północno-wschodniej części budynku zaplanowano kuchnię z przylegającą spiżarnią oraz boks, który umożliwia dostęp do bocznej klatki schodowej prowadzącej do sutereny. Na południowej stronie zaaranżowano pokój dzienny, salon, a także jadalnię połączoną z komfortową werandą.
Na pierwszym piętrze znajduje się główna sypialnia z osobnym pokojem toaletowym i łazienką, jak również pokoje gościnne oraz gabinet właściciela. Oprócz tego, w poddaszu usytuowano dwa pokoje mieszkalne, podczas gdy suterenę zajmują mieszkania dla służby, pomieszczenia gospodarcze oraz składy.
Wnętrze obiektu urządzono w typowym stylu patrycjuszowskim. W sieni zastosowano drewniany strop belkowany, a ściany pokryte boazerią. W pokojach znajdują się kominki, a okna ozdobione zostały witrażami produkcji firmy Hauswalt. Pokoje i sufity wyróżniały się także kolorowymi polichromiami firmy Heintze, a całość uzupełniono elementami „stylu rodzinnego”, nawiązującymi do wzorcowego domu zaprojektowanego przez Hansa Poelziga z 1904 roku.
Forma budynku, ustawiona na nadziemnej części sutereny, przykryta została zróżnicowanymi mansardowymi dachami. Elewacja wyróżnia się ryzalitami oraz wykuszami, z których jeden został podwieszony nad sutereną, zakończony trzema dachem, które naśladują formę dachu mansardowego. Wykusz jest obłożony kamieniem i zdobiony płaskorzeźbami inspirowanymi końcem XVIII wieku.
Od strony południowo-wschodniej dach zakończony jest galerią z werandą, znajdującą się w południowym narożniku budynku, osłoniętą drewnianymi balustradami. Te ostatnie oraz słupy podtrzymujące dach są bogato zdobione malarskimi i snycerskimi detalami, inspirowanymi osiemnastowiecznym budownictwem miejskim.
W suterenie elewacja wyłożona została kamienną rustyką autorstwa Richarda Schipkego, która prezentuje bogaty relief figuralny oraz roślinny. Powyżej fundamentów ściany otynkowano, a w części szczytowej wyłożono deskowaniem. Szczeblinowe okna mają różne wymiary, co nadaje charakteru całości.
Całość projektu architektonicznego jest harmonijnym połączeniem różnorodnych form budowlanych: historycznych, narodowych, regionalnych i etnicznych. Można tu odnaleźć elementy takie jak masywny rustykalny cokół, portal w stylu nordycko-romańskim, a także odeskowany szczyt czy drewniane okiennice. W budowli wyróżniają się również gloriety, krużganki oraz masywny wykusz wsparty na kroksztynach, a także wspomniane mansardowe dachy.
Po 1945 roku
Willa Paula Ehrlicha przetrwała działania wojenne w 1945 roku, co jest niezwykle rzadkim przypadkiem. Podczas oblężenia Wrocławia w jej murach funkcjonował punkt sanitarny dla żołnierzy radzieckich, co świadczy o historycznym znaczeniu tego miejsca. Po wojnie wnętrza budynku zostały dostosowane do potrzeb mieszkańców, tworząc kilka prywatnych lokali. W 1988 roku nastąpiła istotna zmiana, gdy obiekt przekazano Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie, co nadało mu nowe życie i przeznaczenie.
W latach 1982–1988 przeprowadzono kompleksowy remont budynku, który przekształcono w miejsce dydaktyczne. W tym czasie zabudowano loggię znajdującą się w południowo-zachodnim narożniku oraz dobudowano aneks z salą dydaktyczną, który zyskał także taras. Budynki zostały również rozbudowane od strony zachodniej, co miało na celu zwiększenie przestrzeni użytkowej.
Szkoła aktorska działała w tym budynku do 2011 roku, po czym w latach 2012–2019 na jego terenie funkcjonowała niepubliczna szkoła podstawowa Szalom Alejchem. W kolejnych latach obiekt był wynajmowany przez Autorską Szkołę Podstawową NAVIGO, a od 2014 roku mieści swoją siedzibę Autorskie Liceum Przyszłości.
Pozostałe obiekty w kategorii "Wille i dwory":
Willa Lewina we Wrocławiu | Willa przy alei Akacjowej 10 we Wrocławiu | Rezydencja przewodniczącego Śląskiego Sejmu Krajowego | Dom Akademicki „Ołówek” we Wrocławiu | Dom jednorodzinny przy ul. Zielonego Dębu 19 we Wrocławiu | Dwór szachulcowy we Wrocławiu | Villa Colonia we Wrocławiu | Willa doktora Kriebla we Wrocławiu | Willa Haasego we Wrocławiu | Willa Moritza Cohna we Wrocławiu | Dom własny Adolfa Radinga | Willa Rheinbabena we WrocławiuOceń: Dom własny Paula Ehrlicha we Wrocławiu