Caspar Neumann, znany także jako Kaspar Neumann, to postać, która z pewnością zasługuje na szczegółową uwagę. Żyjący w latach 1648–1715, był niemieckim uczonym oraz duchownym, którego prace miały znaczący wpływ na rozwój nauk społecznych. Jego miejsce pochodzenia, Wrocław, stało się tłem dla wielu jego badań i odkryć.
Neumann jest szczególnie ceniony za swoje pionierskie osiągnięcia w zakresie statystyki demograficznej, dziedziny, która w tamtych czasach dopiero zaczynała się rozwijać. W swoich badaniach koncentrował się na problematyce umieralności, dostarczając ważnych danych, które miały zastosowanie w różnych dziedzinach, w tym w medycynie oraz socjologii.
Życiorys
Caspar Neumann urodził się jako syn Martina Neumanna, który pełnił funkcję miejskiego poborcy podatkowego. Jego edukacja rozpoczęła się od praktyki w aptece, a następnie ukończył gimnazjum Marii Magdaleny. W 1667 roku zdecydował się na studia teologiczne na uniwersytecie w Jenie, gdzie z determinacją kontynuował swoją edukację. 30 listopada 1673 roku przyjął święcenia kapłańskie.
Po przyjęciu święceń, Neumann objął posadę podróżującego kapłana na służbie księcia Christiana, syna Ernesta I, który władał księstwem Saksonia-Gotha. W trakcie swojej dwuletniej podróży, która obejmowała zachodnią część Niemiec, Szwajcarię, północną Italię oraz południową Francję, miał okazję pełnić rolę kapłana nadwornego w Altenburgu.
Podczas tej podróży, Caspar Neumann ożenił się z córką J.J. Rabe, który był lekarzem w służbie księcia Friedenstein. Po zakończeniu tej podróży zdecydował się wrócić do Wrocławia, gdzie kontynuował swoją działalność.
Działalność
W 1678 roku Caspar Neumann objął stanowisko dziekana w swoim rodzinnym wrocławskim gimnazjum magdaleńskim. Następnie, w 1689 roku, został pastorem oraz wikarym kościoła pw Marii Magdaleny we Wrocławiu. W 1697 roku powołano go na inspektora luterańskich szkół oraz kościołów, co w dużej mierze podkreśliło jego zaangażowanie w rozwój edukacji religijnej. Po pewnym czasie, zyskał tytuł wikarego w kościele św. Elżbiety, a także został wykładowcą teologii w dwóch miejskich gimnazjach parafialnych.
W gronie jego uczniów znalazł się znany filozof niemiecki epoki oświecenia Christian Wolff oraz pisarz i dysydent religijny Johann Bachstrom. Neumann był aktywnym twórcą, a w 1680 roku opublikował w Jenie swój modlitewnik pod tytułem „Kern aller Gebete”. Jego twórczość obejmowała również ponad 30 pieśni, z których część znalazła się w Burg’s Gesang Buch (1746) oraz w dziewiątym wydaniu Breslau Vollständige Kirchen-und Haus-Music, które wydano około 1700 roku.
Warto także wspomnieć, że Neumann był pomysłodawcą teorii dotyczącej „hieroglificznego” znaczenia liter alfabetu hebrajskiego, gdzie każda litera miała przypisane konkretne znaczenie. Na przykład litera aleph miała symbolizować aktywność, podczas gdy beth oznaczała trójwymiarowość. Isaac Newton napisał do niego list, który potwierdzał otrzymanie książki wyjaśniającej tę teorię (Clavis Domus Heber), gratulując Neumannowi jego wysiłków, jednak przyznał, że nie ma wystarczającej wiedzy, aby ocenić wartość jego badań.
Statystyka demograficzna
W swoim ważnym dziele, zatytułowanym „Reflexionen über Leben und Tod bey denen in Breslau Geborenen und Gestorbenen”, Caspar Neumann przedstawił wyjątkowe obserwacje, które dotyczyły umieralności lokalnej populacji. W roku 1689, zaledwie kilka lat po ukończeniu tego traktatu, Neumann postanowił przesłać go Gottfriedowi Wilhelmowi Leibnizowi, dodając do niego list, który zwracał uwagę na ideę dalszego rozwijania tego rodzaju badań.
Leibniz, zauważając istotność tych obserwacji, poinformował o nich Royal Society, co zaowocowało dalszymi działaniami w tym zakresie. Henri Justel, pełniący funkcję sekretarza Stowarzyszenia, zwrócił się do Neumanna z prośbą o dostarczenie zgromadzonych przez niego danych. Przyznamy, że wartość tych informacji została dostrzegnięta przez Edmond Halley’a, który dokonał dokładnej analizy statystycznej zebranych danych. Wyniki tej analizy zostały opublikowane w renomowanej publikacji Philosophical Transactions of the Royal Society w 1693 roku pod tytułem „An Estimate of the Degrees of the Mortality of Mankind, drawn from curious Tables of the Birth and Funerals at the city of Breslaw, with an Attempt to ascertain the Price of Annuities upon Lives”. Na ich podstawie Halley opracował wzorzec służący do obliczania składek emerytalnych, który był używany w powstających wówczas funduszach ubezpieczeniowych.
Praca Neumanna, będąca pionierską na obszarze Niemiec, stanowiła przełom w badaniach demograficznych. W Anglii, wyniki podobnych analiz wcześniej przedstawiali tacy uczeni jak William Petty oraz John Graunt, który był autorem dzieła „Natural and Political Observations Made upon the Bills of Mortality” z roku 1662. Dalszy rozwój badań nad umieralnością można zaobserwować w pracach wrocławskiego lekarza, Johann Christian Kundmann’a, który pod wpływem Neumanna, w 1718 roku opublikował pierwsze w Niemczech porównawcze studium umieralności pod tytułem Sammlung von Natur- Medizin- sowie auch dazu gehörigen Kunst- und Litteraturgeschichten.
Ciekawostka
Caspar Neumann, znany ze swoich zainteresowań lingwistycznych, uczył się języka polskiego podczas swojego pobytu w Berlinie.
W tym okresie jego nauczycielem był Andreas Malcolmus, prezbiter o szkockich korzeniach, który miał bliskie związki z rodziną pastora Jakuba Gembickiego.
Przypisy
- Dawid Jung, Kościół w Dębnicy: Jakub Gembicki [w:] 13 pomysłów na Gniezno i okolice. Przewodnik tematyczny dla turystów (red. nauk. Armin Mikos von Rohrscheidt), Gniezno 2016 r., s. 129.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Max Born | Krzysztof Bracha | Elżbieta Weiss | Krzysztof Nawotka | Aleksandra Samecka-Cymerman | Stanisław Ciok | Jerzy Maroń | Henry M. Hoenigswald | Günter Oskar Dyhrenfurth | Marek Woźniewski | Zbigniew Łuc | Friedrich Wimmer (botanik) | Adam Manikowski | Theodor Rudolph Joseph Nitschke | Maciej Chorowski | Teresa Piórkowska-Ciepierska | Jerzy Pietraszko | Wojciech Bal | Filip Wolański (historyk) | Tomasz KubikowskiOceń: Caspar Neumann