Zakład Karny Nr 1 we Wrocławiu

W latach 1917–1918 w Zakładzie Karnym Nr 1 przebywała słynna Róża Luksemburg, co podkreśla znaczenie tej placówki w kontekście historycznym. W czasach III Rzeszy, w niewoli znalazło się tutaj wiele osób, w tym Czesi po aneksji z 1939 roku oraz Polacy z terenów wcielonych do Rzeszy, a także robotnicy przymusowi z różnych krajów zachodnioeuropejskich, którzy byli ofiarami brutalnych represji.

Warto zauważyć, że w okresie II wojny światowej w więzieniu tym wykonywano egzekucje, co miało dramatyczny wpływ na lokalną społeczność. Szacuje się, że do 1945 roku życie straciło tu 869 osób, w tym wielu Czechów oraz Słowaków. Ich ciała często zakopywano w Rędzinie lub na terenie więziennego dziedzińca.

Po zakończeniu wojny, nowe władze kontynuowały praktyki represyjne; w tym miejscu przetrzymywano członków organizacji niepodległościowych, z których wielu straciło życie w wyniku egzekucji lub z powodu horrendalnych warunków panujących w zakładzie. Groby tych osób znajdują się na Cmentarzu Osobowickim, szczególnie na polach 120 i 81a, co stanowi smutne przypomnienie o tragicznych wydarzeniach z przeszłości.

W okresie 1945–1989 wykonywano tu wyroki śmierci, zarówno przez rozstrzelanie, jak i powieszenie. Wśród znanych ofiar byli m.in. Helena Motyka oraz kapitan Eugeniusz Werens. W latach 1945–1955 naczelnikiem więzienia byli różni ludzie, w tym Henryk Markowicz i Teofil Hazelmajer, którzy mieli ogromny wpływ na funkcjonowanie tej placówki.

Obecnie Zakład Karny Nr 1 we Wrocławiu funkcjonuje jako jednostka typu zamkniętego i półotwartego, przeznaczona dla mężczyzn odbywających karę po raz pierwszy oraz dla młodocianych. W obiekcie tym znajduje się również areszt dla mężczyzn i kobiet, a Oddział Zewnętrzny w Oleśnicy oferuje terapie dla sprawców przestępstw seksualnych.

Warto dodać, że historia tego zakładu ukazana została również w relacjach kulturowych. Więzienie na Kleczkowskiej pojawiło się w spektaklu telewizyjnym pt. Golgota Wrocławska. Ponadto, jest wspomniane w książce autorstwa Michała Witkowskiego, a także stanowi tło dla akcji powieści Roberta J. Szmidta pt. Szczury Wrocławia: Kraty. Tak złożona historia więzienia na Kleczkowskiej stanowi temat dla niejednej refleksji na temat przeszłości i wpływu tego miejsca na dzieje regionu.