Ogród Zoologiczny we Wrocławiu

---

Zabytkowe budowle wrocławskiego Zoo

W obrębie rozbudowanej architektury wrocławskiego zoo znajduje się kilka istotnych obiektów, które doskonale ilustrują XIX-wieczne nurty historyzmu i eklektyzmu. Twórcami większości tych budynków są znani architekci Karl Schmidt oraz Albert Grau.

• Baszta niedźwiedzi – wzniesiona w latach 1863-1864, zbudowana z czerwonej cegły. Zgodnie z jej nazwą, pierwotnie prezentowano tu niedźwiedzie, a w latach 70-80 XX wieku można było zobaczyć wilki oraz dziki, obecnie eksponowane są sowy.
• Dom dużych drapieżców – obiekt murowany z lat 1874-1875, od początku istnienia gościł duże kotowate, a w XXI wieku ich liczba powoli zwiększa się, ponieważ wiele z nich przenoszone jest do nowych wybiegu.
• Słoniarnia – wybudowana w 1888 roku jako budynek murowany. Oprócz słoni, można tu zobaczyć hipopotamy i nosorożce, co sprawiło, że za czasów niemieckich nazywano ją „Dom gruboskórców”. Dziś przeznaczenie budynku pozostało niemal niezmienione, oferując odwiedzającym możliwość podziwiania słoni, hipopotamów nilowych, hipopotamów karłowatych oraz tapirów anta.
• Budynek restauracji – murowany obiekt z 1885 roku, obecnie pełniący funkcję herpetarium.
• Pawilon małp – powstał w 1887 roku w stylu mauretańskim i nadal pełni pierwotną funkcję, pomimo że wiele małp można zobaczyć w nowszych pawilonach oraz na wybiegach.
• Pawilon ptaków – wybudowany w 1889 roku, zachował swoją funkcję do dzisiaj. W jego wnętrzach znajdują się rzadkie oraz zagrożone gatunki ptaków pochodzące z Azji Południowo-Wschodniej, Ameryki Południowej oraz Nowej Gwinei.
• Domek Nutrii – to jeden z nielicznych przedwojennych, drewnianych budynków na terenie zoo, zbudowany nie później niż w 1890 roku. Jego funkcja nigdy nie uległa zmianie.
• Drewniana brama w stylu japońskim – zbudowana w 1912 roku, znajduje się na południowej stronie zoo, na wale nadodrzańskim. To jedno z wejść do ogrodu, które było czynne do lat 60. XX wieku, a ponownie otwarte w 2009 roku.
• Wybiegi i schronienia dla niedźwiedzi i fok – powstały w latach 1937-1938.
• Wybieg i schronienia dla pawianów – wybudowane w 1939 roku z granitu karbońskiego ze Strzegomia. Ich przeznaczenie nie zmieniło się przez lata, w 2010 roku żyło tam około 50 pawianów masajskich.
• Pawilon przedwojenny – początkowo zamieszkiwany przez strusie, teraz gości emu, żurawie oraz marabuty.
• Budynek przedwojenny – pierwotnie był to budynek gospodarczy, przekształcony około 1955 roku w pawilon ryb z akwariami, co pełni do dziś.
• Brama wejściowa – z 1935 roku, zaprojektowana przez Richarda Konwiarza, jest modernistyczną parafrazą berlińskiej Bramy Brandenburskiej.

Historia ogrodu i jego dyrektorzy

Wrocławskie Zoo, które zostało założone w 1865 roku, posiada interesującą historię z kilkoma krótkimi przerwami w działalności. Ogród nie był czynny pomiędzy rokiem 1921 a 1 maja 1927, kiedy to miasto i państwo niemieckie doświadczały poważnego kryzysu po I wojnie światowej. W tym czasie teren ogrodu przekształcono w park. Kolejna przerwa miała miejsce od kwietnia 1945 do 18 lipca 1948 z powodu oblężenia Wrocławia oraz związanego z tym ograniczenia dostępu do zwierząt.

Franz Schlegel (1864–1882)

Założenie ogrodu było możliwe dzięki inicjatywie nadburmistrza Wrocławia, dr. Juliusa Elwangera, który w 1863 roku powołał komitet organizacyjny do budowy zoo. Miasto przekazało tereny w sąsiedztwie Parku Szczytnickiego, do którego mieszkańcy mogli dotrzeć korzystając z transportu omnibusami oraz statkami po Odrze. Pierwszym dyrektorem, jeszcze przed otwarciem ogrodu, został dr Franz Schlegel, przyrodnik i lekarz. Po dwóch latach, 10 lipca 1865 roku, ogród został otwarty, prezentując 189 zwierząt, takich jak daniele, lamy, niedźwiedzie i strusie. Wiele z nich stanowiły dary od mieszkańców, a niższa infrastruktura składała się głównie z szop i stajni. Jak zauważył Karol Łukaszewicz, „lwy, tygrysy i lamparty mieszkały chwilowo w wozie cyrkowym”. Dzięki rosnącej liczbie odwiedzających, ogród mógł rozwijać swoją infrastrukturę oraz zakupować nowe zwierzęta.

W 1875 roku zoo liczyło blisko 800 okazów, a najcenniejszym zakupem z pierwszych lat istnienia był słoń indyjski, nabyty w roku 1873 za 450 funtów szterlingów. Zwierzę to przybyło do Wrocławia koleją, a jego przybycie wzbudziło ogromne zainteresowanie mieszkańców, którzy z zapartym tchem obserwowali przejazd wozu ulicami pl. Nowy Targ, wyspy Piasek, a także wzdłuż Ostrów Tumskiego i ul. Curie-Skłodowskiej do specjalnie przygotowanej zagrody. Po tym wydarzeniu słoń otrzymał imię „Theodor”, a jego mieszkanie w zoo trwało do 1888 roku.

W miarę jak rosnęła popularność ogrodu, tak też przybywało funduszy na zakup kolejnych zwierząt. Organizowano liczne loterie, które przynosiły znaczące dochody na rozwój zoo, takie jak zakup tygrysów i gepardów w 1875 roku, czy antylop w 1878. W 1876 roku zoo rozpoczęło organizowanie czasowych pokazów plemion egzotycznych, co wzbudzało duże zainteresowanie do czasów I wojny światowej.

Hermann Stechmann (1882–1900)

Po śmierci Schlegela w 1882 roku jego miejsce zajmuje Hermann Stechmann. W tym okresie zoo przeszło istotną rozbudowę, a liczba zwierząt wzrosła do ponad 1600 okazów. Powstały murowane pawilony, takie jak pawilon dla zwierząt gruboskórnych oraz ptaszarnia, które przetrwały do dziś jako cenne zabytki. W 1894 roku, dzięki Stechmannowi, zoo wzbogaciło się o goryla – samicę Pussi, która przeżyła we Wrocławiu 7 lat, co było wówczas rzadko spotykanym osiągnięciem.

Friedrich Grabowsky (1900–1929)

Następnie dyrektorem ogrodu zostaje podróżnik i przyrodnik Friedrich Grabowsky, który doprowadził do dalszego rozwoju ogrodu. W okresie przed I wojną światową zoo odwiedzały tłumy gości. Rekord został ustanowiony 3 lipca 1904 roku, kiedy w zoo przebywało 41,5 tys. osób. Jednak I wojna światowa, a następnie kryzys gospodarczy, spowodowały dramatyczne spadki zarówno liczby zwierząt, jak i odwiedzających. Ogród zamknięto 1 kwietnia 1921 roku, a ostatnie zwierzęta wywieziono kilka tygodni później. Teren ogrodu stał się miejscem rekreacyjnym dla mieszkańców, ale mimo trudności, dyrektor Grabowsky nie zaprzestał starań o wznowienie działalności ogrodu.

W 1927 roku po ciężkich negocjacjach i organizacji transportów kolejowych przybyło do Wrocławia 1850 zwierząt, a ogród z sukcesem otworzył swoje podwoje.

Hans Honigmann (1929–1934)

W czasach dyrekcji Honigmana, koncentrując się na wzrastającej popularności ogrodu, miasto stało się głównym udziałowcem zoo, co uratowało je przed zamknięciem w następstwie kolejnych kryzysów. Niestety, atmosfera nazistowskich prześladowań doprowadziła do tego, że dyrektor zdecydował się na emigrację.

Martin Schlott (1934–1946)

Pod jego kierownictwem miała miejsce znaczna rozbudowa ogrodu, powstały nowe wybieg i obiekty dla zwierząt. Jednak wybuch II wojny światowej oraz działania wojenne spowodowały tragiczne zniszczenia. W wyniku ostrzałów i braku żywności, większość zwierząt poniosła śmierć. W wyniku spustoszeń, wiele zwierząt zostało zastrzelonych na rozkaz władz, aby nie stwarzały zagrożenia dla lokalnej ludności. Dramatyczne wydarzenia tego okresu zostały uwiecznione w pamiętnikach świadków, w tym w słowach doktora Herberta Kraekera:

Prawdopodobnie wierząc, że dostaną coś do jedzenia, i zachwycone, że znowu widzą ludzi, podeszły ufnie do fosy, ale padł już pierwszy strzał…

Pomimo zniszczeń, część zwierząt przetrwała wojnę, a wiele z nich trafiło do innych ogrodów zoologicznych, takich jak Zoo w Poznaniu i w Krakowie.

Karol Łukaszewicz (1947–1966)

Kiedy Wrocław znalazł się w granicach Polski, dyrektorem ogrodu został Karol Łukaszewicz, który otworzył zoo na nowo 18 lipca 1948 roku. Wtedy ogród dysponował zwierzętami reprezentującymi 60 gatunków z około 150 osobnikami. Dzięki staraniom Łukaszewicza udało się odbudować infrastrukturę i kolekcję zwierząt, a w 1951 roku otwarto pierwsze akwarium w Polsce. W okresie jego dyrekcji zoo odnotowało największą frekwencję w świecie zoologicznym.

Antoni Gucwiński (1966–2006)

W 1965 roku stanowisko dyrektora objął Antoni Gucwiński, który z żoną Hanną prowadzili ogród przez następne 40 lat. Zaczynając w 1971 roku, Gucwiński uruchomił program telewizyjny „Z kamerą wśród zwierząt”, który przyciągał widzów. W tym czasie ogród przekroczył granice 30 ha i 528 gatunków, a liczba odwiedzających w latach 70-tych wyniosła prawie 479 tys. osób rocznie.

Radosław Ratajszczak (od 2007 do 28 II 2022)

W 2007 roku stanowisko dyrektora objął Radosław Ratajszczak, który rozpoczął szereg modernizacji mających na celu poprawę warunków życia zwierząt. Otworzono Afrykarium, unikalny kompleks przedstawiający faunę wodną Afryki. Ratajszczak pozyskał również nowe i rzadkie gatunki zwierząt, atrakcyjne dla odwiedzających. W 2013 roku wrocławskie zoo zyskało tytuł czołowego ogrodu zoologicznego, odwiedzanego przez ponad 1,6 miliona gości rocznie.

Joanna Kasprzak (od 1 III 2022)

Od 1 marca 2022 roku prezesem ogrodu zoologicznego została Joanna Kasprzak, jednak jej kadencja zakończyła się 26 lipca 2024 roku.

Sergiusz Kmiecik (od 26 VII 2024)

Na czas obsady stanowiska dyrektora, od 26 lipca 2024 roku, funkcję p.o. dyrektora zarządzającego sprawuje Sergiusz Kmiecik.

Sukcesy hodowlane

Historia hodowli wrocławskiego zoo obfituje w niezwykłe sukcesy, które zdobią karty jego historii. W 1897 roku we Wrocławiu urodził się tapir malajski, co zaznacza początek narodzin tego gatunku w świecie ogrodów zoologicznych.

16 sierpnia 2010 r. przyszedł na świat samiec hipopotama karłowatego, dla którego rodzicami byli Elpuni (przywieziona z Krakowa) i Carlos (pochodzący z Paryża). Warto wspomnieć, że pierwszym hipopotamim potomstwem tej pary była Psotka, urodzona 7 czerwca 2009 roku. Kolejnym radosnym wydarzeniem w rodzinie hipopotamów karłowatych była narodziny samiczki Luny, które miały miejsce 8 października 2012 r.

Na początku 2012 roku we wrocławskim ogrodzie zoologicznym z sukcesem wykluł się syczek filipiński, co stanowiło pierwszy przypadek narodzin tego gatunku poza Filipinami. Rozwój hodowli żyraf siatkowanych w tej instytucji przebiega imponująco. Młode stado, składające się z samca i trzech samic, urodziło już cztery młode – w kwietniu 2012 r. samica Nzuri stała się pierwszym przedstawicielem tego podgatunku żyrafy urodzonym w Polsce.

W 2013 r. wrocławskie zoo powiększyło się o trzy nowe osobniki, w tym samicę Subirę, samca Iroko oraz samca Nino, którzy zostali urodzeni w miesiącach letnich.

Dalej, w marcu 2018 roku, po raz pierwszy w niewoli urodził się kuskus niedźwiedzi. To wydarzenie było ogromnym osiągnięciem dla wrocławskiego zoo. Ważnym faktem jest również to, że wrocławskie zoo ma 90% całkowitej populacji dzioborożca palawańskiego, które żyją w niewoli; w sierpniu 2019 roku udało się odnotować czwarte pisklę tego gatunku.

Wielką radość przyniosły również narodziny młodych manata karaibskiego w latach 2018-2020, a wiosną 2020 były to dwa takiny złote, których hodowlę prowadzi jedynie 13 ogrodów zoologicznych na całym globie. W maju 2020 roku przyszła na świat samica tygrysa sumatrzańskiego, a w czerwcu 2020 r. – dwa gnu białobrode. Wrocławskie zoo jest jednym z zaledwie 28 zoo na świecie, które hodują ten gatunek.

W dalszej części roku 2020 zarejestrowano narodziny leniwca dwupalczastego, a 26 listopada na świat przyszedł kanczylak filipiński, co stanowiło pierwszy w historii dokumentowany przypadek w obiekcie zoo. W morskich wodach akwarium wrocławskiego zoo udało się wyhodować cztery orlenie omańskie, które są unikalne tylko dla tego ogrodu zoologicznego w Polsce.

20 lipca 2020 roku urodził się po raz trzeci w Wrocławiu kuskus niedźwiedzi – wcześniejsze narodziny datowane na 2018 i 2019 rok.Jest to wyjątkowy gatunek, występujący jedynie w czterech ogrodach zoologicznych na świecie.

Rok 2021 przyniósł również szczęśliwe narodziny – w styczniu na świat przyszła samica nosorożca indyjskiego, którego hodowlę prowadzi jedynie 66 ogrodów na całym świecie. 4 marca 2021 roku przyszedł na świat kolejny przedstawiciel żyrafy siatkowanej – mała Inuka, córka Imary i Rafikiego. Dodać należy, że 16 maja tego samego roku przyszedł na świat kotik afrykański, który miał szczęście do doborowego towarzystwa rodziców, Nabi i Nelsona.

Nowe obiekty

Wrocławski Ogród Zoologiczny może poszczycić się licznymi nowymi obiektami, które z pewnością zachwycą wszystkich odwiedzających.

• wybieg dla niedźwiedzi brunatnych, który jest największy tego typu w Polsce, zajmujący powierzchnię około 1,2 ha,
• wybiegi dla rysi i żbików otwarte w 2012 roku, mieszczące się w europejskiej części zoo,
• fokarium, w skład którego wchodzi basen o pojemności niemal 1000 m³, wyposażony w nowoczesny system filtracji oraz panele akrylowe umożliwiające podwodne obserwacje,
• Pawilon Terai, w którym znajdują się zewnętrzne wybiegi i klatka zamieszkiwana przez nosorożce indyjskie, gibony czapniki, mundżaki oraz jelarangi,
• Pawilon Madagaskaru, gdzie można podziwiać halę wolnych lotów oraz ekspozycję nocną, będące domem dla wielu gatunków fauny i flory Madagaskaru, takich jak lemury wari rude, lemury alaotrańskie, lemurki myszate czy tenreki zwyczajne,
• Tajemnice Sahary, budynek dedykowany zwierzętom największej pustyni świata, w tym dromedarom, fenkom, stepojeżom uszatym, gundiom, oryksom szablorogim oraz perlicom sępim,
• Pagoda Gibonów, otwarta w 2008 roku, jest aktualnym domem dla pary gibonów białopoliczkowych oraz kanczyli filipińskich,
• Pawilon Sajmiri, po przeprowadzonej renowacji, mieści grupę sajmiri wiewiórczych, a także łączy się z wyspami, które stanowią zewnętrzne wybiegi dla naczelnych,
• terrarium, które powstało w 1885 roku, systematycznie się rozwija, a do najbardziej charakterystycznych zmian należy powstanie Varzei, terrarium przedstawiającego zalany las Amazonii (2012) oraz motylarni (2008),
• Rancho, które jest przedłużeniem dziecińca zwierzęcego, zamieszkiwane przez kucyki szetlandzkie, haflingery oraz osły Poitou,
• Pawilon okapi i świń rzecznych, wyposażony w trzy zewnętrzne wybiegi oraz zimową biegalnię dla okapi,
• Odrarium,
• Afrykarium – ten nowoczesny kompleks budynków wraz z oceanarium prezentuje unikalne zwierzęta Afryki.

Każdy z tych obiektów wzbogaca ofertę ogrodu i stwarza nowe możliwości dla miłośników fauny oraz flory.

Wyróżnienia

Wrocławski Ogród Zoologiczny cieszy się licznymi prestiżowymi wyróżnieniami, które podkreślają jego znaczenie w świecie ochrony zwierząt i przyrody.

Został on oficjalnie wpisany do Światowego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów, jak również do Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów.

Wrocławski ogród zoologiczny w kulturze

Ogród Zoologiczny we Wrocławiu posiada znaczące miejsce w polskiej kulturze i literaturze. Maria Dąbrowska, znana polska pisarka, zainspirowana jego wyjątkowym klimatem, stworzyła opowiadanie zatytułowane „Poranek w Ogrodzie Zoologicznym”, które zostało opublikowane po raz pierwszy w 1949 roku.

Warto również zwrócić uwagę na program, który cieszył się dużą popularnością w Polsce. W latach 1971–2001 w ogólnopolskiej telewizji emitowano program popularyzatorski dotyczący zwierząt, zatytułowany „Z kamerą wśród zwierząt”, który przybliżał widzom fascynujący świat fauny wrocławskiego Zoo.

---

Oceń: Ogród Zoologiczny we Wrocławiu

---