Kościół św. Elżbiety przy ulicy Grabiszyńskiej we Wrocławiu

---

Historia

Kościół św. Elżbiety, który został wzniesiony w latach 1893–1896, stał się ważnym miejscem nie tylko dla katolików, ale również dla opieki zdrowotnej, jako że w jego sąsiedztwie zbudowano kompleks szpitalno-klasztorny. Cały projekt został sfinansowany przez kardynała Georga von Kopp, wrocławskiego biskupa tamtego okresu. W 1899 roku kościół uzyskał status parafii, co zaowocowało utworzeniem nowej parafii. Biskup Kopp dokonał oficjalnej konsekracji świątyni 19 listopada 1907 roku, co miało miejsce w 700-lecie urodzin św. Elżbiety Węgierskiej. Niestety, w połowie marca 1945 roku, w trakcie oblężenia Wrocławia, wieża kościoła została wysadzona przez wojska niemieckie w ramach działań militarnych. To zdarzenie spowodowało dotkliwe zniszczenia, w tym uszkodzenia dachu i sklepień. W tamtym trudnym czasie znaczna część wyposażenia świątyni również uległa zniszczeniu. Szacuje się, że kościół został wówczas uszkodzony w 30–50%, chociaż nabożeństwa wznowiono tu już 3 czerwca 1945 roku. Rosnące potrzeby odbudowy wymusiły rozpoczęcie prac porządkowych i zabezpieczających po kapitulacji garnizonu niemieckiego, które trwały również w roku 1946. W drugiej połowie 1948 roku nastąpiły większe prace remontowe związane z dachem. Proces odbudowy świątyni został zrealizowany dzięki staraniom proboszcza Romana Karapczyńskiego. W 1952 roku przystąpiono do naprawy zniszczonego dachu oraz odbudowy sklepienia i murów. Odtworzone zostały również brakujące posadzki i oszklono okna świątyni. Kolejne prace remontowe miały miejsce w 1965 roku, kiedy to odrestaurowano fasadę przednią (zachodnią) oraz odbudowano szczyt przy użyciu nowych materiałów, takich jak luksfer i beton. Projekt pewnej nowej ażurowej stalowej wieży wykonał prof. Tadeusz Zipser i Marek Dobrowolski, która została zainstalowana 21 października 1981 roku, stając się charakterystycznym elementem kościoła. Główna wieża, nawiązująca do form gotyckich, wyróżnia to miejsce od innych świątyń w Wrocławiu. W 1983 roku kościół wzbogacił się o trzy dzwony z ludwisarni Felczyńskiego, w tym dzwon „Jan Paweł II”, waga 300 kg. Od 1990 do 1999 roku sukcesywnie montowano witraże, z których piętnaście zostało stworzonych przez Halinę Cieślińską-Brzeską. Poza tym w 1995 roku zainstalowano organy Józefa Cynara, które posiadają 23 głosy. W 1998 roku miała miejsce całkowita wymiana dachówek oraz więźby dachowej. Na początku lat osiemdziesiątych, tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego, proboszcz Franciszek Głód od 17 grudnia 1981 roku, na kilka dni, krył w wieży kościelnej działaczy opozycji, w tym Frasyniuka, Piniora oraz Barbarę Labudę.

Architektura i wyposażenie

Kościół św. Elżbiety w Wrocławiu jest imponującą budowlą, która zasługuje na szczegółowe omówienie ze względu na swoją architekturę oraz wyposażenie. To trójnawowa hala z siedmioma przęsłami, wzbogacona o dwa pseudotransepty oraz single wieżą, która znajduje się w osi fasady. Nawy razem z prezbiterium pokryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, co nadaje wnętrzu elegancki wygląd. Budowla została wzniesiona z cegły klinkierowej i glazurowanej, reprezentując głównie styl neogotycki, chociaż można tu dostrzec również elementy neoromańskie. Warto zaznaczyć, że w porównaniu do pierwotnego kształtu, współczesna forma kościoła różni się od oryginału, który miał w swojej fasadzie dużą rozetę oraz murowaną wieżę.

W podziemiach świątyni znajduje się krypta, która pierwotnie służyła jako miejsce pochówku dla sióstr Elżbietanek. Podczas oblężenia Wrocławia część wyposażenia została zniszczona, w tym witraże, jednak wnętrze kościoła nadal zachowało wiele interesujących detali architektonicznych oraz elementów ruchomego wyposażenia. Przedwojenne wyposażenie świątyni charakteryzowało się stylistyką neogotycką. Oznaki tego stylu można dostrzec w kamiennych zwornikach oraz ołtarzach, w tym ołtarzu głównym, który zdobią postacie św. Klary i Urszuli oraz aniołów.

Kolejnym cennym elementem są dzieła Brunona Tschötschela, w tym tympanon z 1937 roku oraz sześć płaskorzeźb świętych, które obecnie znajdują się na filarach w nawie głównej. W kościele przetrwały również neogotyckie ramy obrazów, wśród których wyróżniają się dwa dzieła Juliana Wałdowskiego pochodzące z początku XX wieku: tryptyk maryjny oraz Nauczanie Marii przez św. Annę. Co więcej, w obrębie kościelnych wnętrz odnaleźć można oryginalne posadzki, chociaż przetrwała jedynie ich część, stacje drogi krzyżowej, a także różnorodne nieznane obrazy oraz dekoracyjne posągi świętych wykonane z gipsopodobnych mas.

Warto dodać, że konfesjonały oraz ławki w nawie pochodzą sprzed 1945 roku, jednak zostały one przetransportowane z innych świątyń, dlatego oryginalnego wyposażenia nie zachowało się. Na uwagę zasługuje również fakt, że kościół św. Elżbiety był inspiracją dla kilku pocztówek wydanych w XX wieku, w tym jednej, która została narysowana przez Georga Rasela przed pierwszą wojną światową.

---

Oceń: Kościół św. Elżbiety przy ulicy Grabiszyńskiej we Wrocławiu

---