Katharina Staritz

---

Życiorys

Katherine Staritz była najstarszą córką nauczyciela oraz jego żony. Jej ojcem był Carl Staritz, który nauczał w gimnazjum św. Marii Magdaleny, a matką Margareta, z domu Ismer. Katharina miała o siedem lat młodszą siostrę, Charlottę, z którą dzieliła swoje życie w Wrocławiu.

Uczęszczała do Victoriaschule, znanego obecnie jako I LO. Po ukończeniu szkoły średniej w 1922 roku, podjęła studia na kierunku filologii niemieckiej, historii i religii na Uniwersytecie Wrocławskim. W trakcie nauki zetknęła się z pracami znanego teologa, Hansa von Sodena, co zainspirowało ją do zmiany kierunku na teologię w 1926 roku.

Od 1928 roku kontynuowała studia w Marburgu, gdzie von Soden został powołany do pracy. Katharina ukończyła pierwszy stopień studiów teologicznych w tym mieście w 1928 roku. Już kilka dni później uzyskała doktorat, stając się pierwszą kobietą, która otrzymała stopień doktora teologii na Uniwersytecie Marburskim. Jej praca doktorska dotyczyła augustyńskiego pojęcia wiary o stworzeniu.

W 1930 roku rozpoczęła praktykę wikariatu nauczycielskiego we Wrocławiu, a dwa lata później zdała drugi egzamin teologiczny. W 1933 roku objęła stałą pozycję wikariusza w Kościele ewangelickim. Zawód ten był związany z wymogiem pozostawania w stanie panieńskim, co było regulowane zasadami ordynacji pastorek aż do 1969 roku.

W kwietniu 1938 r. Katharina została powołana na urząd duchowny, osiągając status urzędniczki mianowanej. Mimo pełnego wykształcenia teologicznego, uzyskała tylko tytuł miejskiego wikariusza, ponieważ tytuł proboszcza był zarezerwowany wyłącznie dla mężczyzn.

Katharina Staritz i jej siostra były członkiniami „Kościoła Wyznającego” – ruchu protestanckiego, który sprzeciwiał się narodowemu socjalizmowi. Położenie ich życia w Wrocławiu miało swoje odzwierciedlenie w adresie, gdzie mieszkały przy ul. Wagnera 7, obecnie znanej jako ul. Szymanowskiego.

Zaangażowanie w pomoc Żydom

W latach 1930-1932, Katharina Staritz rozwijała swoje zaangażowanie pedagogiczne, realizując kilka wikariatów nauczycielskich. Spędzała czas na pracy w duszpasterstwie szpitalnym, organizując zajęcia formacyjne dla dzieci oraz młodzieży z instytucji świeckich. W tych okolicznościach miała styczność z Żydami, którzy pragnęli przyjąć chrzest w kościele ewangelickim. Jej zaangażowanie i determinacja doprowadziły do objęcia przez nią kierownictwa w Urzędzie Pomocy Kościelnej dla ewangelickich niearyjczyków, co miało istotne znaczenie w kontekście rosnącej fali antysemityzmu.

Od 1938 roku, gdy zyskała nominację na wikariusza miejskiego, Staritz zajęła się prowadzeniem wrocławskiej filii berlińskiego biura proboszcza Heinricha Grübera, które oferowało wsparcie dla ewangelików wywodzących się z żydowskich tradycji. Wraz z katolickim arcybiskupem, kardynałem Adolfem Bertramem, przeprowadzali zbiórki „co łaska”, które miały na celu ułatwienie Żydom emigracji.

W roku 1939 Staritz rozpoczęła pracę w Centrali Rzeszy dla Emigracji Żydowskiej, której głównym celem było wspieranie ubogich Żydów w wyjazdach, korzystając z funduszy przekazywanych przez zamożniejszych Żydów z zagranicy. Jej niezłomna postawa nie ograniczała się jedynie do pomocy materialnej; Staritz nie bała się również stanąć w obronie Żydów przetrzymywanych w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu.

Gdy w 1940 roku pastor Grüber został aresztowany z powodu swojej działalności na rzecz Żydów i wysłany do obozu koncentracyjnego, Katharina nie zaprzestała swoich wysiłków na rzecz pomocy. Była postacią, która stała się niewygodna dla pronazistowskiego ruchu Niemieckich Chrześcijan. W 1941 roku protestowała przeciwko ustanowieniu w kościołach „ław pokutniczych” z oznaczeniami gwiazdy Dawida dla Żydów ewangelików. Również w tym samym roku, w liście adresowanym do współbraci w Wrocławiu, opowiedziała się za prawami ochrzczonych Żydów.

Na skutek swojego listu, Wrocławski Konsystorz przeprowadził wewnętrzny proces, w trakcie którego Staritz zeznała, że jej działania były motywowane nie tylko poczuciem odpowiedzialności za „niearyjczyków”, ale także pragnieniem ochrony honoru Kościoła ewangelickiego. Jednakże nieograniczony oportunizm konsystorza skończył się zwolnieniem Staritz z wszelkich obowiązków w kościele dwa dni po jej przesłuchaniu. Po tym wydarzeniu, zdecydowała się na przeprowadzkę do Marburga, miejsca jej wcześniejszych studiów teologicznych.

W dniu 13 kwietnia 1942 roku, Katharina Staritz została aresztowana przez gestapo i przewieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, gdzie przebywała do 18 maja 1943. Jej aresztowanie miało związek z jej publicznym wystąpieniem w obronie Żydów, które uznano za akt wrogi wobec państwa. Ostatecznie zwolniona została dzięki interwencji rodziny Yorck von Wartenburg, związanej z antyhitlerowskim ruchem oporu. Po zwolnieniu, aż do 22 stycznia 1945 roku, była pod nadzorem policyjnym we Wrocławiu.

Do momentu zakończenia jej pracy w 1941 roku, zdołała pomóc około 100 „niearyjskim chrześcijanom” w ich próbach emigracji, co jest ogromnym świadectwem jej niezwykłej determinacji i odwagi w obliczu narastającego zła.

Okres powojenny

W końcówce II wojny światowej, Katharina Staritz wraz z najbliższymi członkami rodziny zdecydowała się na dramatyczną ucieczkę z Drezna, kierując się ku Marburgowi, a następnie dotarła do Frankfurtu. W 1950 roku udało jej się uzyskać ordynację, co stanowiło istotny krok w jej karierze zawodowej.

Po zakończeniu wojny, Staritz podjęła pracę w służbie duszpasterskiej Ewangelickiego Kościoła Krajowego w Kurhessen-Waldeck. W listopadzie 1949 roku rozpoczęła innowacyjną próbę pracy, a już w kwietniu 1950 roku została zatrudniona na nowo powstałym stanowisku urzędniczym. W wrześniu 1950 roku zdobyła awans, obejmując posługę wikariusza dedykowaną specjalnie dla kobiet w Kościele Alte Nikolaikirche, położonym nad Menem w Frankfurcie.

Niestety, jej życie zakończyło się zbyt wcześnie. Katharina Staritz zmarła we Frankfurcie nad Menem w wieku zaledwie 49 lat, po długiej walce z chorobą nowotworową. Jej ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Bockenheim we Frankfurcie.

Upamiętnienia

Od 2003 roku, w katedrze św. Marii Magdaleny we Wrocławiu można zobaczyć tablicę pamiątkową, która jest napisana zarówno w języku polskim, jak i niemieckim.

Oprócz tego, w niemieckich miastach takich jak Frankfurt nad Menem, Diepholz oraz Bretten, znajdują się ulice noszące imię Kathariny Staritz, co dodatkowo świadczy o jej znaczeniu w historii.

W Bad Salzhausen do 2013 roku funkcjonował ewangelicki dom konferencyjny, znany jako Katharina-Staritz-Haus, który również upamiętniał tę niezwykłą postać.

---

Oceń: Katharina Staritz

---