Jan Jessenius

---

Życiorys

Jan Jessenius pochodził z znakomitego rodu Jesenských, który miał swoje korzenie w Turczańskim Jasionie, określanym jako Turčianske Jaseno, usytuowanym u stóp malowniczej Wielkiej Fatry. Jego ojciec, Baltazár Jesenský, był utalentowanym dyplomatą, który w drugiej połowie XVI wieku przybył jako wysłannik górnowęgierskiej szlachty do bogatego Wrocławia, gdzie starał się o wsparcie przeciwko nadciągającej inwazji tureckiej. W tym mieście zawarł związek małżeński i to właśnie tu urodził się jego syn Jan.

Wyróżniając się zdolnościami i pilnością, Jan rozpoczął swoją edukację w miejskiej szkole we Wrocławiu. W kolejnych latach kontynuował naukę na uniwersytetach w Wittenberdze oraz Lipsku, gdzie studiował zarówno filozofię, jak i medycynę, uzyskując stopień bakałarza w 1587 roku. Jego dążenie do wiedzy zaprowadziło go również do włoskiej Padwy, gdzie integrował się ze społecznością studentów z Czech oraz ówczesnych Górnych Węgier (dzisiejsza Słowacja). W 1591 roku ukończył tam studia, a po raz pierwszy przyjął przydomek „z Veľkého Jasena”.

Jako protestant napotkał jednak trudności na katolickim uniwersytecie padewskim, a tytuł doktora uzyskał dopiero na królewskim Uniwersytecie Karola w Pradze. Prywatną praktykę lekarską rozpoczął w rodzinnym Wrocławiu, gdzie związał się węzłem małżeńskim z Marią Fels. Po dwóch latach objął stanowisko osobistego lekarza księcia Wilhelma w Dreźnie, a następnie został profesorem anatomii, chirurgii oraz botaniki na uniwersytecie w Wittenberdze. Jego osiągnięcia wkrótce zaowocowały powołaniem na rektora tej uczelni.

W czerwcu 1600 roku, na zaproszenie znakomitego astronoma Tychona Brahego, odwiedził Pragę, gdzie wykonał pierwszą publiczną sekcję zwłok ludzkich w tej części Europy, co później opisał w osobnym dziele. Zdecydował się pozostać w Pradze, gdzie w 1602 roku uzyskał obywatelstwo. W stolicy Czech zetknął się z dworem cesarza Rudolfa II. Nie mogąc objąć posady na praskim uniwersytecie z powodu stanu cywilnego, skupił się na praktyce lekarskiej, zwłaszcza w dziedzinie chirurgii i anatomii.

W 1608 roku uczestniczył w koronacji króla Macieja Habsburga w Wiedniu, a niebawem został jego nadwornym lekarzem oraz historiografem. Po śmierci żony w 1612 roku, przez kolejne cztery lata podróżował po Europie, a w 1616 roku powrócił do Pragi. Rok później wybrany został rektorem Uniwersytetu Karola. W Pradze nawiązał przyjaźnie z innymi uczonymi pochodzącymi z obszarów dzisiejszej Słowacji, w tym z Vavrinciem Benedikti z Nedožier oraz Basiliusem z Nemeckiej Ľupče.

W tym okresie angażował się w politykę, wspierając czeskich protestantów w ich opozycji do cesarza Ferdynanda II Habsburga. W 1618 roku dotarł do Preszburga (dzisiejsza Bratysława) z misją, której celem było uniemożliwienie wyboru Ferdynanda II na króla Węgier, jednakże misja ta zakończyła się niepowodzeniem. Został aresztowany na kilka miesięcy. Po klęsce Czechów na Białej Górze w grudniu 1620 roku, ponownie został wzięty do niewoli, a w czerwcu 1621 roku stracony, w towarzystwie 26 innych oskarżonych, na Rynku Starego Miasta w Pradze. Jego głowa była przez kilka tygodni eksponowana jako przestroga dla mieszkańców, a ostatecznie pochowano ją pod posadzką praskiego Kościoła Marii Panny przed Tynem.

Upamiętnienie

W słowackiej gminie Turčianske Jaseno zostały poświęcone dwa pomieszczenia na specjalną izbę pamięci, w której upamiętniono Jana Jesseniusa.

---

Oceń: Jan Jessenius

---