Christian Garve

---

Biografia

Christian Garve przyszedł na świat we Wrocławiu, gdzie rozpoczął swą edukację. W latach 1762-1763 studiował teologię we Frankfurcie nad Odrą, kształcąc się pod okiem takich autorytetów jak Alexander Gottlieb Baumgarten. Następnie kontynuował naukę, zgłębiając filozofię oraz matematykę w Halle, gdzie uczono go m.in. przez Johanna Salomo Semlera. W 1766 roku uzyskał stopień magistra.

Po ukończeniu studiów osiedlił się w Lipsku, gdzie w 1768 roku uzyskał habilitację i został profesorem nadzwyczajnym na tamtejszym uniwersytecie. Niestety, jego kariera akademicka została przerwana przez problemy ze zdrowiem, które zmusiły go do rezygnacji ze stanowiska w 1772 roku. Wrócił wtedy do Wrocławia, gdzie postanowił otworzyć własną księgarnię i zająć się tłumaczeniami literatury angielskiej.

W późniejszych latach Garve podróżował także do takich miast jak Berlin, Lipsk i Getynga. W 1779 roku otrzymał zaproszenie od Fryderyka II, aby dołączyć do jego dworu w Charlottenburgu. Tam stał się jedną z kluczowych postaci niemieckiego oświecenia, wpływając na rozwój myśli filozoficznej i kulturalnej tamtego okresu.

Filozofia

Christian Garve jest uznawany za reprezentanta filozofii popularnej (Popularphilosophie), która rozwijała idee oświecenia w społeczeństwie. Jego zainteresowania filozoficzne nie obejmowały zbyt głęboko teoretycznych zagadnień ani spekulacji, lecz koncentrował się głównie na kwestiach etycznych oraz psychologicznych. W swoich pracach miał na celu edukację i moralizowanie, co przejawiało się w jego swobodnym, eseistycznym stylu, dalekim od surowego rygoryzmu.

Był pod silnym wpływem angielskich myślicieli, takich jak François de La Rochefoucauld oraz Helwecjusz. Garve opisywał różnorodne charaktery, cechy i postawy ludzi, analizując, jak funkcjonują w codziennym życiu. Różnice między jednostkami przedstawiał w kontekście natężenia jasności oraz wyrazistości idei w ich umysłach. Centralnym pojęciem w jego myśli był interes, który można interpretować jako w przetworzoną formę pojęć życzliwości (benevolence) oraz sympatii (sympathy) popularnych w ówczesnej filozofii angielskiej, odniesioną do partycypacji jednostki w emocjach, ideach i działaniach innych ludzi.

Dyskusja z Kantem

Garve prowadził korespondencję z Immanuelem Kantem, co miało istotny wpływ na jego etykę oraz religijność. Obaj filozofowie znacznie różnili się w swoim podejściu do rozważań filozoficznych. Styl eseistyczny oraz luźna struktura tekstów Garve’a, ukierunkowana na analizę konkretnych przykładów, odbiegały od teoretycznych systemów Kanta, co przyczyniło się do wymiany poglądów między nimi.

19 stycznia 1782 roku Garve opublikował w Göttinger gelehrten Anzeigen swoją pierwszą recenzję Krytyki czystego rozumu Kanta, która została wydana w 1781 roku. Recenzja ta, skrócona i zmieniona przez redaktora Johann Georga Heinricha Federa, spotkała się z dużym zainteresowaniem i zainicjowała dyskusję na temat dzieła Kanta. Krytyka Garve’a, uznawana w owym czasie za opinię jednego z czołowych niemieckich filozofów, miała wpływ na początkowo chłodne przyjęcie prac Kanta.

Kant kilkakrotnie odnosił się do zarzutów sformułowanych przez Garve’a, m.in. w swoich dziełach O porzekadle: to może być słuszne w teorii, ale nic nie jest warte w praktyce oraz w Prolegomenach do wszelkiej przyszłej metafizyki. Odrzucał m.in. zarzut, że jego filozofia jest nieprecyzyjna, podkreślając, że jego filozofia krytyczna miała na celu przede wszystkim precyzyjność, a nie popularność.

Dzieła

Christian Garve, renomowany filozof i myśliciel, jest autorem wielu znaczących dzieł, które wywarły wpływ na rozwój myśli naukowej i filozoficznej. Jego twórczość obejmuje szeroką gamę tematów, które dotykają zarówno logiki, jak i etyki oraz polityki. Poniżej znajduje się szczegółowy przegląd jego publikacji.

• 1766 De nonnullis, quae pertinent ad logicam probabilium (dysertacja doktorska),
• 1768 De ratione scribendi historiam philosophiae,
• 1770 Legendorum philosophorum veterum praecepta nonnulla et exemplum,
• 1779 Sammlung einiger Abhandlungen (2 tomy),
• 1783 Philosophische Anmerkungen und Abhandlungen zu Cicero’s Büchern von den Pflichten (3 tomy),
• 1788 Abhandlung über die Verbindung der Moral mit der Politik. Oder, Einige Betrachtungen über die Frage, w jakim stopniu możliwe jest zachowanie moralności w życiu publicznym,
• 1792-1802 Versuche über verschiedene Gegenstände aus der Moral, der Litteratur und dem gesellschaftlichen Leben (5 tomów),
• 1796-1800 Vermischte Aufsätze welche einzeln oder in Zeitschriften erschienen sind (2 tomy),
• 1797-1800 Über Gesellschaft und Einsamkeit (2 tomy),
• 1798 Übersicht der vornehmsten Principien der Sittenlehre von dem Zeitalter des Aristoteles an bis auf nasze czasy,
• 1798 Einige Betrachtungen über die allgemeinen Grundsätze der Sittenlehre,
• 1798 Fragmente zur Schilderung des Geistes, des Charakters, und der Regierung Friedrichs des zweyten (2 tomy),
• 1807 Über das Dasein Gottes. Eine nachgelassene Abhandlung.

Dzieła zebrane i wybory tekstów

• 1792-1801 Gesammelte Werke (16 tomów),
• 1801-1804 Sämmtliehe Werke (18 tomów),
• 1974 Popularphilosophische Schriften über literarische, ästhetische und gesellschaftliche Gegenstände,
• 1998 Aphorismen aus dem Nachlaß.

Tłumaczenia

• 1772 Adam Ferguson, Grundsätze der Moralphilosophie,
• 1773 Edmund Burke, Philosophische Untersuchungen über den Ursprung unsrer Begriffe vom Erhabnen und Schönen,
• 1776 Alexander Gerard Versuch über das Genie,
• 1783 Cyceron Abhandlungen über die menschlichen Pflichten,
• 1787 William Paley Grundsätze der Moral und Politik,
• 1796 Adam Smith Untersuchung über die Natur und die Ursachen des Nationalreichthums,
• 1798-1801 Arystoteles, Die Politik des Aristoteles.

Tłumaczenia Garve’a na język polski

• Ch. Garve, O opinii publicznej, Goniec Krakowski 1831, nr 204-205 (tłum. Kazimierz Brodziński),
• Ch. Garve, O poznawaniu zdolności umysłowych u młodzieży, Dziennik Wileński, t. 1, 1826 (tłum. Leon Borowski),
• Ch. Garve, O granicach obywatelskiego posłuszeństwa oraz o różnicy pomiędzy teorią i praktyką w odniesieniu do dwóch rozpraw w „Berliner Monatsschrift”, tłum. R. Kuliniak i T. Małyszek, w: „Zbliżenia. Polska – Niemcy. Annäherungen. Polen – Deutschland”, Nr 3(24)1999, s. 49-56,
• Ch. Garve, Recenzja z „Krytyki czystego rozumu” Immanuela Kanta, (cz. 1), tłum. R. Kuliniak i T. Małyszek, w: „Zbliżenia. Polska – Niemcy. Annäherungen. Polen – Deutschland”, Nr 1(28)2001, s. 37-46,
• Ch. Garve, Recenzja z „Krytyki czystego rozumu” Immanuela Kanta, (cz. 2), tłum. R. Kuliniak i T. Małyszek, w: „Zbliżenia. Polska – Niemcy. Annäherungen. Polen – Deutschland”, Nr 2(29)2001, s. 55-63,
• Johann Georg Heinrich Feder, Zmieniona treść „Recenzji” Christiana Garvego z „Krytyki czystego rozumu” Immanuela Kanta, tłum. R. Kuliniak i T. Małyszek, w: „Zbliżenia. Polska – Niemcy. Annäherungen. Polen – Deutschland”, Nr 1(31)2002, s. 115-120,
• Radosław Kuliniak, Spory filozoficzne Garvego z Kantem, 2012.

---

Oceń: Christian Garve

---