Ołtarz Andreasa Jerina

---

Opis

Ołtarz wykonany w stylu manieryzmu to oszałamiający pentaptyk, który składa się z bogato zdobionej drewnianej szafy ołtarzowej. Ta szafa jest obita bordowym aksamitem, który wyróżnia się srebrnymi gwiazdami, tworząc eleganckie tło dla głównych elementów ołtarza. Na tym tle widnieją srebrne figury ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa, Matki Bożej oraz św. Jana Ewangelisty. Dodatkowo, we wnękach skrzydeł, które również są wyłożone bordowym aksamitem i zdobione gwiazdami, znajdują się srebrne przedstawienia św. Andrzeja Apostoła oraz św. Jadwigi Śląskiej po prawej stronie, a także św. Jana Chrzciciela i św. Wincentego z Saragossy po lewej stronie.

Poniżej wizerunków świętych umieszczono małe srebrne medaliony związane z fundatorem ołtarza. W prawym skrzydle widnieje jego herb, a w lewym portret przedstawiający go w profilu. Całość szafy oraz wnęki skrzydeł otacza złocony ażurowy ornament roślinny, który wykonano ze srebra. Otwarty ołtarz ma imponujące wymiary: 376 cm szerokości oraz 301,5 cm wysokości (według księdza Cembrowicza, wysokości wynoszą odpowiednio: 371 cm i 300 cm). Główna skrzynia jest zamykana czterema skrzydłami.

Na odwrotnej stronie skrzydeł, widocznej po zamknięciu ołtarza, znajdują się dzieła Bartholomaeusa Fichtenbergera. Tego wspaniałego artysty stworzył osiem obrazów przedstawiających historię życia św. Jana Chrzciciela. W szczególności w scenie kazania św. Jana nad Jordanem można dostrzec postać fundatora ołtarza – biskupa Jerina. Te obrazy stanowią pierwsze zamknięcie ołtarza. Drugie zamknięcie składa się z czterech portretów Ojców Kościoła: św. Ambrożego, św. Augustyna, św. Grzegorza Wielkiego oraz św. Hieronima.

Po rekonstrukcji, która miała miejsce w 2019 roku, ołtarz powrócił na miejsce głównego ołtarza katedry. Warto zaznaczyć, że zachowało się około 80% oryginalnych elementów. Wśród odtworzonych elementów znajdują się: sam krzyż krucyfiksu (za wyjątkiem figury Chrystusa oraz innych drobnych detali, które są oryginalne) oraz tablica fundacyjna biskupa Jerina umieszczona poniżej krucyfiksu. Dębowa centralna szafa ołtarza nie została ewakuowana przed oblężeniem Wrocławia i spłonęła w wyniku pożaru świątyni. Dodatkowo, wyprodukowane zostały aksamitne tkaniny wyściełające centralną szafę oraz skrzydła, jak również część srebrnych gwiazd i rozet umieszczonych na aksamicie. Odtworzone elementy srebrne nie są pozłacane, w przeciwieństwie do oryginalnych, a także nie zachowała się predella.

Historia

Ołtarz, którego wartość szacowano na 10 tysięcy talarów, został ufundowany w 1590 roku przez katolickiego biskupa Andreasa von Jerina. Jego wykonanie zlecono miejscowym luterańskim rzemieślnikom, pod nadzorem utalentowanego złotnika Paula Nitscha. W chwili złożenia zamówienia, cena ołtarza była równoważna wartością średniej wielkości miasta. Ołtarz zainstalowano w katedrze we Wrocławiu w 1591 roku, gdzie aż do końca II wojny światowej pełnił funkcję głównego ołtarza, przyciągając licznych zwiedzających, którzy podziwiali jego wspaniałość.

W 1632 roku ołtarz ucierpiał w wyniku wojny, kiedy to wojska szwedzkie i saksońskie dokonały grabieży, kradnąc srebrne blachy z tylnej części ołtarza, a także uszkadzając jego skrzynię oraz boczne skrzydła. Co ciekawe, srebrne figury nie zostały skradzione, ponieważ zostały wcześniej ukryte przed wkroczeniem na miasto. Stan nienaruszony zachowały również pozostałe elementy ołtarza, które władze miejskie zabezpieczyły w bezpiecznym miejscu.

W 1650 roku, z inicjatywy siostrzeńca biskupa, kanonika Philippa von Jerina, ołtarz został poddany renowacji. Odtąd blachy metalowe zostały zastąpione materiałem ozdobnym, przyozdobionym srebrnymi gwiazdami oraz rozetkami, co nadało mu nowy blask. W XIX wieku ołtarz przeszedł kolejne renowacje, a w 1934 roku zrealizowano kompleksową konserwację.

Po 5 września 1944 roku ołtarz został zdemontowany, a srebrne figury schowane w skarbcu katedry, natomiast skrzydła z obrazami umieszczono w jednym z muzealnych magazynów. Niestety, w wyniku bombardowań, które miały miejsce w czasie świąt wielkanocnych 2 kwietnia 1945 roku, główna szafa ołtarzowa spłonęła, co oznaczało utratę cennych elementów. Po II wojnie światowej, ołtarz nie doczekał się odbudowy i został zastąpiony późnogotyckim pentaptykiem przedstawiającym Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny, który pochodził ze zbiorów Muzeum Śląskiego.

Fragmenty zachowanego ołtarza zostały przekazane do kościoła pokolegiackiego św. Stanisława w Szamotułach, natomiast rzeźby oraz inne srebrne elementy pozostały w skarbcu katedralnym. W 1966 roku skrzydła wróciły do katedry, gdzie były przez jakiś czas eksponowane w Muzeum Archidiecezjalnym. Podczas inwentaryzacji przeprowadzonej w 2016 roku stwierdzono, że przetrwało 80% oryginalnych fragmentów ołtarza, co dało podstawy do rozpoczęcia projektu jego rekonstrukcji.

W 2017 roku zaprezentowano częśćowo zrekonstruowany ołtarz na wystawie w Muzeum Narodowym. W 2018 roku podpisano umowę między parafią a Muzeum Narodowym dotycząca pełnej odbudowy. Po zakończeniu prac rekonstrukcyjnych, ołtarz został wystawiony w Muzeum Narodowym od kwietnia 2019 roku, a w grudniu tego samego roku z powrotem zainstalowano go jako główny ołtarz w katedrze, co stanowiło symboliczne zakończenie wieloletnich starań o przywrócenie jednego z największych skarbów wrocławskiej sztuki sakralnej.

---

Oceń: Ołtarz Andreasa Jerina

---