Stefan Cwojdziński

---

Wykształcenie

Stefan Cwojdziński swoją edukację rozpoczął w 1961 roku, gdy ukończył Szkołę Podstawową nr 66 we Wrocławiu. Cztery lata później, w 1965 roku, zdobył świadectwo ukończenia II Liceum Ogólnokształcącego im. Piastów Śląskich.

Po zakończeniu liceum rozpoczął studia geologiczne na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego. W czerwcu 1970 roku uzyskał tytuł magistra, prezentując pracę dyplomową na temat Zdjęcie geologiczne okolic Zgorzelca. W trakcie studiów pracował pod kierunkiem Józefa Oberca, co miało istotny wpływ na jego późniejszą karierę naukową.

Prace badawcze 1970–1984

Kariera Stefana Cwojdzińskiego rozpoczęła się 1 sierpnia 1970 roku w Samodzielnej Pracowni Zdjęć Geologicznych, która znajduje się w Oddziale Dolnośląskim Instytutu Geologicznego we Wrocławiu. W latach 1970-1975 brał aktywny udział w tworzeniu Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów w skali 1:25 000, skupiając się na obszarze metamorfiku lądecko-śnieżnickiego oraz intruzji granitoidów kłodzko-złotostockich, obejmując arkusze takie jak Złoty Stok, Trzebieszowice, Krosnowice oraz Stronie Śląskie. Współpracował również przy arkuszach Strachocin-Bielice i Bystrzyca Kłodzka.

Rezultaty tych intensywnych badań przełożyły się na szereg referatów oraz artykułów opublikowanych w Kwartalniku Geologicznym oraz Biuletynie Instytutu Geologicznego. Tematyka publikacji koncentrowała się na ewolucji tektono-metamorficznej strefy dyslokacyjnej Złoty Stok – Skrzynka oraz na evolucji strukturalnej krystaliniku wschodniej części Ziemi Kłodzkiej, a także granitoidów kłodzko-złotostockich.

W latach 1977-1978 Stefan Cwojdziński prowadził prace nad tektoniczno-płytową syntezą rozwoju Waryscydów Polski Południowo-Zachodniej i analizował tektoniczno-płytową ewolucję całego kraju. W tym okresie zaproponował, aby sudecki kompleks skał zasadowo-ultrazasadowych został uznany za kompleks ofiolitowy, co miało istotne znaczenie dla geologii regionu.

Na początku lat 80. stworzył arkusz Niemcza, który dotyczył obszaru bloku przedsudeckiego oraz badał podłoże krystaliczne. Wyróżnił zespół skał kataklastycznych, zwracając uwagę na charakter ścięciowej deformacji w tej strefie.

Pracę doktorską pt. Ewolucja makroenklaw na tle intruzyjnej i postintruzyjnej tektoniki kłodzko-złotostockiego masywu granitoidowego obronił 13 marca 1981 roku w Oddziale Dolnośląskim IG. Jego promotorem był Leszek Sawicki, a w skład recenzentów weszli Wacław Ryka, Józef Oberc oraz Alfred Majerowicz.

Praca za granicą

W 1984 roku rozpoczął pracę w Dwustronnej Polsko-Mongolskiej Ekspedycji Geologicznej, gdzie do czerwca 1986 roku pełnił funkcję kierownika zespołu geologiczno-kartograficznego na pustyni Gobi. W trakcie tej misji zespół był odpowiedzialny za stworzenie szczegółowej mapy geologicznej masywu syenitów alkalicznych Ługijn-goł, która została sporządzona w skali 1:25 000. W szczególności uwzględniono żyły karbonatytowe z cenną mineralizacją pierwiastków ziem rzadkich.

Po zakończeniu prac w Mongolii, od listopada 1986 do marca 1988 roku, Stefan Cwojdziński kontynuował swoją karierę w ramach kontraktu z GEOPOL w algierskim przedsiębiorstwie EREM. Jego zespół skupił się na rozpoznawaniu skał karbonatytowych, które zawierały pierwiastki ziem rzadkich, w zachodniej części Hoggaru na Saharze, szczególnie w rejonie Ihouhauene w bloku In Ouzzal.

Efektem tych badań, prowadzonej wspólnie z Andrzejem Stachowiakiem z Przedsiębiorstwa Geologicznego we Wrocławiu oraz zespołem algierskim, były nie tylko regionalne mapy geologiczne w skali 1:200 000, ale także mapy geologiczne w skali 1:50 000 dla wybranych obszarów oraz szczegółowe mapy geologiczne obszarów złożowych w skali 1:5000.

Popularyzacja teorii ekspansji Ziemi

W trakcie swojej pracy w Mongolii, Stefan Cwojdziński opracował istotną pracę naukową, w której przedstawił możliwe kierunki rozwoju teorii ekspansji Ziemi. Analizując aktualny stan geotektoniki, dokument został opublikowany przez Polską Akademię Nauk w 1989 roku. W tej pracy sformułował również hipotezę, która wskazuje na stopniowe wypłaszczanie litosfery kontynentalnej w wyniku zachodzącego procesu rozszerzania się naszej planety.

W 1993 roku miał okazję uczestniczyć w konferencji pt. Frontiers of Fundamental Physics, która miała miejsce w Olimpii w Grecji. Tematem spotkania były różnorodne modele Ziemi ekspandującej. Następnie, w 1994 roku, wspólnie z Janem Koziarem z Uniwersytetu Wrocławskiego zorganizował sesję naukową na temat Zagadnienia ekspandującej Ziemi, która odbyła się we Wrocławiu oraz w Sosnówce, niedaleko Karpacza.

W trakcie swojej kariery naukowej, Cwojdziński nawiązał ciekawe kontakty z wybitnymi ekspertami w dziedzinie teorii ekspansji Ziemi, w tym z S.W. Careyem z Tasmanii. W 1997 roku zorganizował w Polsce wizytę australijskiego zwolennika teorii ekspansji, Jamesa Maxlowa, który podczas swojego pobytu przedstawił unikalną kolekcję 11 modeli związanych z ekspansją Ziemi. Ta kolekcja, zakupiona przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG), jest obecnie częścią zbiorów Muzeum Geologicznego.

W 2001 roku, Stefan Cwojdziński miał zaszczyt pełnić funkcję recenzenta pracy doktorskiej Maxlowa, która została obroniona na Uniwersytecie Curtin w Zachodniej Australii. Zaledwie dwa lata później, w 2003 roku, wziął udział w międzynarodowym kolokwium zatytułowanym Erdexpansion – eine Theorie auf dem Prüfstand, które odbyło się w Theuern w Bawarii. W tym samym okresie opublikował monografię zatytułowaną The tectonic structure of the continental lithosphere considered in the light of the expanding Earth theory – a proposal of a new interpretation of deep seismic data w serii PGI Special Papers.

Dzięki tej pracy, Rada Naukowa PIG przyznała mu 13 stycznia 2005 roku stopień doktora habilitowanego. W marcu 2006 roku, Minister Środowiska mianował go na stanowisko docenta w Państwowym Instytucie Geologicznym, co stanowiło ukoronowanie jego badań i osiągnięć w dziedzinie geologii oraz teorii ekspansji Ziemi.

Inne prace badawcze 1988–2009

W 1988 roku, po powrocie z Algierii, rozpoczął pracę nad arkuszami Wleń i Wojcieszów, dołączając do zespołu opracowującego Szczegółową Mapę Geologiczną Sudetów w skali 1:25 000, dotyczącej obszaru jednostki kaczawskiej. Jego działalność obejmowała również tworzenie arkuszy Jegłowa oraz Jordanów Śląski w ramach Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, które powstały w 1994 roku w wschodniej części bloku przedsudeckiego.

W dniu 1 października 1988 został mianowany kierownikiem Oddziału Dolnośląskiego Państwowego Instytutu Geologicznego, a następnie od 15 września 1994 objął stanowisko dyrektora tej jednostki, kierując nią aż do końca roku 2000. Jego prace dotyczyły głównie paleozoicznej ewolucji Polski południowo-zachodniej oraz analizy wgłębnym budowy geologicznej obszaru kraju.

W 1989 roku aktywnie uczestniczył w międzynarodowym projekcie EUROPROBE, gdzie skoncentrował się na geologicznej interpretacji danych stripingu grawimetrycznego, co pozwoliło na odtworzenie wgłębnej struktury geologicznej regionu dolnośląskiego. Efektem jego prac była mapa geologiczna, skonstruowana na poziomie –5000 m ppm.

Na XIII Kongresie Karbonu i Permu, który odbył się w 1995 roku w Krakowie, przedstawił badania dotyczące występowania skał karbońskich w Polsce południowo-zachodniej. Swoje badania kontynuował w latach 1994–1997 w projekcie badawczym KBN, poświęconym wgłębnym strukturom i paleogeodynamice Waryscydów Polski, stawiając pytanie o rolę stref ścinań w paleozoicznej akrecji skorupy kontynentalnej.

W latach 1999–2002 angażował się w projekt KBN dotyczący genezy i pozycji stratygraficznej podkambryjskich oraz podordowickich skał anchimetamorficznych w południowej Polsce, badając przedpole orogenu neoproterozoicznego. Dodatkowo, w latach 1998–2001 uczestniczył w europejskim projekcie PACE, który koncentrował się na paleozoicznej amalgamacji Europy Środkowej.

W okresie 2002–2009 Stefan Cwojdziński miał kluczową rolę jako koordynator regionalny przy opracowaniu Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 dla arkuszy dolnośląskich. Był także współautorem arkuszy Jelenia Góra, Wojcieszów, Kowary, Strzelin, Niemcza, Ząbkowice Śląskie, Otmuchów oraz Złoty Stok.

Od 2006 roku zainteresował się geoturystyką. W 2007 roku PIG opublikował jego przewodnik geoturystyczny, skierowany do turystów podróżujących samochodami wzdłuż trasy Nysa–Złoty Stok–Kłodzko–Wałbrzych–Jelenia Góra. Ponadto, brał udział w polsko-czeskim projekcie Geostrada sudecka, który miał na celu rozwój turystyki geologicznej.

Odznaczenia i wyróżnienia

Stefan Cwojdziński zdobył szereg cennych odznaczeń oraz wyróżnień, które podkreślają jego wkład w polską geologię. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• 1994 – Odznaka „Zasłużony dla polskiej geologii”,
• 1995 – tytuł Dyrektora Górniczego III stopnia,
• 1998 – Złota Odznaka Państwowego Instytutu Geologicznego.

Wybrane publikacje

Stefan Cwojdziński jest autorem wielu znaczących prac naukowych. Jego publikacja z 2003 roku nosi tytuł „The tectonic structure of the continental lithosphere considered in the light of the expanding Earth theory – a proposal of a new interpretation of deep seismic data”. Została opublikowana w serii specjalnych prac Polskiego Instytutu Geologicznego.

W tej pracy, obejmującej 80 stron, Cwojdziński przedstawia nową interpretację danych sejsmicznych w kontekście teorii ekspandującej Ziemi. Publikacja ta, zawierająca istotne ustalenia dotyczące struktury tektonicznej litosfery kontynentalnej, ma znaczenie zarówno dla geologii, jak i dla zrozumienia dynamicznych procesów Ziemi.

---

Oceń: Stefan Cwojdziński

---