Maciej Zięba (dominikanin)

Duchowieństwo i religia

Maciej Andrzej Zięba, urodzony 6 września 1954 roku we Wrocławiu, był postacią o wyjątkowych talentach i bogatej karierze. Jako polski dominikanin, jego wkład w teologię i filozofię był znaczny, co czyni go jednym z najbardziej wpływowych duchownych swojego pokolenia.

W ciągu swojego życia, Maciej Zięba pełnił wiele istotnych ról. W latach 1998-2006 był prowincjałem Polskiej Prowincji Dominikanów, co stawia go w centrum ważnych decyzji i reform religijnych. Po zakończeniu swojej kadencji, w kolejnych latach pełnił funkcję dyrektora Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku, gdzie z powodzeniem łączył działalność naukową z aktywnym uczestnictwem w życiu społecznym.

Maciej Zięba pozostaje w pamięci nie tylko jako taki teolog i filozof, ale również jako fizyk i publicysta, a jego śmierć 31 grudnia 2020 roku była utratą dla wielu środowisk, które ceniły jego dokonania oraz mądrość.

Życiorys

Maciej Zięba przyszedł na świat 6 września 1954 roku we Wrocławiu. Jego matka, będąca polonistką, oraz ojciec, Andrzej Zięba, matematykiem, w znaczący sposób wpłynęli na jego rozwój. Ukończył studia na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie zdobył tytuł magistra fizyki w 1978 roku. Po ukończeniu studiów, w latach 1978–1981, pracował jako pracownik naukowy w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.

Od 1973 roku Zięba był zaangażowany w opozycję demokratyczną, a swoje działania zaczynał jako członek zarządu Klubu Inteligencji Katolickiej we Wrocławiu, gdzie od 1978 piastował funkcję wiceprezesa. W momencie wybuchu Solidarności, w sierpniu 1980 roku, stał się ekspertem regionu Dolny Śląsk w NSZZ „Solidarność”. W jego działalności znajduje się również przewodniczenie Komitetowi Zakładowemu IMGW we Wrocławiu oraz współpraca z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, co zaowocowało jego zaangażowaniem w redakcję biuletynu „Solidarność Dolnośląska” oraz dziennikarstwie w „Tygodniku Solidarność”. W latach 1981–1988 był aktywnym współpracownikiem podziemnej Solidarności.

W sierpniu 1981 roku wstąpił do zakonu dominikanów, a śluby wieczyste złożył 21 września 1986 roku. Święcenia kapłańskie otrzymał 9 maja 1987 roku. Sanctus Zięba uzyskał w 1988 roku licencjat z teologii na Wydziale Teologicznym Papieskiej Akademii Teologicznej, a w 1988 i 1989 odbył stypendia na Uniwersytecie w Eichstätt oraz Catholic University of America w Waszyngtonie. W 1991 roku był stypendystą American Enterprise Institute.

W latach 1989-1991 prowadził rubrykę religijną „Arka Noego” w Gazecie Wyborczej. Oprócz tego, w latach 1990–1995 pełnił funkcję dyrektora dominikańskiego wydawnictwa W drodze. Równocześnie, od 1990 roku, był wykładowcą w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym dominikanów, a w latach 1991–1996 również na Wydziale Prawa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dodatkowo, w latach 1994-2006 prowadził wykłady z zakresu etyki w gospodarce na Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.

W 1995 roku Zięba założył Instytut Tertio Millennio w Krakowie, a w 1997 roku obronił pracę doktorską na Wydziale Filozofii PAT, w której omawiał Kościół w kontekście demokratycznego kapitalizmu, odwołując się do encykliki „Centesimus annus”. W latach 1998-2006 pełnił funkcję prowincjała polskiej prowincji dominikanów.

Nominowany przez Jana Pawła II, był członkiem Synodu Biskupów Europy w 1999 roku oraz zasiadał w Radzie Społecznej Episkopatu Polski od 2001 roku. W 2003 roku został mianowany konsultorem Papieskiej Rady Iustitia et Pax, a od tego samego roku był członkiem Rady Patronackiej Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie.

Maciej Zięba był również organizatorem oraz dyrektorem Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku w latach 2007-2010. Angażował się w działalność Rady Programowej Polsko-Rosyjskiego Forum Dialogu Obywatelskiego. Pełnił funkcję prowadzącego oraz współprowadzącego dla wielu programów medialnych, w tym „Niezwykły pontyfikat” (1997, TVP1) wspólnie z Adamem Pawłowiczem, „U źródeł cywilizacji” (2007, TVP Historia) w duecie z Arturem Dmochowskim, a także „Moralność i etyka w czasach kryzysu” (2013, religia.tv) z ks. Kazimierzem Sową oraz Ryszardem Petru.

Zięba był członkiem rady programowej Studium Generale Europa przy Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie, a także kwartalnika myśli politycznej „Civitas. Studia z filozofii polityki”. Jako współzałożyciel Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie oraz członek Rady Programowej Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie, przyczynił się do rozwoju różnorodnych inicjatyw intelektualnych.

W swoim życiu zmagając się z chorobą alkoholową, Maciej Zięba zmarł w wieku 66 lat po długiej i trudnej walce z chorobą nowotworową. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu.

Kontrowersje w sprawie dominikanina Pawła Malińskiego

W marcu 2021 roku pojawiły się niepokojące doniesienia w mediach dotyczące o. Macieja Zięby, który pełnił funkcję prowincjała dominikanów. Według publikacji, nie zareagował on adekwatnie na poważne zarzuty dotyczące przemocowych i seksualnych czynów popełnionych przez jego podwładnego, Zakonnika Pawła Malińskiego, w latach 1996–2000.

W odpowiedzi na te oskarżenia, dominikanie postanowili powołać komisję śledczą, której celem było zbadanie tych nieprawidłowości. Na czele komisji stanął Tomasz Terlikowski. We wrześniu 2021 roku komisja opublikowała szczegółowy raport liczący aż 250 stron.

Raport komisji zawierał szereg poważnych zarzutów, wskazując, że podejście ówczesnych władz zakonu do ofiar Pawła Malińskiego było zupełnie niewłaściwe. Przez wiele lat o. Maciej Zięba był informowany o panującej w wspólnocie „mentalności sekciarskiej”, przypadkach przemocy fizycznej podczas modlitw oraz o psychicznej i duchowej presji wywieranej przez Malińskiego. Pomimo tych alarmujących sygnałów, nie podjął on skutecznych działań do roku 2000.

Dopiero po otrzymaniu pisemnych świadectw od członków wspólnoty, którzy doświadczyli krzywd, prowincjał postanowił odwołać Pawła Malińskiego z roli duszpasterza akademickiego we Wrocławiu. Co więcej, pomimo informacji o procederze wykorzystania seksualnego, którego miał się dopuścić Maliński względem czterech kobiet, o. Maciej Zięba nie zareagował należycie. Nie zgłosił sprawy do prokuratury ani nie wszczął postępowania kanonicznego, a jedynie zalecił Malińskiemu kilkutygodniowy pobyt w klasztorze kamedułów w Krakowie oraz roczną pracę w hospicjum w Lublinie, ograniczając przy tym jego możliwość sprawowania sakramentów.

Odznaczenia i nagrody

Maciej Zięba, dominikanin, został wyróżniony za swoją działalność na rzecz opozycji demokratycznej w Polsce. Jego zaangażowanie zostało docenione poprzez przyznanie mu kilku prestiżowych odznaczeń.

Wśród nagród, które otrzymał, można wymienić:

  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 2007 roku,
  • Krzyż Wolności i Solidarności, otrzymany w 2015 roku,
  • Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości, który otrzymał w 2019 roku.

W 2021 roku, pośmiertnie, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz opozycji antykomunistycznej oraz zaangażowanie w obronę wolności słowa w czasach PRL. Jego działania na rzecz kultywowania dziedzictwa myśli Jana Pawła II oraz popularyzacji społecznej nauki Kościoła również zostały w ten sposób uhonorowane.

Poza odznaczeniami, Zięba otrzymał również nagrody, w tym:

  • Polcul Foundation, w 1981 roku,
  • Freedom Award Atlantic Council, w 2016 roku.

Książki

Maciej Zięba, dominikanin i autor licznych publikacji, wpisuje się w dyskurs uwzględniający zarówno zagadnienia teologiczne, jak i społeczne. W jego twórczości możemy znaleźć wiele istotnych książek, które rzucają światło na różnorodne tematy. Oto zestawienie niektórych z nich:

  • Biało-czarne zapiski, W drodze, Poznań, 1987,
  • Demokracja i antyewangelizacja, W drodze, Poznań, 1997,
  • Niezwykły pontyfikat, Znak, Kraków, 1997,
  • Nowe i stare biało-czarne zapiski, W drodze, Poznań, 1987,
  • Papieże i kapitalizm, Znak, Kraków, 1998,
  • Chrześcijaństwo-demokracja-kapitalizm (z A. Rauscherem SJ i M. Novakiem),
  • Lekarstwo życia (z Michałem Zioło OCSO), W drodze, Poznań, 2002,
  • Chrześcijanie – Polityka – Ekonomia. Prawdy i kłamstwa, Wydawnictwo M, Kraków, 2003,
  • Unanimitas. Dominikańskie przykazanie, W drodze, Poznań, 2003,
  • Biel z dodatkiem czerni (wywiad – rzeka przeprowadzony przez Tomasza Wiścickiego), Biblioteka „Więzi”, Warszawa, 2005,
  • Nieznane, niepewne, niebezpieczne? Szkic o Europie, Warszawa, 2011,
  • Ale nam się wydarzyło! O papieżu i Polsce, Kościele i Świecie, W drodze, Poznań, 2013,
  • Papal Economics. The Catholic Church on Democratic Capitalism, from Rerum Novarum to Caritas in Veritate, ISI Books, 2013,
  • Kłopot za kłopotem. Katolik w dryfującej Europie, W drodze, Poznań, 2015,
  • Papieska ekonomia. Kościół-rynek-demokracja, Znak, Kraków, 2016,
  • Krzyż się nie chwieje. Medytacje drogi krzyżowej, W drodze, Poznań, 2017,
  • Dominikanie o ośmiu błogosławieństwach (współautor), W drodze, Poznań, 2017,
  • Pontyfikat na czasy zamętu. Jan Paweł II wobec wyzwań Kościoła i świata, W drodze, Poznań, 2020.

Prace te zawierają wiele cennych spostrzeżeń i refleksji, które są ważne zarówno dla wspólnoty katolickiej, jak i dla szerokiego kręgu czytelników zainteresowanych tymi tematami.

Oceń: Maciej Zięba (dominikanin)

★★★★★
Średnia ocena:4.48 Liczba ocen:23