Joseph von Zerboni di Sposetti

---

Życiorys

Józef Zerboni był człowiekiem o bogatym życiorysie, który w znaczący sposób wpłynął na swoją epokę. Był najstarszym synem zamożnego kupca we Wrocławiu, wywodzącym się z uznawanego rodu włoskiego. Jego edukacja rozpoczęła się w jezuickim gimnazjum, a następnie kontynuował naukę na uniwersytecie w Halle, gdzie studiował prawo. W zaledwie 21 roku życia, w 1787 r., rozpoczął swoją karierę w pruskiej służbie państwowej, początkowo jako auskultator, a wkrótce obierając stanowisko asesora w izbie administracyjnej w Głogowie.

W 1792 roku jego talent literacki ujrzał światło dzienne, kiedy to opublikował tom poezji, który odzwierciedlał jego emocjonalne wnętrze oraz wrażliwość na idee rewolucji francuskiej. Warto dodać, że w Głogowie zaangażował się w działalność wolnomularską. Wraz z gronem przyjaciół, do których należał m.in. asesor Ernst Karl Wilhelm von Reibnitz, dążył do stworzenia zakonu wolnomularskiego, który miał na celu kontynuowanie zakazanych idei iluminatów, podkreślających znaczenie oświaty oraz myśli oświeceniowej.

Na czele tej organizacji stanął Ignaz Aurelius Feßler, który ze względu na swoje kontrowersyjne publikacje w 1787 roku został zmuszony do opuszczenia Lwowa i osiedlenia się we Wrocławiu. Tam znalazł schronienie na zamku księcia Johanna Carla zu Schönaich-Carolath. Pod jego przywództwem związek Evergeten (czyli Dobroczyńcy) zyskał nową jakość, choć jego kierownictwo nie angażowało się w politykę, co stawało w opozycji do ambicji Zerboniego oraz jego kolegów, którzy pragnęli przeprowadzić rewolucję w Prusach.

W wyniku II rozbioru Polski, Prusy uzyskały nowe ziemie, a Zerboni w 1793 roku awansował do elitarnej „izby wojenno-ekonomicznej” w Piotrkowie Trybunalskim. Niestety, jego kariera urzędnicza zaczęła iść w dół, a on sam, wspólnie z młodszym bratem Karolem oraz przyjaciółmi, postanowił wprowadzić reformy w administracji pruskiej. Publikując krytyczne artykuły, starali się zwalczać szerzącą się korupcję.

Jednakże jego odważny krok, jakim było opublikowanie obelżywego listu otwartego do hrabiego von Hoyma w 1796 roku, przyniósł mu sławę, ale i niebezpieczeństwo. Władze pruskie, zaniepokojone jego działaniami, postanowiły go uwięzić. Zerboni został wtrącony do twierdzy Kłodzko, a następnie przeniesiony do Spandau, gdzie jego sprawa wzbudziła publiczne zainteresowanie, zyskując mu sympatyków, którzy krytykowali arbitralność sądu.

Po śmierci króla w 1797 roku, wielu uwięzionych, w tym Carl Zerboni, zostało uwolnionych. Sam Józef został jednak skazany za działalność przeciwpaństwową. W 1798 r. odzyskał wolność, ale jego kariera w administracji zakończyła się decyzją sądu.

W latach 1802-1806 zajął się gospodarstwem rolnym na terenie Księstwa Poznańskiego, odnosząc sukcesy. Po klęsce Prus w bitwie pod Jeną, sąsiedzi namawiali go do walki przeciwko Prusakom, jednak Zerboni kategorycznie odmówił, pozostając wiernym złożonej przysiędze. W 1810 roku, dzięki honorom i amnestii, powrócił do służby państwowej jako tajny radca.

Na kongresie wiedeńskim, po przyznaniu Prusom Wielkopolski, Zerboni został mianowany prezesem tej prowincji w 1815 roku, w której to roli przyczynił się do poprawienia administracji. Trzymał to stanowisko do 1824 roku, aż do osiągnięcia wieku 65 lat, kiedy to zmarł w swoim majątku Rąbczyn pod Wągrowcem, gdzie znalazł ostatni spoczynek.

Twórczość

Joseph von Zerboni di Sposetti to ważna postać, której twórczość literacka ukazuje szeroki wachlarz zainteresowań oraz zaangażowanie w kwestie społeczne i edukacyjne.

• Eunomia (poetische Blumenlese von ihm u. andern schlesischen Dichtern), Breslau 1792, 1793 – to zbiór poezji, który obejmuje utwory zarówno jego, jak i innych śląskich autorów,
• Über das Bildungsgeschäft in Südpreußen, Jena 1800 – materiał ten zawiera propozycję reformy szkolnej,
• Über meine Schicksale, Gefangenschaft etc., 1801 – dzieło to opisuje losy jego życia, w tym doświadczenia związane z uwięzieniem.

---

Oceń: Joseph von Zerboni di Sposetti

---