Ferdinand Lassalle

---

Młodość

Ferdinand Lassalle, związany z bogatą historią swojej rodziny, miał ojca, Heymana Lassala, który na początku nosił imię Chaim Wolfssohn. Nowe nazwisko, przyjęte przez niego, wiązało się z miejscem kształcenia w szkole rabinackiej, a mianowicie z Loslau, obecnie znanym jako Wodzisław Śląski. Z kolei matką Ferdinanda była Rosalie Lassal z domu Herzfeld. Urodziny Ferdinanda miały miejsce jako drugi potomek jego rodziców, którzy osiedlili się we Wrocławiu. Ferdinand przyszedł na świat w domu przy Karlsplatz nr 2, w miejscu, gdzie kiedyś stał zburzony w 1814 roku lewobrzeżny Młyn Siedmiu Kół nad Czarną Oławą, funkcjonujący od roku 1291.

Intrygujące jest, że już w wieku piętnastu lat młody Lassalle zaczynał pisać swoje pamiętniki. Wyrażał w nich marzenia i zamierzenia, które koncentrowały się na równości szans i chęci działania na rzecz ludzkości, nawet kosztem własnych poświęceń. Uczęszczał do szkoły handlowej (Handelsschule) we Wrocławiu, gdzie zdobył wiedzę potrzebną do zdania matury. Pomimo sprzeciwu ojca, który był skromnym rzemieślnikiem, Ferdinand pragnął kontynuować studia. W rezultacie, wespół z matką i siostrą, na pewien czas opuścił rodzinny dom.

Po zdaniu egzaminów na kierunki, które go interesowały, dokonanie takiego skoku społecznego w ówczesnych czasach było rzadkością. Dzięki zdobytemu stypendium mógł rozpocząć studia najpierw we Wrocławiu, a później w Berlinie. Odnośnie do współczesnych Prus wysunął ostre spostrzeżenie: „Wielkie więzienie pełne ludzi, rządzone przez tyranów”. Po zakończeniu studiów jego drogi prowadziły do Paryża, gdzie dwukrotnie przebywał. To tam Ferdinand zmienił formę swojego nazwiska na „Lassalle”, aby mniej nawiązywało ono do jego etnicznych korzeni, a także miał okazję poznać wybitnego poety, Henryka Heinego.

Działalność

Ferdinand Lassalle, niewątpliwie postać o wielkim znaczeniu w historii najnowszej, był inicjatorem pierwszej partii robotniczej, znanej jako Powszechny Niemiecki Związek Robotniczy. W momencie jego śmierci liczba członków tej organizacji wynosiła około 4600 osób.

Uznawany jest za jednego z architektów socjaldemokracji, której zasady oparte były na odrzuceniu przemocy rewolucyjnej. W odmienności do przedstawicieli ruchu komunistycznego, nie starał się obalać legitymacji istniejącego systemu, lecz raczej dążył do poprawy warunków życia robotników w ramach demokratycznego ustroju. Był orędownikiem wolności, równości oraz sprawiedliwości społecznej.

Na scenie socjalistycznej występował jako przeciwnik Karola Marksa, mimo że w młodości łączyła ich przyjaźń oraz wspólne poglądy na pewne kluczowe kwestie. Ich znajomość sięgała czasów studiów w Berlinie. Lassalle prowadził aktywną agitację, starając się zaangażować burżuazję w walkę z junkierstwem, a także krytykował marksistowską koncepcję rewolucji jako drogi do socjalizmu czy komunizmu.

Wśród robotników szerzył idee walki o prawa pracownicze, podkreślając znaczenie zorganizowanego ruchu robotniczego. W jego wizji istniała również koncepcja socjalnej monarchii ludowej (niem. soziale Volkskönigtum), w której monarcha miał pełnić rolę opiekuna klasy robotniczej.

Lassalle był przekonany, że powszechne prawo wyborcze przyczynia się do poprawy bytu społecznego, co realizowane powinno być poprzez bliską współpracę z państwem. Jego działalność nie była wolna od kontrowersji – w wyniku krytyki kanclerza Bismarcka, trafił do więzienia za obrażanie oskarżyciela na sali sądowej, który był synem jednego z prawników. Nie wahał się także krytykować przepisów prawnych stworzonych przez Bismarcka, w tym konstytucji.

Miejsce spoczynku

Ferdinand Lassalle spoczywa na Starym Cmentarzu Żydowskim we Wrocławiu. Jego grobowiec został niestety zniszczony przez nazistów podczas II wojny światowej. Po zakończeniu konfliktu, w 1946 roku, Polska Partia Socjalistyczna postanowiła odrestaurować jego pamięć, fundując nowy nagrobek.

Obecnie, Lassalle jest regularnie wspominany przez współczesne partie lewicowe w Polsce. Każdego roku, w miesiącu kwietniu, organizowane są przy jego grobie skromne uroczystości, które mają na celu upamiętnienie jego osiągnięć oraz wkładu w rozwój ruchu socjalistycznego.

Dzieła

Ferdinand Lassalle był wpływowym myślicielem i działaczem, który pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki oraz filozoficzny. Oto niektóre z jego kluczowych prac:

• Die Philosophie Herakleitos des Dunklen von Ephesos, Berlin: Franz Duncker, 1858,
• Der italienische Krieg und die Aufgabe Preussens: eine Stimme aus der Demokratie, Berlin: Franz Duncker, 1859,
• Das System der erworbenen Rechte (System praw nabytych), Leipzig: 1861,
• Über Verfassungswesen: zwei Vorträge und ein offenes Sendschreiben (O istocie konstytucji), Berlin: 1862,
• Arbeiterprogramm: ueber den besondern Zusammenhang der gegenwärtigen Geschichtsperiode mit der Idee (Program robotników), Zürich: Meyer & Zeller, 1863,
• Offenes Antwortschreiben an das Zentralkomitee zur Berufung eines Allgemeinen Deutschen Arbeiter-Kongresses zu Leipzig (List otwarty do Komitetu Centralnego w sprawie powołania powszechnego, niemieckiego kongresu robotników), Zürich: Meyer and Zeller, 1863,
• Zur Arbeiterfrage: Lassalle’s Rede bei der am 16. April in Leipzig abgehaltenen Arbeiterversammlung nebst Briefen der Herren Professoren Wuttke und Dr. Lothar Bucher, Leipzig: 1863,
• Herr Bastiat-Schulze von Delitzsch, der ökonomische Julian, oder Kapital und Arbeit (Kapitał i praca, czyli Pan Bastiat-Szulce z Delicza, Julian Ekonomiczny), Berlin: Reinhold Schlingmann, 1864,
• Reden und Schriften, New York: Wolff and Höhne, n.d. [1883],
• Gesammelte Reden und Schriften, Berlin: P. Cassirer, 1919-1920.

Wszystkie te dzieła stanowią znaczący wkład w idei polityczne oraz społeczne XIX wieku i ukazują złożoność myśli Lassalle’a.

---

Oceń: Ferdinand Lassalle

---