Willy Cohn

---

Życiorys

Willy Cohn przyszedł na świat w zamożnej, żydowskiej rodzinie, której patriarchą był Louis, właściciel domu handlowego na wrocławskim Rynku nr 49. Jego matką była Margarethe, z domu Hainauer. W roku 1895 rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Jana w Wrocławiu, a po ukończeniu edukacji w 1906 roku wyjechał do Heidelbergu, gdzie rozpoczął studia z zakresu historii na tamtejszym uniwersytecie, które zakończył na Uniwersytecie Wrocławskim. Doktoryzował się w 1910 roku, zdobywając tytuł za pracę dotyczącą historii floty normańsko-sycylijskiej z X i XI wieku pod kierunkiem profesora Preussa.

Po zakończeniu studiów Cohn podjął pracę nauczyciela. W latach 1914–1919 brał udział w I wojnie światowej, walcząc na froncie zachodnim w armii niemieckiej. Swoje zasługi w służbie wojskowej uwieńczył odznaczeniem Krzyża Żelaznego. Po demobilizacji wrócił do edukacji, nauczając historii, geografii oraz języka niemieckiego w wrocławskim Gimnazjum św. Jana. Nie mogło to niestety trwać w nieskończoność, gdyż w czerwcu 1933 roku został zwolniony z pracy z powodu swojego pochodzenia żydowskiego oraz członkostwa w partii socjaldemokratycznej.

W okresie, gdy władza w Niemczech zaczęła przypadać nazistom, Cohn aktywnie publikował artykuły dotyczące wczesnośredniowiecznej historii Sycylii oraz dziejów Żydów we Wrocławiu. W 1927 roku, wykorzystując stypendium naukowe, udał się na Sycylię. Rok 1935 przyniósł mu zajęcie w zarządzie Muzeum Żydowskiego, gdzie działał aż do końca 1936 roku, kiedy to podjął pracę jako nauczyciel historii w Żydowskim Seminarium Teologicznym. Niestety, instytucja ta została zamknięta na początku 1939 roku przez władze hitlerowskie.

W obliczu rosnącego terroru, starsze dzieci Cohna musiały opuścić Niemcy – syn Wolfgang wyjechał do Francji, a młodszy brat Ernst oraz najstarsza córka Ruth dotarli do Palestyny. Cała trójka przeżyła wojnę, a Willy Cohn wraz z żoną odwiedził swoich synów podczas podróży w latach 1937. Zatrzymali się w Palestynie przez ponad miesiąc. Willy Cohn prowadził również pamiętnik, w którym dokumentował losy swojej rodziny oraz Żydów wrocławskich, szczególnie w kontekście rosnącego antysemityzmu w latach 30-tych XX wieku. W latach 1940-1941 spisał wspomnienia z życia, które kończył na roku 1933, gdy Hitler objął urząd kanclerza.

W dniu 21 listopada 1941 roku, Willy Cohn, wraz z tysiącem wrocławskich Żydów, został aresztowany przez władze niemieckie i deportowany do Kowna. Tam, tragicznie, wszyscy zostali zamordowani, a wśród ofiar znaleźli się Willy, jego żona oraz dwie córki – dziewięcioletnia Susanne i trzyletnia Tamara. Operation miał na celu stłumienie żydowskiej tożsamości, a dowódcą mordu był Karl Jäger.

Cohn był osobą głęboko oddaną swojej wierze, należał do masonerii, był członkiem loży Lessinga, której przewodniczył przez rok w 1924 roku. Jako zwolennik założenia państwa żydowskiego w Palestynie, mimo wszystko nie zdecydował się na permanentny wyjazd z Wrocławia. Jako socjaldemokrata był krytykiem polityki wewnętrznej Hitlera, jednocześnie zdobył podziw dla jego osiągnięć wojennych i w polityce zagranicznej, w tym aneksji Austrii oraz zdobyć terytorialnych Niemiec na początku II wojny światowej.

Rodzina Cohna wyglądała następująco:

• pierwsza żona Ella z d. Proskauer (ślub w 1913), dzieci: Wolfgang (ur. 1915), Ernst (ur. 1919),
• druga żona Gertrud z d. Rothmann (ślub w 1923), dzieci: Ruth (ur. 1924), Susanne (ur. 1932), Tamara (ur. 1938).

Warto wspomnieć o przyznanych mu nagrodach:

• Krzyż Żelazny za czyny podczas I wojny światowej,
• 1932 – członkostwo w towarzystwie naukowym Katanii Società di Storia patria per la Sicilia orientale.

Publikacje W. Cohna

Po końcu II wojny światowej opublikowano dzienniki Willy’ego Cohna, choć w różnym stopniu ich kompletność była zróżnicowana. Wydania odbyły się w różnych krajach, w tym w Izraelu w 1975 roku, w Niemczech w kilku edycjach, w Polsce w 2010 roku oraz w Stanach Zjednoczonych w 2012. Należy również wspomnieć o jego Wspomnieniach, które ukazały się w Niemczech w 1995 roku.

• Willy Cohn. „Kein Recht, nirgends.“ Tagebuch vom Untergang des Breslauer Judentums 1933–1941 (= Neue Forschungen zur schlesischen Geschichte. Bd. 13, 1–2). Red. Norbert Conrads. 2 Bände. Böhlau, Köln u. a. 2006, ISBN 3-412-32905-3. (wydania w 2008 i 2009)
• Willy Cohn. Żadnego prawa – nigdzie. Dziennik z Breslau 1933–1941. Wyd. Via Nova, 2010. ISBN 978-83-60544-74-7.
• Willy Cohn. No Justice in Germany: The Breslau Diaries, 1933-1941. Willy Cohn. Red. Norbert Conrads. Stanford University Press, 2012. ISBN 978-0804773249.

---

Oceń: Willy Cohn

---