Monika Taubitz

---

Życiorys

Monika Taubitz spędziła swoje wczesne dzieciństwo w Borowie, niedaleko Strzelina. Po tragicznym zgonie ojca, zamieszkała wraz z matką u jej rodziny we Wrocławiu. W 1944 roku, z obawy przed bombardowaniami, przeniosły się do dziadka po stronie ojca, do Żelazna, umiejscowionego w malowniczej ziemi kłodzkiej. W 1946 roku, po repatriacji do Niemiec, znalazła się w Nordenham, leżącym w Dolnej Saksonii, blisko ujścia Wezery do Morza Północnego, a w roku 1951 osiedliła się w regionie Allgäu.

Kształcenie rozpoczęła w liceum nauczycielskim w Ochsenhausen, a następnie kontynuowała naukę w Weingarten, w Badenii-Wirtembergii, na Pädagogisches Institut (które od 1962 roku nosi nazwę Pädagogische Hochschule Weingarten). Po ukończeniu studiów podjęła pracę jako nauczycielka. Od 1965 roku mieszka w malowniczym Meersburgu, położonym nad Jeziorem Bodeńskim.

Przez pewien czas Taubitz pełniła rolę przewodniczki w muzeum znanej poetki Annette von Droste-Hülshoff, znajdującym się na zamku w Meersburgu, który został odnowiony przez Helenę von Bothmer-Davis po zakończeniu II wojny światowej. Monika jest aktywną członkinią wielu stowarzyszeń artystycznych, a w latach 1996–2011 piastowała urząd przewodniczącej Wangener Kreis, znanego jako „Gesellschaft für Literatur und Kunst des Ostens e. V.”, czyli Krąg Wangen – „Stowarzyszenie Literatury i Sztuki Wschodu” w Wangen im Allgäu. Obecnie nosi tytuł honorowej przewodniczącej tego ugrupowania.

Jej więzi rodzinne są głęboko związane z ziemią kłodzką oraz Śląskiem. Jej dziadkowie mieli braci, z których jeden, Benno Taubitz, był kapłanem pełniącym funkcję proboszcza parafii polanickiej w latach 1913–1940, zaś Joseph Taubitz był proboszczem w Szczytnej. Ojciec Moniki, Josef Taubitz (1882–1941), urodził się w Polanicy-Zdroju i przez 32 lata uczył w Borowie. Był również utalentowanym kompozytorem, tworzącym muzykę zarówno na chór mieszany, jak i męski, a także liczne pieśni liturgiczne oraz orkiestralne msze, m.in. znaną pieśń „Piękna Rybaczko” z tekstem Heinego.

Chrzestnym dziadka Moniki Taubitz, Alfonsa Tobiasa Taubitza (1859–1939), był kompozytor Ignaz Reimann. Dziadek ten przez lata 1875–1882 pracował jako nauczyciel w Polanicy, a następnie przez 42 lata był kierownikiem szkoły podstawowej i dyrygentem chóru w Żelaźnie. To właśnie w jego domu Monika, w czasie II wojny światowej, miała okazję przebywać w ostatnich latach konfliktu, a trzy dekady później jej wspomnienia przyczyniły się do powstania książki „Durch Lücken im Zaun” (Przez dziurę w płocie), napisanej z perspektywy dziecka, którymi była wówczas autorka.

Z dawną ojczyzną oraz jej obecnymi mieszkańcami Monika Taubitz utrzymuje bliski kontakt, uczestnicząc w licznych spotkaniach autorskich, naukowych oraz regionalnych. Wraz z przewodnikiem sudeckim Stanisławem Frausem oraz swoją przyjaciółką Anne Wachter, przeszła przez terytorium ziemi kłodzkiej, co znalazło swoje odzwierciedlenie w jej literaturze, m.in. w wierszach opublikowanych w zbiorze „Ten kraj dał mi słowo swoje. Wiersze o Śląsku” z 2006 roku.

Dzięki jej zaangażowaniu, Adam Zagajewski został laureatem Nagrody Literackiej im. Eichendorffa w 2014 roku, przyznawanej przez Krąg Wangen – „Stowarzyszenie Literatury i Sztuki Wschodu”. Prof. Edward Białek z Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego zwraca uwagę, że Monika Taubitz przeszła drogę przekształcenia, od skupienia na tragicznych doświadczeniach związanych z utratą ojczyzny w wyniku tzw. „wypędzenia” aż po akceptację rzeczywistości, w której żyje oraz zacieśnianie przyjacielskich relacji z licznymi polskimi mieszkańcami Dolnego Śląska oraz ziemi kłodzkiej. Jej działalność jako przewodniczącej „Stowarzyszenia Literatury i Sztuki Wschodu” (Krąg Wangen) przyczyniła się do zmiany postrzegania Polski i wpłynęła na świadomość pokolenia niemieckich pisarzy i poetów pochodzących ze Śląska.

Charakterystyka twórczości

Monika Taubitz jest twórczynią literacką, która zajmuje się pisaniem zarówno liryki, jak i prozy. Jej dorobek obejmuje powieści, opowiadania, eseje oraz słuchowiska. Działalność literacka i społeczna Taubitz stała się przedmiotem licznych badań i analiz krytyczno-literackich. Oto kilka przykładów prac, które poświęcono jej twórczości:

• Ważnym dziełem jest monografia Justyny Kubocz zatytułowana Z kraju Pana Boga nad Szwabskie Morze. Monika Taubitz jako pisarka i organizatorka życia kulturalnego, w której przedstawiono nie tylko sylwetkę autorki, ale także jej zaangażowanie w życie kulturalne regionu Jeziora Bodeńskiego oraz działania na rzecz niemiecko-polskiego porozumienia,
• Książka napisana przez Katarzynę Nowakowską Oblicza i konteksty tożsamości w literaturze niemieckojęzycznej XX i XXI wieku, gdzie zgłębia się kluczowe aspekty poszukiwania tożsamości w twórczości literackiej,
• Praca autorstwa Justyny Kubocz, zatytułowana Ein Land entsteigt der Erinnerung – schlesische Bilder in der Lyrik von Monika Taubitz, która dotyczy obrazów Śląska w poezji pisarki, opublikowana w zbiorze Schlesien als literarische Provinz. Literatur zwischen Regionalismus und Universalismus,
• Towarzyszący jubileuszowi 75-lecia urodzin tom Schlesien erlesen. Aufsätze zur Literatur des 18. bis 21. Jahrhunderts, zawierający rozdziały o jej twórczości, takie jak:
• Justyna Kubocz, Monika Taubitz und Polen. Versuch einer Bestandsaufnahme (Monika Taubitz i Polska. Próba podsumowania), w: Wybrane ze Śląska. Eseje o literaturze od XVIII do XIX wieku, s. 11–36,
• Paweł Zimniak, Gebirgslandschaften als Stimmungsräume. Zur Performativität der Raumerfahrung in den Texten von Monika Taubitz, s. 37–50.

Na międzynarodowej konferencji naukowej Życie kulturalne ziemi kłodzkiej, która odbyła się w Wrocławiu w 2015 roku, pisarstwu Taubitz poświęcono szereg referatów, w tym:

• Paweł Zimniak (UZ): „Wahlloses Strandgut” – „Nacktes Wurzelwerk” – „Ausgeworfener (Luft)Anker”. Zum Zwischenraum des Flüchtlingskindes von Monika Taubitz (pol. Przypadkowe znaleziska wyrzucone na plażę. Nagie korzenie bez kotwicy. Moniki Taubitz rozliczenie dziecka-uchodźcy),
• Katarzyna Nowakowska (UW): Zur Lyrik von Monika Taubitz (pol. O liryce Moniki Taubitz),
• Iwona Czech (Szczawno-Zdrój): Problematyka wypędzenia w prozie Moniki Taubitz.

Jubileuszowi 80-lecia urodzin autorki zadedykowano z kolei pozycję Dem Land, das ihr sein Wort gab, która zawiera rozdziały dotyczące jej biografii, twórczości oraz odbioru ze strony czytelników, w tym:

• Justyna Kubocz, Monika Taubitz und Polen. Versuch einer Bestandsaufnahme (Monika Taubitz i Polska. Próba podsumowania), w: Wybrane ze Śląska. Eseje o literaturze od XVIII do XIX wieku, s. 11–36,
• Paweł Zimniak, Gebirgslandschaften als Stimmungsräume. Zur Performativität der Raumerfahrung in den Texten von Monika Taubitz, s. 37–50.

Mogą one być inspirującą lekturą dla osób zainteresowanych literaturą i analizą zjawisk kulturalnych oraz socjologicznych w kontekście współczesnym.

Twórczość

Monika Taubitz jest autorką wielu cenionych dzieł literackich, które obejmują różnorodne formy, takie jak wiersze, powieści oraz dramaty. W swojej twórczości często podejmuje tematykę osobistych doświadczeń oraz naturalnego otoczenia. Oto niektóre z jej kluczowych publikacji:

• Fallende Sterne. Gedichte, wyd. Buxheim, Martin Verlag, 1968, OCLC 749967597,
• Schatten über dem Brunnen, Buxheim, Allgäu, Martin Verlag, W. Berger, 1971, OCLC 74136419,
• Probeflug. Gedichte, Heidenheim, Jerratsch, 1974, OCLC 1006268482,
• Schlesien – Tagebuch einer Reise, Heidenheim, Jerratsch, 1973/1977, OCLC 741729997,
• Durch Lücken im Zaun, Heidenheim/Brenz, Jerratsch, 1977, ISBN 978-3-921519-14-1, (polskie wydanie Przez dziurę w płocie, 2007, ISBN 978-83-7432-182-2),
• Netze werfend. Gedichte, Heidenheim, W. Jerratsch, 1978, ISBN 978-3-921519-24-0,
• Dir, Spinnweb Zeit, ins Netz gegangen, Esslingen, Die Künstlergilde, 1983, OCLC 74675201,
• Gestörte Befragung. Ein Hörspiel mit Textcollagen, Stuttgart, Studien-Verl., 1981, OCLC 315068376,
• Treibgut, Stuttgart, Quell; Kevelaer, Butzon & Bercker, 1983, ISBN 978-3-7666-9304-4,
• Dort geht Katharina oder Gesang im Feuerofen, Sigmaringen, J. Thorbecke, 1984, ISBN 978-3-7995-1644-0,
• Abstellgleis, Dresden, Neisse Verlag, 2007, ISBN 978-3-934038-78-3,
• Treibgut eine Kindheit nach dem Krieg, 1983, Würzburg Bergstadtverl. Korn 2009, ISBN 978-3-87057-299-0,
• Leonhards Haus, Dresden, Neisse Verlag, 2009, ISBN 978-3-940310-53-8,
• Winteralbum, Dresden, Neisse Verlag, 2011, ISBN 978-3-86276-017-6,
• Im Zug – nebenbei. Gedichte von unterwegs, 2011, ISBN 978-3-86276-028-2,
• Almuts Briefe, Dresden, Neisse Verlag, 2013, ISBN 978-3-86276-108-1,
• Flußleben, Dresden, Neisse Verlag, 2013, ISBN 978-83-7977-012-0,
• Volkskalender für Schlesier, Landshut, Isar Aufstieg Verlag, 2016, ISBN 978-3-7612-0350-7,
• Asche und Rubin. Helene von Bothmer. Eine Biographie, Dresden, Neisse Verlag, 2016, ISBN 978-3-86276-191-3,
• Lob der Ebene. Gedichte, Dresden, Neisse Verlag, 2016, ISBN 978-3-86276-217-0,
• Jakobs Gärten, Neisse Verlag, 2019, ISBN 978-3-86276-281-1,
• Für einen Lidschlag nur. Gedichte / Na jeden tylko ruch powieki. Wiersze, Neisse Verlag, Oficyna Wydawnicza Atut, 2021, ISBN 978-83-7977-562-0,
• Tilmanns Frau und andere Erzählungen, Neisse Verlag, 2021, ISBN 978-3-86276-320-7,
• Breslau zur Zeit der Pandemie, Gedichte, Neisse Verlag, Oficyna Wydawnicza Atut, 2021, ISBN 978-83-7977-651-1,
• Miniaturen der Erinnerung, Neisse Verlag, 2022, ISBN 978-3-86276-338-2,
• Wellenschrift, Gedichte, Eggingen, Edition Isele, 2023, ISBN 978-3-86142-638-7.

W Polsce opublikowane zostały efekty jej pracy przez Oficyny Wydawniczej „Atut”, obejmujące m.in.:

• wybór wierszy Ein Land gab mir sein Wort. Gedichte über Schlesien / Ten kraj dał mi słowo swoje. Wiersze o Śląsku, red. i posł. Edward Białek, wyd. dwujęzyczne, 2006, wyd. II rozszerzone 2007, ISBN 978-83-7432-291-1,
• autobiograficzną powieść Przez dziurę w płocie. Opowieść z dzieciństwa 1944-1946, przekł., red. i posł. Justyna Kubocz i Jan Pacholski, 2007, ISBN 978-83-7432-182-2 (wydanie niemieckie Durch Lücken im Zaun, 1977, ISBN 978-3-921519-14-1),
• wybór wierszy Próba nurkowania, red. i posł. Edward Białek i Justyna Kubocz, 2008, ISBN 978-83-7432-411-3,
• wybór wierszy U niewidzialnych brzegów, red. Edward Białek i Justyna Kubocz, 2009, ISBN 978-83-7432-535-6,
• wybór wierszy Flußleben. Żywoty rzeki, red. Edward Białek i Mirosława Nikodemska, 2014, ISBN 978-3-86276-118-0, ISBN 978-83-7977-012-0,
• wybór wierszy Pochwała równiny, red. Joanna Małgorzata Banachowicz, 2017, ISBN 978-83-7977-270-4,
• wybór wierszy Für einen Lidschlag nur. Gedichte / Na jeden tylko ruch powieki. Wiersze, red. Edward Białek i Katarzyna Nowakowska, 2021, ISBN 978-83-7977-562-0,
• wybór wierszy Wrocław w czasach pandemii, red. Edward Białek, 2022, ISBN 978-83-7977-731-0.

Odnotowano również inne wydania, które przyczyniły się do jej literackiej obecności w Polsce:

• wybór wierszy W pociągu – en passant. Wiersze pisane w drodze, Wrocław, 2012, ISBN 978-83-62571-25-3,
• wybór wierszy Stillgelegte Gleise. Martwy tor, red. Edward Białek i Justyna Kubocz, Wrocław, 2012, ISBN 978-83-62571-35-2,
• wybór wierszy Nimm eine Möwenfeder… Weź pióro mewy…, red. Edward Białek i Beata Tadla-Matkowska, Wrocław, 2018, ISBN 978-83-65815-13-2,
• oraz Antologia pokoju / Antologie míru / Friedensbuch, z Moniką Maciejczyk i Věrą Kopecką, Polanica-Zdrój, 2018, ISBN 978-83-7273-922-3.

Nagrody, wyróżnienia i odznaczenia

Monika Taubitz to artystka, której osiągnięcia literackie zostały docenione wieloma prestiżowymi nagrodami. Wśród nich wymienić można:

• Nagrodę Literacką im. Eichendorffa, przyznaną w 1978 roku,
• Nagrodę Literacką im. Andreasa Gryphiusa, którą otrzymała w 2012 roku,
• Nagrodę im. Nikolausa Lenaua z 2016 roku, przyznaną za jej dzieło pt. Flußleben,
• Edit-Heine-Lyrikpreis der Stiftung Kulturwerk Schlesien z 2022 roku,
• Nagrodę Kulturalną Śląska Kraju Związkowego Dolnej Saksonii, jako nagroda wspierająca, przyznaną w 1980 roku.

Oprócz nagród, Monika Taubitz otrzymała również szereg znakomitych wyróżnień i odznaczeń, które świadczą o jej wpływie na kulturę i społeczeństwo:

• papieskie odznaczenie Benemerenti, uhonorowane w 1976 roku,
• Medal Landu Badenia-Wirtembergia, przyznany w 2013 roku, za działalność na rzecz jej śląskiej ojczyzny oraz regionu Badenia-Wirtembergia, i za wspieranie porozumienia między Niemcami a mieszkańcami Europy Wschodniej,
• Krzyż Zasługi na Wstędze Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec z 2014 roku, przyznany za istotne osiągnięcia literackie oraz za „budowanie mostów” między Niemcami i Polakami,
• Honorowe Obywatelstwo miasta Meersburga, które otrzymała w 2018 roku, stając się 11. osobą uhonorowaną w ciągu 150 lat oraz pierwszą kobietą w tej zaszczytnej roli.

---

Oceń: Monika Taubitz

---